۱۰ فیلم خنده‌دار برتر ۴۰ سال اخیر | از «لبوفسکی بزرگ» تا «اتاق»

چارسو پرس: خنده، زبان مشترک تمام انسان‌هاست و سینما در طول تاریخ بارها ثابت کرده که یکی از بهترین ابزارها برای برانگیختن این احساس جهانی است. ژانر کمدی با وجود سادگی ظاهری‌اش، پیچیده‌ترین و شخصی‌ترین ژانرها به شمار می‌رود؛ چراکه آنچه برای یک نفر خنده‌دار است، ممکن است برای دیگری کاملاً بی‌معنی یا حتی آزاردهنده باشد. با این وجود، برخی آثار کمدی در طول دهه‌ها توانسته‌اند از مرزهای فرهنگی و زمانی عبور کنند و همچنان مخاطبان را به خنده وادارند. در این فهرست به ۱۰ فیلم کمدی برتر ۴۰ سال گذشته نگاهی می‌اندازیم؛ فیلم‌هایی که یا با نبوغ و طنز بی‌بدیل خود ماندگار شده‌اند یا حتی در شکست و ضعف‌شان، به شکلی ناخواسته خنده‌دار و به‌یادماندنی از کار درآمده‌اند.

این‌که بتوان همه را درباره بهترین فیلم یک ژانر خاص به توافق رساند کار دشواری است، اما احتمالاً سخت‌ترین کار، انجام این کار در مورد فیلم‌های کمدی است. چون خنده و طنز به‌شدت سلیقه‌ای است؛ چیزی که یک نفر را می‌خنداند، ممکن است برای دیگری هیچ جذابیتی نداشته باشد. به همین خاطر، چنین رتبه‌بندی‌هایی به نوعی خنده‌دار به‌نظر می‌رسند. اما شاید همین تلاش برای انجام چنین کاری خودش در روح ژانر کمدی باشد. و اگر شما با این نظر موافق باشید، و فکر کنید که تلاش برای انتخاب خنده‌دارترین فیلم‌ها خودش به اندازه کافی مضحک است، پس چه بهتر!

خب، ۴۰ سال گذشته. در همین بازه زمانی. شاید این فیلم‌های کمدی شانس بیشتری داشته باشند که واقعاً سرگرم‌کننده و خنده‌دار باشند. چرا که مشکل دیگر کمدی این است که آنچه مردم خنده‌دار می‌دانند، با گذر زمان تغییر می‌کند. پس وقتی تمرکز روی فیلم‌های نسبتاً جدیدتر باشد (در مقیاس کلی تاریخ سینما)، شاید احتمال شکست یا خنده‌دار نبودن کمتر شود. اما اگر همچنان شکست اتفاق بیفتد... خب، به آن هم بخندید.

۱۰. «تعطیلات فریس بولر» (Ferris Bueller's Day Off – ۱۹۸۶)

این‌که فیلم «تعطیلات فریس بولر» را یک اثر بلوغ (coming-of-age) به معنای سنتی بدانیم خودش کمی شوخی است، چراکه شخصیت اصلی فیلم، «فریس بولر»، استاد هنر بزرگ‌نشدن و فرار از مسئولیت است. اما در مقابل، کاراکتر «کامرون» قرار دارد که در طول فیلم با مسائل جدی‌تری دست و پنجه نرم می‌کند، قوس شخصیتی عمیق‌تری دارد و در مرکز صحنه‌های دراماتیک‌تر قرار می‌گیرد.

اما حتی اگر این کافی نباشد و «تعطیلات فریس بولر» به‌عنوان یک فیلم بلوغ کمی ضعیف جلوه کند، طنز و شوخی‌های فیلم همچنان فوق‌العاده و بی‌زمان هستند و آن را به یک کمدی استثنایی تبدیل می‌کنند. فریس تقریباً همیشه برنده است، جهان اطرافش انگار به سود او خم می‌شود و این موضوع هم به‌نوعی تحقق رویاهای تماشاگر است و هم به‌شدت خنده‌دار. ترکیب خوبی از موقعیت‌های قابل‌ارتباط با زندگی روزمره و صحنه‌های اغراق‌آمیز در فیلم وجود دارد، و بسیاری از دیالوگ‌هایش به‌شدت ماندگار و قابل‌نقل هستند.

۹. «کارمندان فروشگاه» (Clerks – ۱۹۹۴)

فیلم «کارمندان فروشگاه» هم درباره بزرگ‌نشدن است، اما تلخ‌تر و با شخصیت‌هایی مسن‌تر از «تعطیلات فریس بولر». این فیلم در طول یک روز می‌گذرد و داستان شخصی به نام «دانته» است که ناخواسته مجبور می‌شود برای یک روز به کار در فروشگاه بیاید. برخلاف فریس، این‌بار جهان علیه دانته است و او در واقع گرفتار نسخه کاملاً برعکس یک روز تعطیل می‌شود.

با این حال، فیلم هنگام نمایش این موقعیت‌ها بسیار خنده‌دار است؛ مخصوصاً اگر خودتان تجربه کار در یک شغل بی‌سرانجام و برخورد با مشتریان سخت‌گیر را داشته باشید. یا شاید همین تجربه واقعی باعث شود «کارمندان فروشگاه» برایتان بیش از حد واقعی و تلخ باشد و چندان خنده‌دار به نظر نرسد. بار دیگر همه‌چیز به همان ماهیت سلیقه‌ای کمدی بازمی‌گردد. اما در هر صورت، «کارمندان فروشگاه» ارزش دیدن دارد و کاملاً شایسته جایگاه خود به‌عنوان یک اثر کالت کلاسیک است.

۸. «یک برداشت و تمام» (One Cut of the Dead – ۲۰۱۷)

فیلم «یک برداشت و تمام» در ابتدا به‌عنوان یک فیلم ترسناک به نظر می‌رسد، البته یک فیلم ترسناک بامزه و حتی کمی بی‌کیفیت. داستان درباره گروهی است که در حال ساخت یک فیلم زامبی هستند، اما ناگهان واقعاً توسط زامبی‌ها مورد حمله قرار می‌گیرند. آن‌ها تلاش می‌کنند فیلم زامبی خود را در یک برداشت بسازند، و تماشاگر هم همه‌چیز را در یک برداشت می‌بیند. اما در نقطه‌ای از فیلم، همه‌چیز تغییر می‌کند.

و اینکه این تغییر دقیقاً چگونه است، بهتر است لو داده نشود. اما همین تغییر باعث می‌شود این فیلم عجیب و متفاوت به یک اثر ماندگار در ژانر ترسناک/کمدی تبدیل شود. برای لذت بردن کامل از «یک برداشت و تمام» باید کمی صبر و حوصله داشته باشید تا فیلم خود را کاملاً آشکار کند و شروع به معنا دادن کند، اما ارزشش را دارد که بدون دانستن جزئیات قبلی وارد آن شوید و سوار بر این سفر منحصربه‌فرد و شگفت‌انگیز شوید.

بیشتر بخوانید: کمدی مُرد؟ منتقد «ورلد آف ریل» بهترین‌های قرن ۲۱ را انتخاب کرد

۷. «پلیس خفن» (Hot Fuzz – ۲۰۰۷)

در سه‌گانه معروف «کورنِتو» به کارگردانی «ادگار رایت» هر فیلمی را انتخاب کنید، اشتباه نخواهید کرد، اما بهترین آن‌ها احتمالاً فیلم دوم، یعنی «پلیس خفن» است. این فیلم همزمان یک تقلید طنزآمیز از فیلم‌های اکشن/پلیسی است و در عین حال، خودش یک فیلم اکشن/پلیسی عالی به شمار می‌آید. داستان درباره مجموعه‌ای از قتل‌های وحشتناک در یک روستای به‌ظاهر آرام است که کم‌کم به حال‌وهوای ژانر جالو (giallo) نزدیک می‌شود، با خشونت‌هایی به‌شدت اغراق‌شده.

در حالی که «پلیس خفن» به شوخی گرفتن برخی کلیشه‌های سینمای اکشن می‌پردازد و تا حدی از آثار «جان وو» تأثیر گرفته است، اما صحنه‌های اکشن فیلم خودشان به هیچ عنوان شوخی نیستند. این صحنه‌ها هم خنده‌دار هستند، با کمدی فیزیکی زیاد، اما در عین حال اکشن واقعی و پرهیجانی را ارائه می‌دهند. شوخی‌ها سریع، پی‌درپی و مداوم هستند و فیلم از نظر نوشتار و تدوین هم باهوش و خلاق است. حتی اگر فقط به‌عنوان یک کمدی به آن نگاه کنیم، باز هم «پلیس خفن» فوق‌العاده است.

۶. «رعد استوایی» (Tropic Thunder – ۲۰۰۸)

فیلم «رعد استوایی» احتمالاً یکی از بهترین گروه‌های بازیگری تاریخ سینما را دارد. موفقیت آن به‌عنوان یک اثر طنزآمیز تا حد زیادی به همین تیم بازیگری بازمی‌گردد. تعداد زیادی از بازیگران سرشناس اینجا حاضرند تا صنعت سینما و خودشان را به سخره بگیرند. «رعد استوایی» درباره غرور، پول، پوچی مراسم‌های جایزه و کارهای افراطی بازیگران برای به دست آوردن احترام (یا بی‌احترامی) است.

کلمه «بی‌احترامی» در اینجا کلیدی است؛ چون فیلم بارها مرزهای بی‌احترامی را رد می‌کند. بعضی‌ها ممکن است خود فیلم را بی‌احترامی بدانند. اما می‌توان استدلال کرد که تمام این شوخی‌های افراطی و تابوشکنانه در واقع علیه هالیوود و صنعت فیلمسازی است. همین بی‌پروایی باعث می‌شود طنز فیلم همزمان هم زیرکانه و هم احمقانه به نظر برسد؛ ترکیبی که «رعد استوایی» را به یکی از خنده‌دارترین فیلم‌های قرن حاضر تبدیل می‌کند.

۵. «صدها سگ‌آبی» (Hundreds of Beavers – ۲۰۲۲)

فیلم «صدها سگ‌آبی» ادای دِینی است به سینمای صامت، اما در عین حال عناصری در آن وجود دارد که حس و حال مدرن‌تری را هم منتقل می‌کنند. به همین خاطر، می‌توان گفت این فیلم بهترینِ هر دو دنیا است. یا شاید هم بهترین چندین دنیا، چرا که به ژانرهای مختلفی تعلق دارد و همه‌چیز را یک‌جا به نمایش می‌گذارد. «صدها سگ‌آبی» مثل این است که نیم‌دوجین فیلم بسیار عجیب و کاملاً اصیل در یک اثر ادغام شده باشند.

هرکدام از این فیلم‌های فرضی اگر به‌تنهایی ساخته می‌شدند، عالی و البته خنده‌دار بودند، اما این‌که همه با هم ترکیب شده‌اند، نتیجه را حتی بهتر هم کرده است. این فیلم یکی از آشفته‌ترین آثار اکشن تاریخ است و در عین حال شاید یکی از کم‌هزینه‌ترین فیلم‌ها (حداقل در میان فیلم‌هایی که واقعاً ظاهر یک فیلم را دارند). و در نهایت، آن‌قدر کمدی در خود دارد که به‌سادگی یکی از خنده‌دارترین فیلم‌های سال‌های اخیر لقب بگیرد.

۴. «ارتش تاریکی» (Army of Darkness – ۱۹۹۲)

اگر بخواهیم درباره فیلم‌های خنده‌دار و آشفته‌ای که پر از صحنه‌های اکشن هستند صحبت کنیم، «ارتش تاریکی» یکی از بهترین مثال‌هاست. این فیلم تقریباً ۸۰ دقیقه بدون وقفه، ترکیبی از اکشن و کمدی دیوانه‌وار را ارائه می‌دهد. «ارتش تاریکی» بخشی از همان سه‌گانه‌ای است که «مردگان شیطانی» و «مردگان شیطانی ۲» هم در آن قرار دارند، اما این بار تقریباً به‌طور کامل از ژانر وحشت فاصله می‌گیرد و تبدیل به یک کمدی فانتزی اسلپ‌استیک می‌شود که صدها سال قبل روایت شده و قهرمان داستان ناگهان به گذشته پرتاب می‌شود.

شاید این ادعا بزرگ به نظر برسد، اما «ارتش تاریکی» واقعاً می‌تواند یکی از نقل‌قول‌پذیرترین فیلم‌های تاریخ باشد. شخصیت «اَش کمپبل» در اینجا به‌طور کامل تکامل یافته و به یکی از بهترین ضدقهرمان‌های تاریخ سینما تبدیل شده است؛ شخصیتی که تقریباً همه دیالوگ‌هایش تک‌خطی و ماندگارند. اگر به وحشت علاقه بیشتری دارید، شاید دو فیلم قبلی «مردگان شیطانی» را بیشتر بپسندید، اما اگر دنبال چیزی دیوانه‌وار و بی‌وقفه خنده‌دار هستید، این فیلم دقیقاً همان چیزی است که می‌خواهید.

بیشتر بخوانید: ۱۰ فیلم کمدی شاهکار که در تاریخ سینما ماندگار شدند

۳. «لبوفسکی بزرگ» (The Big Lebowski – ۱۹۹۸)

برادران «کوئن» حتی در جدی‌ترین فیلم‌هایشان هم کمی طنز می‌گنجانند. بنابراین وقتی فیلمی بسازند که ذاتاً سبک‌تر و کمدی‌تر باشد، طبیعی است که پر از شوخی و لحظات خنده‌دار شود. یکی از بهترین نمونه‌ها، «لبوفسکی بزرگ» است؛ فیلمی با طرحی جنایی/معمایی که کاملاً برای خنده طراحی شده، چراکه شخصیت‌هایی که قرار است معما را حل کنند، در این کار بسیار ناشی و بی‌دست‌وپا هستند.

این فیلم مثل این است که مجموعه‌ای از کلیشه‌های «فیلم نوآر» را بگیرید، آن‌ها را در معرض همه‌چیز و هر ماده‌ای قرار دهید، و سپس اجازه دهید این آشوب به مدت دو ساعت به‌طرزی باورنکردنی خنده‌دار روی پرده جریان پیدا کند. «لبوفسکی بزرگ» هم چیزی بیشتر و هم چیزی کمتر از این‌هاست، اما دقیقاً به همین دلیل است که به هیچ قاعده و منطقی پایبند نیست و همین باعث جذابیتش شده. در نهایت، همان‌طور که خود فیلم می‌گوید: «او فقط ادامه می‌دهد.»

۲. «اسلحه برهنه: پرونده‌های جوخه پلیس» (The Naked Gun: From the Files of Police Squad! – ۱۹۸۸)

امروز چهار فیلم از مجموعه «اسلحه برهنه» وجود دارد، اما اولین فیلم سینمایی این مجموعه، یعنی «اسلحه برهنه: پرونده‌های جوخه پلیس»، همچنان بهترین است. البته اگر سریال تلویزیونی «جوخه پلیس!» را به حساب نیاوریم که پیش‌تر از این فیلم ساخته شده بود. در میان نسخه‌های سینمایی، فیلم ۱۹۸۸ بدون شک خنده‌دارترین است. این فیلم بهترین شوخی‌ها را دارد، بیشترین دیالوگ‌های نقل‌قول‌شدنی را عرضه می‌کند و تقریباً هیچ‌جا کم نمی‌آورد.

در فیلم‌های کمدی پر از شوخی، کمی افت‌وخیز طبیعی است، اما «اسلحه برهنه: پرونده‌های جوخه پلیس» حتی به این توجیه هم نیازی ندارد. فیلم از ابتدا تا انتها خنده‌دار است، با اجرای درخشان «لسلی نیلسن» که می‌تواند یکی از بهترین بازی‌های کمدی تاریخ سینما باشد. تقریباً در هر صحنه دست‌کم یک لحظه وجود دارد که شما را بلندبلند به خنده می‌اندازد. با همه این اوصاف، دیگر چه چیزی می‌تواند از این خنده‌دارتر باشد؟

۱. «اتاق» (The Room – ۲۰۰۳)

باید تفاوت قائل شد میان «خنده‌دارترین فیلم» و «بهترین فیلم کمدی». فیلم «اتاق»، علی‌رغم تمام ادعاهای «تامی وایزو»، اصلاً با نیت کمدی ساخته نشده است. اما به‌عنوان یک درام، آن‌قدر بد اجرا شده که ناخواسته تبدیل به یکی از خنده‌دارترین فیلم‌های چند دهه اخیر شده است. شاید انتخاب «اتاق» برای رتبه اول مضحک به نظر برسد، اما به‌ندرت فیلمی وجود دارد که بتواند به این اندازه خنده ایجاد کند.

شاید هیچ فیلم دیگری نتواند، واقعاً. البته بخشی از این خنده ناشی از تمسخر فیلم است، که ممکن است بی‌رحمانه به نظر برسد. اما حقیقت این است که «اتاق» به‌شکلی عجیب و غیرقابل‌انکار جذاب است و بارها ارزش تماشا دارد. پس فیلم دارد کاری را درست انجام می‌دهد – حتی اگر «درست» را کاملاً تصادفی انجام داده باشد. این فیلم از دنیای دیگری آمده و حتی در میان آثار بدی که به‌خاطر بد بودن خوب شده‌اند (so-bad-they’re-good)، جایگاهی خاص دارد. چه بخواهید آن را بزرگ بدانید، چه کوچک، در هر صورت عالی است و بی‌پایان خنده‌دار. به همین دلیل در رتبه اول این فهرست قرار گرفته. و اگر مخالفید... «لطفاً نظرات احمقانه‌تان را برای خودتان نگه دارید.»

به گزارش چارسو پرس: کمدی، شاید بیش از هر ژانر دیگری، نشان می‌دهد که سینما چقدر می‌تواند متنوع و غیرقابل پیش‌بینی باشد. از شوخی‌های دقیق و هوشمندانه گرفته تا طنزهای بی‌منطق و حتی آثار به‌ظاهر شکست‌خورده‌ای که به‌طور تصادفی به کمدی بدل شده‌اند، همه در کنار هم بخشی از تاریخ خنده در سینما را می‌سازند. مرور این ۱۰ فیلم نشان می‌دهد که کمدی تنها برای خنداندن نیست، بلکه می‌تواند آینه‌ای از جامعه، فرهنگ و حتی ضعف‌های انسانی باشد. شاید به همین دلیل است که حتی پس از گذشت سال‌ها، هنوز هم این آثار می‌توانند تماشاگران جدید را بخندانند و در دل آن‌ها جا باز کنند.