چارسو پرس: مهرداد رایانی مخصوص مجری کارشناس بخش تئاتر «چشم شب روشن»، میزبان محسن حسینی بازیگر و کارگردان تئاتر و آراز بارسقیان مترجم برای گفتگو درباره چالشها و چشم اندازهای جشنواره بین المللی تئاتر فجر بود.
حسینی در ابتدا با تسلیت درگذشت استاد محمد کوثر از پیشکسوتان عرصه تئاتر، درباره کار تازه خود گفت: در نمایش «هنر» بازی می‌کنم که امشب یک تک اجرا در جشنواره فجر داشتیم. نمایش بنا است از فردا در تئاتر پالیز به مدت 45 شب روی صحنه برود. این کار نمایشنامه بسیار جذابی دارد به ویژه به خاطر تراژدی که خانم یاسمینا رضا نوشته، اما معمولا به دلیل وضعیت ابزورد آثار او کمدی تلقی میشود.
وی افزود: با داریوش فرهنگ و امید روحانی در این نمایش همبازی هستم و کارگردان برجسته و جوان پرشورمان وحید رهبانی کارگردانی را برعهده داشته است.
در ادامه بارسقیان با بیان اینکه 12 سال است مخاطب جشنواره تئاتر فجر به حساب می‌آید، گفت: اولین اعتراضاتی که امسال به جشنواره شد از سوی من و همکارم غلامحسین دولت آبادی مطرح شد.
وی افزود: ما امسال کتابی به نام «پس از کشف ردپای پلنگ صورتی» منتشر کردیم که در آن نظرات صریح خودمان را درباره وضعیت تئاتر، نقد آن، نمایشنامهنویسی و سیر چند ساله آن نوشتهایم و درباره دبیر جشنواره مطلب مفصلی منتشر کردهایم. این را گفتم که بدانید هر بحثی که امشب مطرح میشود، پشتوانه مکتوب دارد.
مترجم «تراموایی به نام هوس» تصریح کرد: مصوبه 457 شورای عالی انقلاب فرهنگی در ماده 6 به برنامهریزی و سازماندهی و نظارت جشنوارهها توسط وزارت ارشاد اشاره میکند بنابراین در حال حاضر اتفاقاتی که میافتد توسط وزارت ارشاد است که این مسئولیت‌ها را به اداره کل هنرهای نمایشی واگذار میکند؛ اداره کل هم دبیری انتخاب میکند که تعیین تکلیف برای جشنواره برعهده او است.
هر بار با چیز جدید و ناشناختهای روبرو هستیم که باید کشف شود!
وی ادامه داد: به همین خاطر ما همیشه این معضل را داشتهایم که هر دبیری آمده است تغییراتی را با خود آورده است و چون این شرایط بیثبات است، خوب نیست. چون هر بار انگار با یک چیز جدید و ناشناخته روبرو هستیم که باید آن را کشف کنیم!
در ادامه حسینی نیز اظهار کرد: چیزی که جشنواره ما از آن رنج میبرد، نگاه کمی ما است. مثلا اصلا جای نمایشهای برتر دانشجویی در جشنواره فجر نیست. ما جشنواره دانشجویی داریم دیگر. ای کاش ما به کیفیت بیشتر بپردازیم.
او یادآور شد: خوشبختانه آقای مهندس پور مشاوری دارد که او دو دوره جشنواره را مدیریت میکرده است. یا مشاور جوانی کنار او حضور دارد و استفاده از جوانها کار پسندیده‌ای است.
فرانسه هم نمی تواند ادعا کند 700 نمایشنامه نویس تربیت کرده است
طراح و کارگردان نمایش «گیلگمش» با تاکید بر اینکه اگر به جای 200 نمایش، 20 نمایش باکیفیت اجرا شود بهتر است، افزود: یادم است زمان آقای شریف خدایی او در مصاحبهای به 700 نمایشنامه نویس اشاره میکرد. چنین چیزی چطور ممکن است؟ ما 7 نمایشنامهنویس برجسته هم نمیتوانیم داشته باشیم، فرانسه هم نمیتواند ادعا کند بعد از جنگ جهانی دوم تا سال 2017، 700 نمایشنامه نویس تربیت کرده است.
حسینی ادامه داد: چشم اندازی که برای جشنواره تئاتر فجر متصوریم کشف نیروهای جوان و کارآمد باشد. وقتی این حجم از آثار بیاید چطور قرار است دست به انتخاب بزنیم؟ در 15 سال اخیر که من پیگیر آثار هستم به هر حال کارگردانهای موج نویی آمده‌اند و کشف شده‌اند و این قابل انکار نیست.
دبیران جشنواره هیچ وقت مانیفستی نداشته‌اند
رایانی مخصوص نیز با اشاره به اینکه از سال 61 تابه امروز چه به عنوان بازیگر، یا دست اندرکار و گروه اجرایی و... در جشنواره تئاتر فجر بوده، اظهار کرد: یکی از اشکالاتی که شخصا در این سالها با آن روبرو شده‌ام، عدم ثبات است و هیچ دبیری نیامده در یک برگه A4 مانیفست خود را ارائه دهد. اساسا برنامه‌ای وجود ندارد و می‌خواهند پاسخگوی همه نیازها باشند! برای همین همیشه با ملغمه‌ای روبرو هستیم که دستاوردی ندارد.
حسینی نیز اظهار کرد: به نظر من جشنواره در کشور ما اتفاق نمی‌افتد و ما جشن داریم تا جشنواره. جشنواره‌های بسیاری هم داریم و کسی نیست که بیاید جلوی برگزاری مثلا جشنواره آب نباتهای دسته قرمزی را بگیرد! نگاه سیاستگذاران و کسانی که برای تئاتر این سرزمین تصمیم می‌گیرند هم جشن و دورهمی است!
طراح و کارگردان نمایش «مده آ» یادآور شد: مثلا شما بینال ونیز را در نظر بگیرید. رییس آن را که هر ساله نمی‌گذارند! بلکه افراد برای دوره‌های 10 ساله انتخاب می‌شوند و اتاق فکرهایی دارند که مرتب کار می‌کنند. هر ساله همکاران ما هم در این رویداد شرکت می‌کنند اما آیا جایی درباره ویژگی‌های آن صحبت شده است؟
دیگر جای آزمون و خطا وجود ندارد
حسینی که نمایش‌هایی را نیز در آلمان روی صحنه برده، تاکید کرد: ما در کشورمان جشنواره نداریم و جشن‌ها هم هر بار با یک سلیقه و کم و زیاد شدن برخی موارد برگزار میشود. این سی و ششمین جشنواره ما است و دیگر جای آزمون و خطا وجود ندارد. مثلا قرار است در سیصد و شصتمین دوره به نتیجه برسیم!؟
وی در ارائه یک راهکار پیشنهاد داد: باید یک ستاد مرکزی تشکیل شود که همیشه این ستاد فعال باشد. اما در کشور ما با جابجایی دولت‌ها ناگهان همه چیز متوقف میشود.متاسفانه کارهای ما ساختاری و زیربنایی نیست و چه بخواهیم و چه نخواهیم باید از اروپاییها یاد بگیریم.
تا 10 سال آینده جشنواره تئاتر فجر نداریم بلکه جایزه تئاتر فجر خواهیم داشت
بارسقیان نیز درباره چشم انداز جشنواره گفت: اگر این روند ادامه پیدا کند تا 5 یا 10 سال آینده چیزی به نام جشنواره تئاتر فجر نداریم بلکه جایزه تئاتر فجر را خواهیم داشت.
این مترجم و نویسنده با اشاره به حذف نمایشنامه نویسی در جشنواره گفت: ما به آقای شفیعی نامه دادیم و این بخش را به نوعی برگردانند. اما بخش پژوهش حذف شد و صدای کسی درنیامد. هزینه‌های دولت برای جشنواره هم همیشه در حال کم شدن است و اگر اینها را درنظر بگیرید تبدیل شدن جشنواره به جایزه چیز دور از ذهنی نیست.
بارسقیان تصریح کرد: در اروپا از تئاترهای محلی شروع میشود تا به برادوی برسند.
ما نمی توانیم با آلمانی که 154 تئاترشهر دارد مقایسه شویم
حسینی با بیان اینکه اساسا قیاس با جشنواره‌های آن طرف ما را به جایی نمی‌برد، تاکید کرد: ما می‌توانیم از آنها الگوبرداری کنیم اما وقتی آلمان 154 تئاترشهر دارد، اصلا چنین مقایسه‌ای امکان ندارد. جشنواره‌های زیادی داریم که به دردمان نمی‌خورد اما نمیتوانیم بگوییم جشنواره فجر مطلقا بد است. فقط ساماندهی نشده و باید اتاق فکر داشته باشد.
بارسقیان نیز از پوستر جشنواره به عنوان مبتذل ترین بخش آن اشاره کرد و گفت: کسی هم که میگوید من به گفتگو اعتقاد دارم، وقتی همه به او میگویند این پوستر مناسب نیست، میگوید نظر من و طراحم این است! یعنی گفتگو در سطحی‌ترین شکلش هم اتفاق نمی‌افتد!
آیا تا به حال بعد از جشنواره، ماحصل کار را جمع بندی کردهایم!؟
حسینی نیز پیشنهاد داد: آیا این اتفاق در سالهای قبل افتاده که بعد از جشنواره بررسی و جمع بندی شود تا ببینیم چه اتفاقاتی افتاده است؟ متاسفانه خیر.
پاسخ منفی مهندس پور به درخواست گفتگو با «چشم شب روشن»
در این برنامه همچنین رایانی مخصوص اعلام کرد: من از آقای مهندس پور دعوت کردم تا به «چشم شب روشن» تشریف بیاورد، اما او گفت من اصلا در این فضاها شرکت نمی‌کنم. واقعا نمی‌دانم مگر می شود کسی مسئول باشد و حکم بگیرد اما حاضر نباشد به یک برنامه تلویزیونی بیاید. به هر حال ما آمادگی داریم میزبان ایشان باشیم.
حسینی در ادامه گفت: امثال من صلاحیت دارند به اتاق فکرها راه پیدا کنند اما راه پیدا نکرده‌اند. باید از مقوله خودمانی و دورهمی برگزار کردن جشنواره زدوده شویم.
چرا از خانه تئاتر برای برگزاری جشنواره کمک گرفته نمیشود؟
وی با اشاره به حضور خود در خانه تئاتر، تاکید کرد: بحثی که هست و قدری برخورنده بوده این است که چگونه جشنواره مهمی مثل جشنواره تئاتر فجر در مملکت برگزار میشود اما از فرهیختگان خانه تئاتر هیچ کمکی گرفته نمیشود؟ مگر میشود؟
این کارگردان تصریح کرد: کدام جشنواره به کسی پول میدهد تا از کشورش برای شرکت در آن جشنواره بیاید؟ اتفاقا چهره‌های مختلف خودشان پول هواپیما و خورد و خوراکشان را میدهند تا فرصت شرکت در جشنواره را داشته باشند. دبیر فلان دوره جشنواره با افتخار میگوید که ما 200 تا مهمان خارجی داشتهایم! شما بی‌خود کرده‌اید که این همه پول دادهاید و اینها را آورده‌اید! مگر آنها به ما پول میدهند تا به جشنواره هایشان برویم؟
حضور روبرتو چولی در ایران هیچ فایدهای نداشت
حسینی تصریح کرد: حضور امثال روبروتو چولی هیچ فایدهای نداشته است و او جزو درجه یک‌های تئاتر آلمان نیست. من 21 سال است در آلمان هستم و این را می‌دانم.
وی در پایان گفت: من وضعیت تئاتر را اینقدر تراژدیک نمی‌دانم. تئاترهای خصوصی فعال شده‌اند و همه با سالن پُر اجرا می‌شوند. تئاتر ما دارد رو به جلو می‌رود.
بارسقیان نیز در پایان گفت: از جامعه تئاتری خواهش می‌کنم از آدمهایی که وظیفه شان انجام یک عمل است و به آنها ایجنت میگویند اسطوره و نابغه نسازیم. نتایج کار آنها و مدیریتشان را ببینیم. یادمان نرود که ما جشنواره‌ای داشتیم که پوستر آن بد بود و عوض شد. بیاییم اسطوره نسازیم و با خودمان صادق باشیم.
مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت 23 از شبکه چهار سیما پخش میشود.
