احتمال تعطیلی «استارنت» پس از شکست مالی ۲ سریال؛ غول مواد غذایی به آخر خط رسید

چارسو پرس: گروه صنعتی «طبیعت ماکان» برای بسیاری از ما بیشتر با برندهای غذایی و فروشگاهی‌اش شناخته می‌شود؛ مجموعه‌ای که از روغن و برنج گرفته تا سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای و حتی مجتمع‌های تجاری را زیر بال‌وپر خود دارد. اما این هلدینگ عظیم، در سال گذشته تصمیم گرفت پا را از دنیای خوراک و خرده‌فروشی فراتر بگذارد و وارد حوزه سرگرمی شود. نقطه ورودش هم پلتفرمی به نام «استارنت» بود؛ بازوی رسانه‌ای طبیعت ماکان که قرار بود با سرمایه‌ای قابل‌توجه و پشتوانه مدیریتی شناخته‌شده، سهمی از بازار نمایش خانگی ایران را به دست بیاورد. مدیریت این پروژه در اختیار حمید و مجید آقاگلیان قرار گرفت؛ سرمایه‌گذارانی که سابقه همکاری در تولید سریال‌هایی مثل «قهوه تلخ» و «باغ مظفر» را داشتند. 

استارنت در مهر ۱۴۰۳ با مجوز ساترا رسماً آغاز به کار کرد و از همان ابتدا، با معرفی چند پروژه نسبتا پرستاره سعی کرد توجه‌ها را جلب کند. اما غول مواد غذایی وقتی پایش را به دنیای سرگرمی گذاشت همه‌چیز آن‌طور که تصور می‌کرد، پیش نرفت. جایی که قرار بود قصه روایت کند، خودش در میانه راه قصه‌ای شد پر از شکست و حاشیه: سریال اولش به خاطر تسویه‌نشدن حساب‌ها هنوز به‌اتمام نرسیده و سریال دوم درست وسط فیلم‌برداری، به دلیل بدقولی مالی، زمین‌گیر شد. به نظر می‌رسد روندی که استارنت در پیش گرفته، نه‌تنها عمر تولیداتش را کوتاه کرده، بلکه حیات خود پلتفرم را هم به خطر انداخته است؛ تا جایی که احتمال تعطیلی استارنت بیش از هر زمان دیگری جدی به نظر می‌رسد و به آخر خط رسیده.

پلتفرم‌های نمایش خانگی در سال‌های اخیر توانسته‌اند سبک تماشای سریال و مصرف محتوای خانواده‌ها را تغییر دهند. انتشار هفتگی اپیزودها، تبدیل به قاعده‌‌ نانوشته‌‌ این بازار شده و مخاطب هم کم‌کم خودش را با این ریتم هماهنگ کرده است. در چنین فضایی، «استارنت» می‌خواست با طرحی متفاوت وارد میدان شود. به گفته‌‌ مهران مهام، تهیه‌کننده سریال جزر و مد، قرار بود این پلتفرم برای نخستین بار الگوی «یک شب در میان» را برای انتشار محتوا اجرا کند؛ مدلی که یادآور سریال‌های ۹۰ شبی تلویزیون مانند زیر آسمان شهر و نرگس بود. هدف این بود که استارنت با شکستن عادت تماشای هفتگی، تحولی در بازار رقم بزند و خودش را به‌عنوان یک بازیگر نوآور معرفی کند. اما تنها چند ماه بعد، پرسش اصلی دیگر این نیست که آیا این مدل جدید موفق می‌شود یا نه؛ بلکه این است که آیا اصلاً چیزی از آن باقی مانده؟

استارنت فعالیت رسمی خود را از پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت با پخش سریال «کنکل» آغاز کرد؛ سریالی که از همان ابتدا قرار بود شامل ۱۵ قسمت باشد و نقطه‌ شروع مسیر تازه این پلتفرم باشد. این اثر به کارگردانی رامتین لوافی و با بازی صابر ابر، هانیه توسلی، مهدی پاکدل و ستاره پسیانی، قرار بود هر پنجشنبه روی آنتن برود و آغازگر حضور استارنت در عرصه محتواهای اختصاصی باشد. با این حال، سریال «کنکل» کمتر روندی منظم و پایدار را تجربه کرد. در مدت کوتاهی، پخش آن حدود پنج بار متوقف و دوباره آغاز شد؛ توقف‌هایی که هر بار با مشکلات مالی و اختلافات با تهیه‌کننده گره خورده بود. این ناپایداری در نخستین محصول اختصاصی پلتفرم، نگرانی‌هایی درباره آینده استارنت ایجاد کرد و نشان داد که ورود به دنیای رقابتی پخش آنلاین با چالش‌هایی جدی همراه است.

ماجرا اما به کنکل ختم نشد. سریال دیگر استارنت یعنی «جزر و مد»، به کارگردانی محمدحسین لطیفی، گرفتار بحرانی شد که از همان ابتدا سایه‌اش بر سر پروژه افتاده بود. این مجموعه ۴۰ قسمتی تنها نیمی از راه را طی کرده بود که ناگهان فیلم‌برداری متوقف شد؛ سه ماه است که ۲۰ قسمت آماده روی میز مانده و ۲۰ قسمت دیگر در برزخ بلاتکلیفی معلق است. سریالی که قرار بود برگ برنده استارنت باشد، حالا به برگ سوخته‌ای بدل شده که هر روز احتمال ناتمام ماندنش پررنگ‌تر می‌شود. ماجرا وقتی جدی‌تر شد که فقیهه سلطانی، یکی از بازیگران این سریال، در ویدئویی صریح گفت دلیل توقف پروژه، چیزی جز پرداخت‌نشدن دستمزد عوامل نیست. این اعتراف آشکار کرد که پشت صحنه‌‌ وعده‌های استارنت، بدهی‌ها و بدقولی‌هایی پنهان شده که نه فقط نوآوری ادعایی پلتفرم را زیر سوال می‌برد، بلکه حتی ساده‌ترین تعهدات مالی‌اش را هم بی‌اعتبار می‌کند.

استارنت زمانی فعالیت خود را آغاز کرد که برخی از پلتفرم‌ها جای پای خود را در بازار محکم کرده بودند. ایده اولیه پلتفرم، جذب مخاطب از طریق اشتراک رایگان و ارائه محتوا بدون هزینه بود؛ رویکردی که پیش‌تر پلتفرم‌هایی مثل تماشاخانه امتحان کرده بودند و در نهایت موفقیت چندانی کسب نکرده بود. در آن زمان، اشتراک رایگان مهم‌ترین وجه تمایز استارنت با سایر سرویس‌ها بود و قرار بود این مزیت، کاربران را به سوی پلتفرم جذب کند. با این حال، حتی انتشار سریال «کنکل»که با جذابیت و هیجان قابل توجه، داستانی خلاقانه و دور از شوخی‌های زرد و جنسی همراه بود نیز نتوانست مخاطب قابل توجهی جذب کند و نشان داد که جذب و نگه‌داشت مخاطب در بازار رقابتی پخش آنلاین، چالشی بزرگ است.

موضوعات مالی، همیشه جزو آن دست از مسائلی بوده و هست که اطلاعات زیادی از آن درز نمی‌کند. اما از یک سال پیش که محمدحسن شانه‌ساز‌زاده، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره پلتفرم نماوا درباره قیمت ساخت سریال ها گفت: «این روزها، کف بودجه لازم برای ساخت یک قسمت سریال نمایش خانگی 3 میلیارد تومان است و این پلتفرم مجموعه تاریخی «سووشون» را با رقم چشمگیر هر قسمت 8 میلیارد تومان ساخته است!» بحث درباره قیمت ساخت باز شد.

اما حالا که بحث درباره شکست یک پلتفرم و دو سریال است، سوالی مطرح می‌شود که مگر هر قسمت ساخت سریال چقدر هزینه‌بر است که استارنت با آن پشتوانه مالی و هلدینگ طبیعت که وابسته به آن است نتوانسته از پس آن بر‌بیاید. مهران مهام، تهیه‌کننده سریال «جزر و مد» در گفت‌‌و‌گویی به این سوال پاسخ داد. مهام در پاسخ به این سوال که هر قسمت سریال جزر و مد چقدر هزینه داشت؟ گفت: «تولید روزانه سریال‌ جزر و مد، میانگین شش تا هفت دقیقه و هزینه هر قسمت حدود دو و نیم تا سه میلیارد تومان بود.» او با گفتن این موضوع که برای تولید کنکل هزینه هر قسمت کمی بیشتر از جزر و مد بود گفت: «در پلتفرم‌ها، سریال‌هایی با هزینه کمتر از ۷ میلیارد تومان برای هر قسمت به‌ندرت وجود دارند؛ برای مثال سریال «سووشون» هزینه هر قسمت آن ۱۰ میلیارد تومان بود.»

برآوردها نشان می‌دهد سریال کنکل با ۱۵ قسمت، درمجموع بین ۶۰ تا ۷۵ میلیارد تومان هزینه داشته؛ یعنی برای هر قسمت حدود ۴ تا ۵ میلیارد تومان. در مورد جزر و مد هم با ۴۰ قسمت، هزینه ساخت هر قسمت بین ۲.۵ تا ۳ میلیارد تومان برآورد شده و در نهایت مجموع هزینه این پروژه به رقمی در حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد تومان می‌رسد. این اعداد در نگاه اول شاید نجومی به نظر برسند، اما واقعیت این است که در مقایسه با دیگر سریال‌های شبکه نمایش خانگی، هزینه ساخت این دو پروژه چندان بالا محسوب نمی‌شود. طبق گفته مهام در پلتفرم‌ها، تولید سریال‌هایی با هزینه کمتر از ۷ میلیارد تومان برای هر قسمت به‌ندرت دیده می‌شود. نمونه بارز آن سریال سووشون است که تنها هزینه هر قسمت آن ۱۰ میلیارد تومان گزارش شده بود. با این حساب، کنکل و جزر و مد نه پرهزینه‌ترین آثار این حوزه، بلکه در مقیاس پلتفرم‌ها حتی جزو پروژه‌های کم‌خرج‌تر به حساب می‌آیند. با این حال، مشکل استارنت نه در سنگینی بودجه، بلکه در ناتوانی در مدیریت همین سرمایه‌هاست؛ جایی که پروژه‌ها با وجود هزینه کمتر نسبت به رقبای بازار، به‌جای رسیدن به سرانجام، نیمه‌کاره متوقف شده‌اند. اینجاست که پرسش اصلی پررنگ‌تر می‌شود: اگر پلتفرم در اداره پروژه‌های نسبتاً کم‌هزینه چنین ناتوان ظاهر شده، در برابر پروژه‌های بزرگ‌تر و پرخرج‌تر چه سرنوشتی خواهد داشت؟