افتباس در واقع نوعی پیوند کارگردان‌ها و فیلم‌سازها با پدیدآورندگان آثار ادبی است و به بهانه اکران فیلم «باغ کیانوش» که اقتباس از کتابی با همین عنوان است، مروری بر مهمترین اقتباسهای ادبی داریم.
معروف است که نویسندگان نسبت به اقتباس از آثارشان سختگیرند اما در بسیاری موارد شاید حق با آنها باشد. در حالی که بعضی فیلمسازان بزرگ تاریخ سینما مثل استنلی کوبریک در اقتباسهای ادبی فوق‌العاده بوده‌اند، عده‌ای نتوانسته‌اند توقع نویسنده اثر را برآورده کنند؛ ظاهراً استیون اسپیلبرگ یکی از این کارگردانان است.
اقتباسهای عجیب‌وغریب برای تبدیل‌شدن به اثری موفق، نیاز به تفکر بیشتری دارند. چرا که ساختن کاراکتر و داستان برای چیزی که نه کاراکتر و نه داستان دارد، کار دشوار و زمان‌بری است. با این‌حال، برخی فیلم‌ها ثابت کرده‌اند که بیرون‌کشیدن احساسات ناملموس از منابع نام‌آشنا، می‌تواند پایه‌های یک اثر فوق‌العاده را بسازند.
«در انتهای شب» سریال جدید نمایش خانگی است که تاکنون ۳ قسمت از آن منتشر شده است، این سریال اقتباسی هنرمندانه از معنا، مفهوم و فلسفه دو رمان «بار هستی» و «مجمع‌الجزایر گولاگ» را در ۳ قسمت نخست خود گنجانده است.
با وجود اینکه جین آستن در طول زندگی خود فقط شش رمان را کامل کرد، اما با همین کتاب‌ها میراثی قابل توجه از خود به جای گذاشت و فیلم‌های بی‌شماری از رمان‌های این نویسنده‌ی بریتانیایی اقتباس شده‌اند.
چیزی که «سه جرم کیهانی» و اقتباس تلویزیونی نتفلیکس را از دیگر آثار علمی-تخیلی با ایده یکسان متمایز می‌کند، پیچیدگی آن پرسش قدیمی ژانر علمی-تخیلی است.
این اولین باری نیست که اندرسون یکی از داستان‌های رولد دال را اقتباس می‌کند. او در سال ۲۰۰۹ نیز اقتباس استاپ‌موشن «آقای فاکس شگفت‌انگیز» (Fantastic Mr. Fox) را براساس کتابی با همین نام نوشته رولد دال کارگردانی کرد، انیمیشنی که بسیار موفق شد و حتی در ایران هم بین مخاطبان نوجوان به محبوبیت رسید.
اقتباس یا اثرپذیری یا برداشت در فیلم‌های مهرجویی تنها به طرح کلی داستان و ماجراها خلاصه نمی‌شود. در آثار او به کرات به کتاب‌ها یا آثار هنری دیگر به ویژه آثار موسیقایی ارجاع داده می‌شود یا آنها را می‌شنویم. برای مثال در فیلم مشهور هامون (1368) هم اشاره‌های مستقیمی به مجموعه شعر «ابراهیم در آتش» و دیگر اشعار احمد شاملو می‌بینیم، هم تاثیر آشکار کتاب فلسفی «ترس و لرز» نوشته سورن کی یرکه گور، فیلسوف دانمارکی و هم قطعات موسیقایی از موسیقیدان‌هایی چون یوهان سباستین باخ.
در اینجا ۱۵ شخصیت آثار اقتباسی هالیوودی را مرور کرده‌ایم که در ادامه کتاب‌هایی که منبع الهام فیلم‌ها بوده، سرنوشتی متفاوت پیدا کرده‌اند.
پانصدوشانزدهمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش فیلم «اقتباس» ساخته اسپایک جونز اختصاص دارد.
نخستین نشست اقتباس صحنه با عنوان اقتباس و مواجهه با تاریخ، عصر روز یک‌شنبه نهم مردادماه 1401 در محل سینما تِک مؤسسه‌ی فرهنگی هنری پژوهشی صبا با حضور قطب‌الدین صادقی، بهزاد صدیقی و فارس باقری برگزار شد.
نخستین نشست «اقتباس صحنه» با عنوان «اقتباس و مواجهه با تاریخ» با پخش فیلم‌تئاتر «مویه جم» قطب‌الدین صادقی در مؤسسه فرهنگی هنری صبا برگزار می‌شود.
فرهاد توحیدی: پیشنهاد آقای شعیبی این بود که داستان «مشهد» از مجموعه داستان «بهترین شکل ممکن» را یک دور بازخوانی کنیم... وقتی خواندم، بلافاصله گفتم خودش است. با استفاده از این داستان می‌شد تغییر کیفی را به خوبی نمایشی کرد و همکاری ما از اینجا آغاز شد. آقای مستور در ارتقای فیلمنامه و به خصوص مینی‌مال شدنش به شکل موثری حضور و دخالت داشت. خلاصه کنم، برخلاف بیشتر کارهای اقتباسی - هر چند داستان ما مستقلا آغاز شده بود- اقتباس از داستان آقای مستور آن را کامل کرد
در شرایطی که در پرونده فیلم قهرمان، مستند مورد نظر مبتنی بر یک داستان واقعی بوده و از این رو شرایط تعلق حق اقتباس را ندارد. در نتیجه، باید بر این عقیده باشیم که در پرونده فیلم قهرمان حق اقتباس اثر نقض نشده است و به فرض هم که نقض شده باشد اساسا نقض این حق در نظام حقوقی ایران جرم‌انگاری نشده و موجبی برای صدور قرار جلب به دادرسی متصور نیست.
ابراهیم فروش فیلمنامه‌نویس و کارگردان سینما بیان کرد که بعد از تغییر و تحولات صورت گرفته در بنیاد سینمایی فارابی، قرار بر این شده است که فیلمنامه‌های طرح اقتباس مجدد مورد بررسی قرار بگیرد.
نشست جایگاه اقتباس، بازخوانی، برداشت آزاد و روایت در تئاتر ایران توسط انجمن صنفی نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران برگزار می‌شود.
بهروز افخمی کارگردان سینما بیان کرد که خیلی از نویسنده‌های بزرگ گفته‌اند از بهترین چیزی که ما نوشتیم، سرقت کنید، مهمترین نکته در مورد اقتباس، سلیقه در دزدی است.
داریوش مهرجویی کارگردان سینما ضمن اشاره به اینکه اقتباس با تصرف متفاوت است بیان کرد که در آثار سینمایی‌اش بیشتر تصرف کرده‌است نه اقتباس.
عضو شورای داوری «طرح حمایت از تولید فیلم‌های اقتباسی» گفت: اگر بین نویسنده رمان و فیلمنامه‌نویس تفاهم وجود داشته باشد، ما امکان بهره‌برداری از حجم زیادی از رمان‌ها و داستان‌هایی که در ادبیات ما وجود دارد، خواهیم داشت. این عدم تعامل، مهمترین عنصر در عدم توفیق ما در بهره‌برداری از ادبیات داستانی به شکل اقتباس است.
احمد دهقان می‌گوید: اکثر کارگردان‌های ما دوست دارند «کارگردان مؤلف» باشند به همین خاطر کسر شأن خود می‌دانند که بخواهند از کتابی نسخه‌برداری کنند.
بهروز محمودی‌بختیاری درحالی از اینکه از ظرفیت‌های ادبیات فارسی در سینما استفاده نکرده‌ایم می‌گوید که معتقد است اقتباس‌های‌مان در فیلم‌ها فرنگی است.
اقتباس از نمایشنامه در سینمای ایران آن‌قدرها پر و پیمان نبوده و در بررسی آن نمی‌توان به فهرست بلندی رسید؛ اما در این گزارش مروری بر ۱۰ اقتباس سینمایی ایران از متون نمایشی داشته‌ایم.
جابر قاسمعلی«ناخدا خورشید» را درخشان‌ترین اقتباس در سینمای ایران دانست.
واژه‌ی اقتباس که در فرهنگ لغت از مفهوم ریشه ی اصلی آن (قَبَس) معنایی معادل گرفتن، اخذ کردن، فرا گرفتن و آموختن دریافت می شود، در حوزه ی ادبیات (شعر، داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه و فیلمنامه ) دریافت مطلبی از داستانی یا رمانی است که با نوعی بازآفرینی به شیوه ای ظریف از طریق تلخیص و دخل و تصرف خلاقانه توسط شاعر یا نویسنده انجام پذیرد. از دیدگاه صنعت “بدیع” استفاده از معنا و مفهوم آیه و حدیث یا کلام معروفی از شاعر و نویسنده دیگری در شعر و نثر بی آن که آشکارا به منبع آن اشاره‌ای شود نیز اقتباس نام دارد.
نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد فیلم‌هایی که با اقتباس از آثار ادبی ساخته می‌شوند در مقایسه با فیلم‌هایی با فیلمنامه غیراقتباسی ۵۳ درصد فروش بیشتری دارند.
الگو گرفتن از یک متن، طرح و ایده اتفاقی است که در فضاهای مختلفی وجود دارد، این موضوع در ادبیات و نگارش داستان‌ها، فیلمنامه‌ها و نمایشنامه‌ها نیز به شکل دیگری کاربرد دارد. شیوه‌ای که آن را با عنوان آثار اقتباسی می‌شناسیم و قالبی که توانسته مخاطبان و طرفداران خود را در رشته‌های گوناگون پیدا کند.
علی نصیریان که شب گذشته همراه با حسین مسافر آستانه و مهرداد بیات از نمایش "بانو گشسب" دیدن کرد آن را نمایشی گرم و گیرا از لحاظ بصری دانست
غزل اسکندرنژاد نمایش "پیش از خاطره" اقتباسی آزاد از رمان "مدراتو کانتابیله" نوشته مارگریت دوراس را با حضور بهناز جعفری و سیاووش چراغی‌پور برای حضور در جشنواره سی و دوم تئاتر فجر آماده می‌کند
