چارسو پرس: سینمای هنگکنگ یکی از موفقترین و درخشانترین فصلهای تاریخ سینما را رقم زده است. این سینما برای نزدیک به سه دهه، به یک ابرقدرت واقعی در فیلمسازی تبدیل شد؛ صنعتی که از نظر حجم تولید و گستره نفوذ جهانی، تنها هالیوود را بالاتر از خود میدید. دوران طلایی استودیوهایی مانند Shaw Brothers، Golden Harvest و بعدها Milkyway Image، مجموعهای از سرگرمکنندهترین و تأثیرگذارترین فیلمهای تاریخ را به جهان معرفی کرد؛ آثاری که توسط نسل طلایی فیلمسازانی چون جان وو، وونگ کار وای، رینگو لم، تسویی هارک، آن هوی و جانی تو ساخته شدند و قواعد سینمای ژانر را بارها از نو نوشتند. در همین دوره بود که ستارههایی مانند بروس لی به نمادهای جهانی بدل شدند.
چه جکی چان که جان خود را برای اجرای بدلکاریهای واقعی به خطر میانداخت، چه چو یون-فت که با نوزادی در آغوش از پنجره طبقه دوم به بیرون میپرید، یا جیمی وانگ که با یک دست در برابر استاد گیوتین پرنده میایستاد؛ سینمای هنگکنگ بهمعنای واقعی کلمه، هنر سرگرمی عامه را به کمال رساند. این فیلمها با مهارت فنی بالا، قلبی تپنده و انرژی بیوقفه ساخته شدند و مدام سطح انتظارات از سینمای ژانر را بالاتر بردند. اما مهمتر از همه، این آثار صرفاً لذتبخش بودند؛ فیلمهایی برای تماشای دوباره و دوباره.
اگرچه سالها از دوران اوج این سینما گذشته، اما بازگشت به کلاسیکها همچنان جذاب و ضروری است. ۲۰ فیلمی که در ادامه معرفی میشوند، هنوز هم جزو هیجانانگیزترین، تأثیرگذارترین و سرگرمکنندهترین آثار تاریخ سینما هستند؛ فیلمهایی که به لطف ترمیمهای جدید و انتشار نسخههای بلوری باکیفیت، امروز بیش از همیشه در دسترساند. این فهرست ادعای جامعبودن ندارد، اما تصویری روشن از ژانرها، جریانها و چهرههایی ارائه میدهد که عصر طلایی سینمای هنگکنگ را شکل دادند.
۱. The Way of the Dragon (1972)
بروس لی در سینما چهرهای فراتر از یک ستاره بود؛ روی پرده، نرم، برقآسا و خیرهکننده، و بیرون از آن، اسطورهای که سینمای هنرهای رزمی را به نقشه جهانی سینما آورد. پیش از او، برخی آثار استودیو Shaw Brothers راه خود را به بازار آمریکای شمالی باز کرده بودند، اما این بروس لی بود که درها را بهطور کامل گشود. مرگ زودهنگامش چنان خلأیی ایجاد کرد که موجی از فیلمهای تقلیدی موسوم به Bruceploitation برای بهرهبرداری از شهرتش ساخته شد.
فیلم The Big Boss او را به ستاره تبدیل کرد، Fist of Fury جایگاهش را بهعنوان قهرمان ملی تثبیت کرد و Enter the Dragon که یک ماه پس از مرگش اکران شد، به مشهورترین اثرش بدل شد. با این حال، چون Enter the Dragon یک تولید مشترک بینالمللی برای مخاطب غربی بود، انتخاب ما فیلمی است که بروس لی در آن نویسنده، تهیهکننده، کارگردان و بازیگر اصلی بود.
The Way of the Dragon داستان جوانی سادهدل را روایت میکند که برای نجات رستوران دخترعمویش از دست اراذل محلی به رم فرستاده میشود. بروس لی در این فیلم شوخطبعتر از همیشه است، اما همچنان خطرناکترین مرد هر صحنه باقی میماند. اگر مبارزه افسانهای او با چاک نوریس در کولوسئوم شما را به وجد نیاورد، احتمالاً این سینما برایتان ساخته نشده است.
۲. The 36th Chamber of Shaolin (1978)
در اوج فعالیت، استودیو Shaw Brothers با سرعتی باورنکردنی فیلمهای رزمی تولید میکرد؛ بهطوری که تا اواسط دهه ۱۹۸۰، بیش از هزار فیلم با نشان این استودیو ساخته شد. با چنین آرشیو عظیمی، انتخاب نقطه شروع میتواند دشوار باشد، اما برای تازهواردها، هیچ انتخابی بهتر از این داستان انتقامجویانه دوران سلسله چینگ نیست.
این کلاسیک ماندگار که نامش الهامبخش آلبوم مشهور Wu-Tang Clan شد و دوگانه خلاق لاو کار-لیانگ و گوردون لیو را به شهرت جهانی رساند، داستان جوانی سرسخت را روایت میکند که پس از قتل پدرش به دست حکومت منچو، به معبد شائولین پناه میبرد تا با تمرینهای طاقتفرسا، هنرهای رزمی را بیاموزد و انتقام بگیرد.
سکانسهای تمرینی فیلم بارها در آثار مشهوری چون Kill Bill، Star Wars و Batman Begins تقلید شدهاند، اما بهندرت به سطح این فیلم رسیدهاند. با این حال، آنچه The 36th Chamber of Shaolin را جاودانه میکند، نهفقط مسیر رشد شخصیت اصلی، بلکه صحنههای مبارزهای است با تدوین روان و طراحی مبارزات برقآسا که هنوز هم نفسگیرند.
۳. Dangerous Encounters of the First Kind (1980)
امروزه تسویی هارک بیشتر با بلاکباسترهای پرزرقوبرق چینی شناخته میشود، اما در دوران طلایی سینمای هنگکنگ، او فیلمسازی یاغی، نوآور و غیرقابلپیشبینی بود؛ کارگردانی که میتوانست وارد هر ژانری شود و همچنان لبه تیز نگاهش را حفظ کند، دستکم پیش از واگذاری هنگکنگ.
Dangerous Encounters of the First Kind یکی از جنجالیترین آثار اوست؛ فیلمی نیهیلیستی درباره جوانانی سرخورده که به سرقت از گردشگران ژاپنی و بمبگذاری در اماکن عمومی سرگرماند. آشنایی آنها با دختری همفکر، ماجرا را به هرجومرج کامل میکشاند، بهویژه زمانی که به یک چک ژاپنی متعلق به مزدوران آمریکاییِ کهنهسرباز ویتنام دست پیدا میکنند.
این فیلم بهسرعت بازتدوین و حتی ممنوع شد و نسخه کارگردان آن سالها بهسختی در دسترس بود. تماشای نسخه کامل و بیسانسورش، تجربهای جسورانه و تکاندهنده از سینمای رده Category III است.
۴. Zu: Warriors from the Magic Mountain (1983)
اگر Dangerous Encounters چهره عصیانگر تسویی هارک را نشان میداد، Zu: Warriors from the Magic Mountain نمایشی از رهاشدگی کامل تخیل اوست. فیلمی سرشار از شمشیرهای پرنده، جادوگران، هیولاها و جنون بصری که در کمتر از ۱۰۰ دقیقه، بیشتر از بسیاری از حماسههای چندساعته ایده ارائه میدهد.
داستان فیلم عملاً غیرقابلخلاصهکردن است، اما بهطور کلی درباره سربازی فراری است که با خونآشامها، غارهای جادویی، شمشیرهای اسطورهای و دیوی خونخوار روبهرو میشود. حضور بازیگرانی چون بریژیت لین و سامو هونگ، با شخصیتهایی عجیب و اغراقآمیز، به این آشوب رنگ و لعاب بیشتری میدهد.
شاید همهچیز بیمنطق به نظر برسد، اما وقتی تیم جلوههای ویژهای پشت فیلم باشد که سابقه کار روی Star Wars و Blade Runner را دارد، نتیجه به تجربهای فراموشنشدنی تبدیل میشود؛ آنقدر که حتی جان کارپنتر هم شیفتهاش شد.
۵. Project A (1983)
سامو هونگ، جکی چان و یوئن بیائو که همکلاسیهای مدرسه اپرای پکن بودند، در دهه ۸۰ بارها کنار هم قرار گرفتند، اما Project A فیلمی بود که جایگاه آنها را بهعنوان یکی از بزرگترین سهگانههای تاریخ سینما تثبیت کرد.
جکی چان در نقش مأمور گارد ساحلی، هم با پلیسها درگیر میشود و هم با دزدان دریایی بیرحم. اما نقطه اوج فیلم، تعقیبوگریز افسانهای با دوچرخه در کوچههای تنگ است که با سقوط ۲۲ متری جکی از برج ساعت، بدون بدلکار، به اوج میرسد؛ صحنهای که هنوز هم نفس را در سینه حبس میکند.
۶. Long Arm of the Law (1984)
این تریلر جنایی خشن، پیشدرآمدی بر سینمای Heroic Bloodshed است؛ فیلمی تاریک و بیرحم درباره گروهی از جوانان فقیر که برای سرقت وارد هنگکنگ میشوند. برخلاف آثار پرزرقوبرق بعدی این ژانر، اینجا خبری از قهرمانسازی نیست؛ شخصیتها فاسد، بیرحم و محکوم به نابودیاند.
سکانس پایانی فیلم در شهر دیواری کولون، با تعقیب و گریز در راهروهای تنگ و شلیکهای بیامان، یکی از پرتنشترین صحنههای تیراندازی تاریخ سینمای هنگکنگ به شمار میرود.
۷. Police Story (1985)
جکی چان زمانی برای ورود به هالیوود با مشکل مواجه بود و تجربه ناامیدکنندهاش در The Protector او را واداشت تا به هنگکنگ بازگردد و نشان دهد سینمای اکشن واقعی چگونه ساخته میشود. نتیجه، Police Story بود؛ یکی از بهترین کمدی-اکشنهای تاریخ.
این فیلم ثابت میکند که جکی چان مجموعهای از استعدادهای بدنی، کمدی و بدلکاری است که بهسختی میتوان مشابهش را یافت. از آویزانشدن به اتوبوس در حال حرکت گرفته تا سر خوردن از میلهای ۲۴ متری پوشیده از لامپ، Police Story نمایشی تمامعیار از سینمای اکشن هنگکنگ است.
۸. Righting Wrongs (1986)
یوئن بیائو که اغلب زیر سایه همنسلانش قرار میگرفت، در این فیلم فرصت درخشانی پیدا میکند. او در نقش دادستانی که به یک عدالتجوی خیابانی تبدیل میشود، نمایشی قدرتمند ارائه میدهد.
کارگردانی کوری یوئن و حضور سینتیا راتراک، فیلم را به جشنوارهای از مبارزات تنبهتن تبدیل کرده است؛ صحنههایی که حتی در استانداردهای بالای Golden Harvest هم چشمگیرند.
۹. City on Fire (1987)
سالها پیش از Reservoir Dogs، رینگو لم با City on Fire داستان پلیسی مخفی را روایت کرد که میان وفاداری و وظیفه گرفتار میشود. شباهتهای این فیلم با اثر تارانتینو بارها بحثبرانگیز شده، اما City on Fire بهتنهایی یک شاهکار مستقل است.
چو یون-فت در نقشی متفاوت، پلیسی خسته و دوپاره را به تصویر میکشد که هرچه بیشتر در دل باند جنایت فرو میرود، مرز میان درست و غلط برایش محوتر میشود. پایانبندی خونین فیلم، یکی از بهیادماندنیترین تقابلهای مسلحانه سینمای هنگکنگ است.
۱۰. A Chinese Ghost Story (1987)
ارواح اغواگر، درختان شیطانی، اسکلتهای استاپموشن، موسیقیهای غیرمنتظره و نبردهای ماورایی؛ A Chinese Ghost Story ترکیبی دیوانهوار از فانتزی، وحشت و عاشقانه است. داستان درباره مأمور مالیاتی سادهدلی است که شب را در معبدی متروکه میگذراند و با راهبی تائوئیست و روح دختری جوان آشنا میشود.
این فیلم، نمونهای درخشان از توانایی سینمای هنگکنگ در ترکیب ژانرهاست و در عین جنون بصری، داستان عاشقانهای صادقانه و تأثیرگذار ارائه میدهد. موفقیت عظیم آن، راه را برای دنبالهها و اقتباسهای متعدد هموار کرد و امروز با نسخه ترمیمشده 4K، فرصتی تازه برای کشف دوباره آن فراهم شده است.
اخبار سینمای جهان
۱۱. The Killer (1989)
اگر از جان وو فقط هیجان افسارگسیخته «گانفو» میخواهید، Hard Boiled انتخاب شماست. اگر دنبال رفاقت مردانه و برادری هستید، A Better Tomorrow نسخه مناسب است. ملودرام پررنگ میخواهید؟ Bullet in the Head را ببینید. حتی اگر عاشق کبوترهای اسلوموشن هستید، همیشه Mission: Impossible 2 هست.
اما اگر همه اینها را یکجا میخواهید، اگر عصاره خالص سینمای Heroic Bloodshed مدنظرتان است، پاسخ فقط یک نام دارد: The Killer.
برای جلوگیری از هر سوءتفاهمی، منظور نسخه اصلی سال ۱۹۸۹ است؛ همان فیلمی که چو یون-فت و دنی لی با اسلحههای بزرگ روبهروی هم میایستند، نه بازسازی کمجان و فراموششدنی سال ۲۰۲۴ که احتمالاً تعداد بینندگانش به انگشتان یک دست هم نرسید.
تمام وسواسها و دغدغههای همیشگی جان وو در این باله گلولهبارانشده به اوج میرسد؛ داستان آدمکشی خوشپوش به نام آ جونگ که در آخرین مأموریتش بهطور اتفاقی خوانندهای را نابینا میکند. وقتی رئیسش به او خیانت میکند، مجبور میشود با همان پلیس سرکشی که دنبالش است متحد شود تا با گذشتهاش تسویهحساب کند.
آ جونگ، ضدقهرمان ایدهآل جان ووست: خونسرد، کاریزماتیک، قاتلی بیرحم اما با وجدان، روحی رنجدیده که میان وظیفه و عذاب وجدان گیر افتاده و اسیر مفاهیم مردانهای از شرافت و افتخار است. اگر صحنه تیراندازی نهایی در کلیسا را دیده باشید، جایی که او با دو اسلحه موجی از افراد تریاد را از پا درمیآورد، میدانید چرا این فیلم اسطوره است.
۱۲. My Heart Is That Eternal Rose (1989)
کریستوفر دویل، فیلمبردار افسانهای In the Mood for Love و Hero، امضای بصری تاریک و نئونزده خود را به این داستان عاشقانه محکوم به شکست به کارگردانی پاتریک تم آورده است. در مرکز ماجرا، تونی لیانگ قرار دارد؛ استاد ایفای نقش مردان اندوهگین که با یک نگاه شکسته، احساسی عمیقتر از هزار دیالوگ منتقل میکند.
کنی بی و جویی وانگ در نقش عاشقانی بازی میکنند که یک معامله قاچاق نافرجام آنها را از هم جدا میکند. پس از کشتن یکی از رؤسای تریاد، کنی به فیلیپین میگریزد و جویی برای نجات جان پدر فقیرش، ناچار به همراهی با یک گانگستر میشود. شخصیت تونی لیانگ میان دو جبهه گرفتار است؛ از یک سو دلداری جویی و از سوی دیگر وفاداری به تریاد. با بازگشت کنی پس از شش سال، این بار در قامت یک آدمکش حرفهای، همهچیز به سمت انفجار میرود. گوردون لیو نیز در نقش یک مزدور سادیستی، یکی از بهیادماندنیترین نقشآفرینیهای فیلم را ارائه میدهد.
۱۳. God of Gamblers (1989)
شاید واژه «شاهکار» کمی اغراقآمیز باشد، اما برای کسانی که هر چند وقت یکبار سکانس کارتبازی مونتهنگرو در Casino Royale را فقط برای زندهشدن یک حس دوباره تماشا میکنند، God of Gamblers حکم غذای راحتی را دارد.
فیلم پرفروش وونگ جینگ از نظر داستانی ساده است، اما دقیقاً همان سرگرمی خوشخوراکی است که میتوان از هر جایش واردش شد و لذت برد. چو یون-فت در نقش قماربازی شبیه جیمز باند، شیکپوش و شکستناپذیر ظاهر میشود؛ تا اینکه ضربهای به سرش، او را دچار فراموشی میکند و نیمی از فیلم را مثل کودکی عاشق شکلات رفتار میکند. شوخیای که شاید کمی طولانی شود، اما سکانس تیراندازی مرکز خرید و بازی نهایی پوکر پنجبرگی، کاملاً جبران میکنند.
این فیلم پرفروشترین اثر سال در هنگکنگ شد و موجی از دنبالهها و تقلیدها را به راه انداخت که تا ۲۵ سال ادامه داشت؛ با حضور ستارههایی مانند استیون چو، لئون لای و آنیتا موئی.
۱۴. A Moment of Romance (1990)
در میان فیلمهایی که با بازی اندی لاو ساخته شدند و دنبالههای کمرمق متعددی داشتند، این نخستین تجربه کارگردانی بنی چان، نقشی ماندگار برای اندی لاو رقم زد. او در نقش وه دی، خلافکاری موتورسوار، تصویری از شورش جوانی و عشق بیپناه ارائه میدهد.
عشق میان این یاغی چرمیپوش و دختری شبیه سیندرلای مدرن که قصد مهاجرت به کانادا دارد، زیر نور نئونهای هنگکنگ شکل میگیرد. فیلم همزمان به عاشقانههای شهری و ملودرامهای خشن نزدیک است، اما در نهایت هویت مستقل خودش را پیدا میکند. پایانبندی فیلم، ضربهای احساسی است که تا مدتها در ذهن میماند.
۱۵. Center Stage (1991)
هر فیلمی که به شما فرصت همنشینی با مگی چونگ بدهد، ارزش دیدن دارد؛ بهویژه وقتی یکی از درخشانترین بازیهای کارنامهاش را ارائه میدهد. چونگ برای ایفای نقش روان لینگیو، ستاره سینمای صامت شانگهای در دهه ۱۹۳۰، جایزه بهترین بازیگر جشنواره برلین را دریافت کرد.
فیلم استنلی کوان، یک زندگینامه معمولی نیست. با ترکیب تصاویر آرشیوی و گفتوگوهای پشتصحنه میان چونگ و کارگردان، مرز میان زندگی و هنر را محو میکند. تأملات چونگ درباره مسیر حرفهای لینگیو، به شکلی دردناک با زندگی خودش گره میخورد؛ بهویژه وقتی بدانیم او بعدها در اوج شهرت، بازیگری را کنار گذاشت.
۱۶. Tai-Chi Master (1993)
وقتی دو رزمیکار استثنایی مانند جت لی و میشل یو تحت هدایت یوئن وو-پینگ قرار میگیرند، نتیجه نمیتواند چیزی جز شگفتانگیز باشد.
پرواز بدنها، هماهنگی حرکات و مبارزاتی که جاذبه را به سخره میگیرند، زیر کارگردانی یوئن وو-پینگ به اوج میرسند. برخلاف بسیاری از آثار ووشیا که داستان را بهانهای برای نمایش بدلکاری میکنند، این فیلم روایت دو دوست کودکی را دارد که در دو سوی یک جنگ داخلی قرار میگیرند؛ یکی اسیر جاهطلبی و دیگری وفادار به شفقت. رویارویی نهایی آنها، شکوهی حماسی دارد.
۱۷. Drunken Master II / The Legend of Drunken Master (1994)
تماشای Drunken Master در سال ۱۹۷۸، تولد یک ستاره را رقم زد. شانزده سال بعد، دنباله آن ثابت کرد که جکی چان در اوج تسلط بر هنر خود قرار دارد.
لاو کار-لیانگ بهتر از هر کس دیگری جذابیت جهانی جکی چان را میشناخت. چان قهرمانی است که از مسخرهشدن نمیترسد و هر شیء سادهای را به سلاحی خلاقانه تبدیل میکند. سکانس نهایی کارخانه فولاد، یکی از نفسگیرترین لحظات تاریخ سینمای اکشن است و بهتنهایی ارزش تماشای فیلم را دارد.
۱۸. Made in Hong Kong (1997)
اگر از بالههای گلوله و لگدهای پرنده فاصله میخواهید، شاهکار کمهزینه فروت چان انتخابی ایدهآل است. این فیلم که پس از بازگشت هنگکنگ به چین ساخته شد، بازتابی صادقانه از اضطراب و بلاتکلیفی یک شهر در آستانه تغییر است.
فیلم با بازی بازیگران غیرحرفهای و بودجهای اندک ساخته شد. سم لی در نقش مون، نوجوانی ترکتحصیلکرده و پادو تریاد، حضوری تأثیرگذار دارد. فیلم پایانی خوش ندارد، اما لحظات اندکش از انسانیت، بسیار عمیق و ارزشمندند.
۱۹. A Hero Never Dies (1998)
کمتر فیلم جنایی مدرنی پیدا میشود که دو آدمکش رقیب در یک بار، لیوانهای شراب را با پرتاب سکه هدف بگیرند. خوشبختانه جاننی تو این کمبود را جبران کرده است.
این فیلم نئونی و جَزگونه، به مفاهیمی چون شرافت، وفاداری و برادری در دنیای تبهکاران میپردازد. دو آدمکش که توسط رؤسایشان قربانی شدهاند، دست از دشمنی میکشند و با هم متحد میشوند. ملودرام اغراقآمیز فیلم، در سکانس پایانی تیراندازی، به اوج میرسد.
۲۰. In the Mood for Love (2000)
حضور وونگ کار وای در این فهرست اجتنابناپذیر بود؛ تنها سؤال این بود که کدام فیلم. پاسخ، بدون تردید In the Mood for Love است.
این فیلم، عصاره همکاری وونگ کار وای و کریستوفر دویل است: قابهای چشمنواز، موسیقی مسحورکننده، طراحی صحنه بینقص و روایت شاعرانه. داستان دو همسایه که با خیانت همسرانشان به هم نزدیک میشوند، با چنان ظرافتی روایت میشود که هر نگاه و هر سکوت، بار احساسی عظیمی دارد.
رتبه چهارم نظرسنجی قرن بیستویکم نیویورک تایمز، جایگاه این فیلم را تثبیت کرده است؛ اثری که همچنان بهترین دروازه ورود به سینمای هنگکنگ باقی مانده و باید همینطور بماند.
سوالات متداول
بهترین فیلم سینمای هنگکنگ در دهه ۹۰ میلادی کدام است؟
انتخاب یک فیلم دشوار است، اما آثاری مانند The Killer، In the Mood for Love و A Moment of Romance از مهمترین و تأثیرگذارترین فیلمهای این دوره محسوب میشوند.
چرا فیلم The Killer جان وو اهمیت تاریخی دارد؟
The Killer نمونه خالص سبک «Heroic Bloodshed» است و با ترکیب اکشن شاعرانه، ملودرام و مفاهیمی چون شرافت و وفاداری، تأثیر عمیقی بر سینمای اکشن جهان گذاشت.
وونگ کار وای چرا در سینمای هنگکنگ چهرهای مهم است؟
وونگ کار وای با آثاری مانند In the Mood for Love زبان بصری و روایی منحصربهفردی خلق کرد که سینمای عاشقانه و هنری هنگکنگ را به سطح جهانی رساند.
آیا این فیلمها فقط برای علاقهمندان سینمای اکشن مناسباند؟
خیر. در کنار اکشن، این فهرست شامل عاشقانههای شهری، درامهای اجتماعی و آثار هنری شخصیتمحور است که طیف گستردهای از سلیقهها را پوشش میدهد.
بهترین نقطه شروع برای آشنایی با سینمای هنگکنگ کدام فیلم است؟
برای اکشن، The Killer یا Drunken Master II گزینههای مناسبی هستند و برای سینمای هنری و عاشقانه، In the Mood for Love بهترین نقطه شروع محسوب میشود.
نویسنده: نسرین پورمند
