حماسه‌های تاریخی از نخستین روزهای سینما بخشی جدانشدنی از هالیوود بوده‌اند. حتی در دوره‌هایی که این ژانر کم‌فروغ شده، تقریباً هر سال شاهد یک یا چند اثر حماسی تاریخی بوده‌ایم. قرن بیست و یکم نیز از این قاعده مستثنی نبوده و تاکنون بیش از دو دوجین فیلم حماسی تاریخی روی پرده سینما رفته است.

چارسو پرس: از کارگردانانی چون «استیون اسپیلبرگ»، «مارتین اسکورسیزی» و «ریدلی اسکات»، شماری از بهترین حماسه‌های تاریخی دو دهه و نیم اخیر جزو بهترین‌های تاریخ سینما محسوب می‌شوند. این فیلم‌ها به موضوعاتی چون جنگ‌ها، برده‌داری، استعمار و رویدادهای سرنوشت‌ساز تاریخ پرداخته و در عین حال مقیاسی باشکوه و پرعظمت ارائه کرده‌اند؛ مقیاسی که همواره بخشی از جذابیت این ژانر بوده است. هرچند بزرگ‌تر بودن همواره به معنای بهتر بودن نیست، اما وقتی صحبت از دراماتیزه کردن یا حتی بازآفرینی تخیلی تاریخ باشد، این ۱۰ فیلم قرن بیست و یکم واقعاً شایسته توجه‌اند.

لینکلن

۱۰. «لینکلن» (۲۰۱۲)

فیلم «لینکلن» ساخته «استیون اسپیلبرگ» بر آخرین و سرنوشت‌سازترین ماه‌های زندگی یکی از محترم‌ترین رؤسای‌جمهور تاریخ آمریکا تمرکز دارد. این پروژه سال‌ها در دست توسعه بود؛ تا آنجا که بازیگر اولیه نقش «آبراهام لینکلن»، یعنی «لیام نیسون»، از سن مناسب برای این نقش عبور کرد و در نهایت «دنیل دی لوییس» وارد میدان شد و بار دیگر با اجرای درخشانش اسکار گرفت. دی-لوییس با اصالت و قدرتی بی‌نظیر، حضور لینکلن را زنده کرد و ستون اصلی یکی دیگر از درام‌های تاریخی تیره و تأثیرگذار اسپیلبرگ شد.


فیلم در روزهای پایانی جنگ داخلی آمریکا روایت می‌شود، زمانی که لینکلن تلاش می‌کند اصلاحیه سیزدهم قانون اساسی را به تصویب برساند. این اثر، دوران بحرانی تاریخ آمریکا را به تصویر می‌کشد؛ دورانی سرشار از شکاف و تفرقه که شباهت‌های نگران‌کننده‌ای با فضای سیاسی امروز دارد. نمایش بحث‌های پرتنش در مجلس نمایندگان، مهارت لینکلن در سخنوری و توانایی‌اش در مذاکره، تصویری الهام‌بخش از ارزش‌های دموکراتیک و آنچه جامعه می‌تواند برای آن تلاش کند ارائه می‌دهد.


بیشتر بخوانید: شخصیت‌های «شکسته» پل توماس اندرسون؛ رتبه‌بندی تمام فیلم‌های کارگردان، از آغاز تا «یک نبرد پس از دیگری»


آر.آر.آر

۹. «آر.آر.آر» (۲۰۲۲)

فیلم هندی «آر.آر.آر» نشان داد که حماسه تاریخی لزوماً نباید خشک و رسمی باشد. این فیلم روایتی کاملاً تخیلی از دو انقلابی واقعی را به تصویر می‌کشد که سرشار از اکشن پرهیجان، جلوه‌های ویژه انفجاری و حتی شماره‌های موزیکال است. اثری حماسی تاریخی که با رویکردی شبیه به بلاک‌باسترهای بزرگ، هالیوود را کم‌رمق جلوه داد. داستان فیلم در دوران استعمار بریتانیا در هند جریان دارد و ملاقات خیالی دو قهرمان فولکلور هندی را روایت می‌کند که علیه ستمگران قیام می‌کنند.


«آر.آر.آر» با استقبال جهانی روبه‌رو شد، به سومین فیلم پرفروش تاریخ سینمای هند بدل شد و توجهات بین‌المللی را به فیلم‌های زبان تلوگو جلب کرد. این فیلم بسیاری از بلاک‌باسترهای آمریکایی را پشت سر گذاشت، چراکه بدون شوخی یا ارجاعات متای خسته‌کننده، صرفاً اکشنی خالص، تخیلی و حماسی ارائه داد که فراروی از تاریخ را در بسته‌ای تماشایی و پرشور عرضه می‌کرد.

قلمرو بهشت

۸. «قلمرو بهشت» (۲۰۰۵)

ریدلی اسکات با فیلم «گلادیاتور» احیای ژانر حماسه تاریخی را در هزاره جدید آغاز کرد و سپس با آثاری چون «ناپلئون» و «آخرین دوئل» این مسیر را ادامه داد. با این حال، بهترین فیلم تاریخی او در قرن بیست و یکم بی‌تردید «قلمرو بهشت» است؛ اثری که در دوران جنگ‌های صلیبی روایت می‌شود. این فیلم هرچند از منظر تاریخی چندان دقیق نیست، اما به‌عنوان سرگرمی عظیم و پرهیجان، جایگاه ویژه‌ای دارد. «قلمرو بهشت» هنگام اکران با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد، اما نسخه بلند کارگردان با روایتی کامل‌تر و شخصیت‌پردازی عمیق‌تر، باعث بازنگری مثبت در ارزیابی آن شد.


فیلم با بازی «اورلاندو بلوم» در نقش نسخه‌ای داستانی از «بالین اهل ایبلین»، رویدادهای مهم بسیاری از جمله نبردهای سرنوشت‌ساز و محاصره اورشلیم را پوشش می‌دهد. صحنه‌های نبرد بزرگ و خشونت‌آمیز که همواره از نقاط قوت اسکات بوده، در این فیلم نیز پررنگ است. این حماسه کم‌تر دیده‌شده، تجربه‌ای کوبنده از جنگ‌های قرون وسطی ارائه می‌دهد که در نسخه درست (نسخه کارگردان) تأثیری ماندگار بر مخاطب می‌گذارد.

بروتالیست

۷. «بروتالیست» (۲۰۲۴)

فیلم «بروتالیست» به کارگردانی «برِیدی کُربت»، روایتی عظیم و تکان‌دهنده از تجربه مهاجرت در آمریکا را ارائه می‌دهد؛ تجربه‌ای که از نگاه یک بازمانده هولوکاست روایت می‌شود. این فیلم طولانی و طاقت‌فرسا، تصویری تلخ از مسیری که یک مهاجر باید برای رسیدن به رؤیای آمریکایی طی کند ترسیم می‌کند. در دومین نقش‌آفرینی اسکاری خود، «آدریان برودی» در نقش «لازلو توث»، معمار یهودی-مجارستانی بازی می‌کند که برای ساختن زندگی جدید به آمریکا می‌آید، اما با خشونت، یهودستیزی و تحقیرهای سرمایه‌داران آمریکایی مواجه می‌شود.


فیلم با استفاده از فناوری «ویستاویژن» که هم‌دوره با زمان وقوع داستان توسعه یافته بود، ساخته شده و همانند سبک معماری بروتالیستی شخصیت اصلی، به‌شدت دقیق و چشمگیر طراحی شده است. «بروتالیست» تصویری بی‌پروا و گزنده از تجربه مهاجرت ارائه می‌دهد که پیوندی جدایی‌ناپذیر با مسائل معاصر دارد و با اجرای تکان‌دهنده دیگری از برودی، به اثری درگیرکننده و عمیق تبدیل می‌شود.


بیشتر بخوانید: ۱۰ فیلم برتر اورجینال پنج سال اخیر


نامه‌هایی از ایوو جیما

۶. «نامه‌هایی از ایوو جیما» (۲۰۰۶)

فیلم «نامه‌هایی از ایوو جیما» که پشت‌سرهم با «پرچم‌های پدران ما» ساخته شد، به‌عنوان اثر مکملی از کلینت ایستوود شناخته می‌شود. این فیلم به‌جای روایت آمریکایی، بر سوی ژاپنی نبرد معروف در جزیره ایوو جیما تمرکز دارد و در نهایت از نظر قدرت و موفقیت هنری فراتر از فیلم همتای خود ظاهر شد. ایستوود با همان خویشتن‌داری عاطفی همیشگی، رویدادهای تاریخی را بازآفرینی کرد و پرتره‌ای حساس و اندیشمندانه از سربازان ژاپنی ارائه داد که در موقعیتی بدون پیروزی گرفتار شده بودند؛ رویکردی که در سینمای جنگ جهانی دوم هالیوود کم‌سابقه است.


فیلم با بازی بازیگران عمدتاً ژاپنی از جمله «کن واتانابه» و به زبان اصلی ساخته شد و اصالت بیشتری به روایت بخشید. این اثر با نگاهی انسانی، اشتراکات همه سربازانی را که برای کشورشان می‌جنگند به تصویر کشید. «نامه‌هایی از ایوو جیما» حماسه‌ای ضدجنگ است که بی‌پروا به پیچیدگی‌های موضوع می‌پردازد و در عین حال به یادآوری این حقیقت تلخ می‌پردازد که جنگ همیشه خسارتی جبران‌ناپذیر بر نسل‌ها باقی می‌گذارد.

قاتلان ماه گل

۵. «قاتلان ماه گل» (۲۰۲۳)

فیلم «قاتلان ماه گل» نخستین تجربه «مارتین اسکورسیزی» در ژانر وسترن است؛ روایتی حماسی از دوران سلطه مرگبار و جنایتکارانه‌ای که علیه ملت «اوسِیج» در اوکلاهما رخ داد. این اثر بر اساس رمان غیرداستانی «دیوید گرَن» ساخته شده است؛ کتابی که قتل‌های متعدد بومیان اوسِیج را به‌عنوان معمایی برای کشف حقیقت روایت می‌کرد. اما اسکورسیزی مسیر متفاوتی برگزید: فیلم از همان آغاز قاتلان را معرفی می‌کند.

قدرت مردان سفیدپوست برای ارتکاب چنین جنایاتی نه به‌عنوان توطئه‌ای دقیق، بلکه به شکل یک قتل‌عام ناشیانه و بی‌رحمانه به تصویر کشیده شده است که به‌واسطه ساختارهای فاسد و نژادپرستانه دولت آمریکا ممکن شد. «لئوناردو دی‌کاپریو» در نقش «ارنست برکهارت» ـ مردی بزدل و منفور ـ و «لیلی گلادستون» در نقش «مالی برکهارت» ـ زنی مقاوم که رنج‌ها را با عزت و اراده تحمل می‌کند ـ دو محور اصلی داستان‌اند. بازی درخشان آنها جان و روح فیلم را می‌سازد.

اوپنهایمر

۴. «اوپنهایمر» (۲۰۲۳)

«اوپنهایمر» به کارگردانی «کریستوفر نولان» یک حماسه زندگی‌نامه‌ای است که هم‌زمان همچون یک تریلر پرتنش عمل می‌کند. فیلم روایتگر زندگی «جی. رابرت اوپنهایمر»، پدر بمب اتم است و تمرکز اصلی‌اش بر کار سرنوشت‌ساز او در پروژه «منهتن» در لس‌آلاموس است. این فیلم، مطالعه‌ای شخصیتی درباره گناه، مسئولیت انسانی و پیامدهای علمی و اخلاقی در مقیاسی حماسی است که با موضوع آن تناسب کامل دارد.

«کیلیان مورفی» در نخستین نقش اصلی‌اش برای نولان، اسکار شایسته‌ای دریافت کرد. او در کنار گروهی از ستارگان، بار سنگین فلسفی و وجودی فیلم را بر دوش کشید؛ به‌ویژه در صحنه‌های عینی‌تر، خطوط چهره‌اش به‌وضوح بار گناه و تأملات شخصیت را منعکس می‌کرد. «اوپنهایمر» یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای پنج سال اخیر و اوج کارنامه نولان است؛ فیلمی که او را به‌عنوان پادشاه تازه سینمای حماسی تثبیت کرد.

بیشتر بخوانید: ۱۰ فیلم خنده‌دار برتر ۴۰ سال اخیر | از «لبوفسکی بزرگ» تا «اتاق»


۱۲ سال بردگی

۳. «۱۲ سال بردگی» (۲۰۱۳)

بسیاری از حماسه‌های آمریکایی به تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ این کشور می‌پردازند و هیچ فصلی سیاه‌تر از دوره برده‌داری نیست. فیلم «۱۲ سال بردگی» ساخته «استیو مک‌کوئین» با هنری بی‌پروا و تکان‌دهنده این موضوع را به تصویر کشید. فیلم براساس خاطرات «سولومون نورتاپ» ساخته شد؛ مردی آزاد که ربوده شد و دوازده سال به‌عنوان برده فروخته شد. این روایت همچنان اثری حیاتی و ضروری است، به‌ویژه در دورانی که برخی جریان‌های سیاسی می‌کوشند زخم‌های نسل‌به‌نسل برده‌داری را کوچک بشمارند.

«چیوِتل اجیوفور» در بزرگ‌ترین نقش کارنامه‌اش، نورتاپ را به شکلی فراموش‌نشدنی ایفا کرد. او با قدرتی درونی که تصورش برای بسیاری از تماشاگران دشوار است، شخصیت را جان بخشید. بازی او و کلیت فیلم، همدلی‌ای را از مخاطب می‌طلبد که در بیش از یک قرن گذشته به‌طرز نگران‌کننده‌ای کمیاب بوده است.

خون به پا خواهد شد

۲. «خون به پا خواهد شد» (۲۰۰۷)

کارنامه «پل توماس اندرسون» سرشار از حماسه‌هایی است که به فرسایش استثناگرایی آمریکایی می‌پردازند، از جمله «شب‌های عیاشی» درباره صنعت پورنو و «مرشد» درباره یک فرقه مذهبی. اما هیچ‌یک به‌اندازه «خون به پا خواهد شد» سوزاننده نیست. این فیلم داستانی است درباره طمع سیری‌ناپذیر نفت، با بازی «دنیل دی-لوییس» در نقش «دنیل پلِین‌ویو»؛ مردی که ثروت به‌دست می‌آورد اما روحش را می‌بازد.

دی-لوییس در این نقش از سبک بیانی کارگردان «جان هیوستون» الهام گرفت و شخصیتی با اعتمادبه‌نفس و قدرتی لرزاننده خلق کرد. این نقش‌آفرینی، اوج کارنامه‌ای است که سرشار از شاهکارهاست. پلِین‌ویو در ادامه سنت قهرمانان تاریک و قدرت‌طلبی چون «مایکل کورلئونه» در «پدرخوانده» و «چارلز فاستر کین» در «همشهری کین» قرار می‌گیرد. او نمونه کامل یک شخصیت آمریکایی برای یک کلاسیک آمریکایی است.

کاپیتان و فرمانده: آن سوی دنیا

۱. «کاپیتان و فرمانده: آن سوی دنیا» (۲۰۰۳)

فیلم دریانوردی حماسی «کاپیتان و فرمانده: آن سوی دنیا» به کارگردانی «پیتر ویر»، در دوران جنگ‌های ناپلئونی روایت می‌شود. این اثر بر اساس رمان‌های «پاتریک اوبراین» ساخته شد و هدفش آغاز یک فرنچایز سینمایی بود. اما در گیشه، در برابر موفقیت پرزرق‌وبرق «دزدان دریایی کارائیب»، کم آورد و شکست تجاری خورد. این ناکامی، در حقیقت یک تراژدی سینمایی است، چراکه فیلم نمایشی واقع‌گرایانه از زندگی در نیروی دریایی سلطنتی ارائه می‌دهد؛ سرشار از نبردهای خشن و بازی فرماندهانه «راسل کرو».

گرچه فیلم در زمان اکران دست‌کم گرفته شد، اما در سال‌های اخیر و به‌ویژه با پخش از طریق پلتفرم‌های آنلاین، دوباره کشف شده و تحسین تازه‌ای به دست آورده است؛ خصوصاً در میان مردانی که به تاریخ و مضمون رفاقت مردانه علاقه‌مندند. بااین‌حال، هنوز جایگاه شایسته خود را به‌طور کامل در تاریخ نیافته است. پیتر ویر در این اثر سرگرمی عظیم را با واکاوی دقیق شخصیت‌ها متوازن کرد و برخلاف بسیاری از بلاک‌باسترها، هرگز داستان را ساده‌سازی نکرد تا به میل مخاطب برای سرگرمی صرف پاسخ دهد. این فیلم حماسی تاریخی نباید در دریای آثار سطحی‌تر گم شود.

به گزارش چارسو پرس: از «قاتلان ماه گل» و «اوپنهایمر» تا «خون به پا خواهد شد» و «کاپیتان و فرمانده»، این فهرست نشان می‌دهد که قرن بیست و یکم، حماسه‌های تاریخی فراموش‌نشدنی بسیاری به سینما هدیه داده است. فیلم‌هایی که هم تاریخ را بازتاب داده‌اند و هم در مقیاسی باشکوه و سینمایی، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای تماشاگران خلق کرده‌اند.
منبع: collider
نویسنده: نسرین پورمند