در سال‌های نخست شروع به کار جشنواره فیلم فجر، هر سال شاخ و برگی بر پیکره این نهال می‌رویید؛ افزوده شدن بخش فیلم‌های اول به جشنواره نیز حاصل این روند رو به رشد بود.
پایگاه خبری تئاتر: در اولین سال‌های بعد از انقلاب با توجه به فضای جامعه و فضایی که مدیریت سینمای ایران فراهم کرده بود، سیلی از جوانان علاقه‌مند به فیلمسازی وارد جریان تولید فیلم شدند و اغلب بعد از محک زدن توان خود در عرصه فیلم کوتاه پا به دنیای فیلمسازی حرفه‌ای گذاشتند. جشنواره فیلم فجر به عنوان مهمترین محل برای عرض اندام توان و بنیه سینمای ایران میزبان این جوانان شد، اما داوری فیلم اولی‌ها در کنار فیلمسازان حرفه‌ای موضوعی بود که از همان سال‌ها ذهن سیاست‌گذاران را به خود مشغول کرد و در نهایت در سومین سال برگزاری جشنواره و دومین سال برپایی این رویداد به شکل رقابتی بخشی ویژه به فیلم‌های اول اختصاص یافت. در همان سال اول این بخش میزبان 20 فیلم بود؛ نکته قابل توجه اینکه بخش فیلم‌های بلند جشنواره یعنی بخش اصلی که شامل فیلم‌های کارگردانان حرفه‌ای بود، دقیقا با همین تعداد فیلم برپا شد.
در سال 1364، 65، 66 و 67 ردی از این بخش در جشنواره دیده نمی‌شود و دوباره در سال 1368 این بخش به جشنواره افزوده می‌شود البته با تغییر و تحولاتی. در ادامه نگاهی به سیر تحولات بخش فیلم اول جشنواره فجر در 10 سال نخست برگزاری جشنواره فجر صورت می‌گیرد.
سومین دوره جشنواره
در سال 1363 برای اولین بار بخش فیلم‌های اول به جشنواره با عنوان «نخستین فیلم‌های کارگردانان» به جشنواره اضافه شد. در این سال کیومرث پوراحمد با «تاتوره»، رسول صدرعاملی با «رهایی»، رسول ملاقلی‌پور با «نینوا»، محمدعلی نجفی با «جنگ اطهر»، محمدعلی سجادی با «بازجویی یک جنایت» به عنوان کارگردانان فیلم اولی در جشنواره حضور داشتند؛ سینماگرانی که کمی بعد از این سال توانستند جایگاه بسیار پراهمیت در شکل‌دهی سینمای ایران بعد از انقلاب ایفا کنند. در کنار فیلم‌های بلند سینمایی، 20 فیلم کوتاه هم در این بخش داوری شد. ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم کوتاه «کوردلان» یکی از کارگردانان حاضر در این بخش بود و واروژ کریم مسیحی با «سلندر» و جمال شورجه با «قصه بیداری» حضور داشتند.
از چهارمین تا هفتمین دوره جشنواره
از سال 1364 بخش فیلم‌های اول به کلی از جشنواره حذف شد و این شرایط تا سال 1367 ادامه داشت.
هشتمین دوره جشنواره
بازگشت دوباره فیلم اولی‌ها به جشنواره البته این بار با شکلی تازه. در سال 1368 فیلم‌های اول و دوم کارگردانان در بخشی جداگانه از بخش مسابقه اصلی داوری شدند. در این دوره 16 فیلم به این بخش راه یافت که از جمله کارگردانان آن‌ها می‌توان به تهمینه میلانی، احمدرضا درویش، حمید سمندریان، علیرضا رئیسیان، مسعود کرامتی و فریال بهزاد اشاره کرد.
نهمین دوره جشنواره
در بخش فیلم‌های اول و دوم 21 فیلم وارد رقابت شدند؛ فیلم‌هایی از جمله «ابلیس» احمدرضا درویش (فیلم دوم)، «افسانه آه» تهمینه میلانی (فیلم دوم)، «پرده آخر» واروژ کریم مسیحی، «در مسلخ عشق» کمال تبریزی (فیلم دوم)، «دو فیلم با یک بلیت» داریوش فرهنگ (فیلم دوم)، «سفر جادویی» ابوالحسن داودی (فیلم دوم)، «عروس» بهروز افخمی (فیلم دوم) از آثار حاضر در این بخش بودند.
دهمین دوره جشنواره
در سال 1370 برای نخستین بار دو سیمرغ بلورین به صورت مجزا به فیلم اول و فیلم دوم اهدا شد. در این دوره 17 فیلم در بخش فیلم‌های اول و دوم داوری شد. مجید مجیدی با «بدوک»، محمدمهدی عسگرپور با «پرواز در بی‌نهایت»، ابراهیم فروزش با «خمره» و عزیزالله حمیدنژاد با «هور در آتش» در این رقابت حضور داشتند.
سیمرغ فیلم اول را مجیدی از آن خود کرد و سیمرغ فیلم دوم به فروزش رسید. حمیدنژاد هم جایزه ویژه هیات داوران را گرفت.
| سال |
عنوان بخش |
تعداد فیلم‌ها |
ویژگی جوایز |
برگزیدگان |
| 1363 |
نخستین فیلم‌های کارگردانان |
20 فیلم بلند
20 فیلم کوتاه |
جایزه‌ای اهدا نشد |
--- |
| 1364 |
حذف بخش فیلم‌های اول |
--- |
--- |
--- |
| 1368 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
16 |
اعطای یک سیمرغ بلورین |
1 سیمرغ بلورین
جایزه مشترک برای احمدرضا درویش با «آخرین پرواز» و تهمینه میلانی با «بچه‌های طلاق» |
| 1369 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
21 |
اعطای سیمرغ بلورین، دیپلم افتخار و جایزه ویژه هیات داوران
|
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «سایه خیال» حسین دلیر
جایزه ویژه هیات داوران: «دو فیلم با یک بلیت» داریوش فرهنگ
دیپلم افتخار: «تویی که نمی‌شناختمت» محمدابراهیم سلطانی‌فر، «به خاطر همه چیز» رجب محمدین و «پرده آخر» واروژ کریم‌مسیحی |
| 1370 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
17 |
تفکیک دو جایزه فیلم‌های اول و دوم و اعطای دیپلم افتخار به برگزیدگان بخش فیلمنامه
|
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «بدوک» مجید مجیدی
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «خمره» ابراهیم فروزش
سیمرغ بلورین ویژه هیات داوران: «هور در آتش» عزیزالله حمیدنژاد
دیپلم افتخار فیلمنامه: انسیه شاه‌حسینی و شهرام اسدی برای «اوینار»، بزرگمهر رفیعا برای «دادستان» و سیدمهدی شجاعی و مجید مجیدی برای «بدوک» |
در سال‌های 71 تا 80، باز هم بخش مربوط به فیلمسازان تازه‌وارد به سینما که در آن مقطع به عنوان بخش «فیلم‌های اول و دوم» مطرح بود، با تغییراتی همراه شد. بخشی که برای نخستین بار در سال 1363 به جشنواره اضافه شده بود، خیلی زود جا پای خود را در این رویداد سینمایی محکم کرد و نیمه نخست دهه 70 میزبان فیلمسازانی شد که آثارشان در آن سال‌ها در سینما گل کرده بود و خوش می‌درخشید.
یازدهمین دوره جشنواره
25 فیلم سینمایی در سال 1371 به بخش فیلم‌های اول و دوم راه یافت. سیروس مقدم با «شکوه بازگشت» و ابراهیم وحیدزاده با «مجسمه» از فیلمسازان حاضر در بخش فیلم‌های اول و دوم بودند. در این سال سیاست‌ها در مسیر کم کردن جوایز قرار گرفت و در نهایت یک سیمرغ بلورین به بهترین فیلم اول و جایزه‌ای ویژه به فیلم برگزیده دوم تعلق گرفت.
دوازدهمین دوره جشنواره
در سالی که آخرین دوره دبیری سیدمحمد بهشتی در جشنواره فیلم فجر بود 20 فیلم اول و دوم در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم داوری شد. «جنگ نفتکش‌ها» ساخته محمد بزرگ‌نیا، «زینت» به کارگردانی ابراهیم مختاری و «عبور از تله» غلامرضا رمضانی از فیلم‌هایی بودند که در این بخش مورد داوری قرار گرفتند. در این دوره، تعداد جوایز فیلم‌های اول و دوم افزایش یافت.
سیزدهمین دوره جشنواره
در سال 1373 بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم میزبان چهره‌های جوانی بود که در سال‌های بعد نقش مهمی در سینمای ایران ایفا کردند. در این سال که 21 فیلم اول و دوم به جشنواره راه یافته بود، داود میرباقری با «آدم برفی» در این بخش حضور داشت و «بادکنک سفید» جعفر پناهی وارد این رقابت شده بود. شهرام اسدی در همان سال «روز واقعه» را کارگردانی کرده و علیرضا رئیسیان «سفر» را ساخته بود. افزایش تعداد جوایز در این بخش در سیزدهمین دوره جشنواره را هم به نوعی می‌توان حاصل کیفیت فیلم‌های ارائه شده دانست.
چهاردهمین دوره جشنواره
22 فیلم اول و دوم از جمله آثار مجید مجیدی، همایون اسعدیان، عبدالحسن برزیده، ابوالقاسم طالبی و فریدون حسن‌پور در سال 1374 مورد داوری هیات داوران قرار گرفتند. در این سال دیگر خبری از جایزه فیلمنامه و داوری نبود.
پانزدهمین دوره جشنواره
در نیمه دهه 70 این پرویز شهبازی، سعید سهیلی، محمدحسین حقیقی، عباس رافعی، رفیع پیتز و فرهاد مهرانفر بودند که با آثار مطرح خود به بخش فیلم‌های اول و دوم جشنواره رونق دادند. در حالی در این دوره 22 فیلم اول و دوم مورد قضاوت قرار گرفتند که یک سال بعد تغییری اساسی پیش روی بخش مربوط به این آثار بود.
شانزدهمین تا بیستمین دوره جشنواره
با تغییر دولت و تغییر مدیریت سینما، در سال 1376 بخش فیلم‌های اول و دوم بار دیگر از پیکره جشنواره فیلم فجر خارج شد و این وضعیت تا پایان دهه 70 و همچنین در بیستمین دوره جشنواره در سال 1380 ادامه داشت.
| سال |
عنوان بخش |
تعداد فیلم‌ها |
ویژگی جوایز |
برگزیدگان |
| 1371 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
25 |
اعطای سیمرغ بلورین به بهترین فیلم اول و
جایزه ویژه به فیلم دوم
همچنین جوایز در این سال به تهیه‌کننده فیلم اهدا شد |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «سایه‌های هجوم» به تهیه‌کنندگی شبکه دوم سیما، کارگردان: احمد امینی و «بر بال فرشتگان» به تهیه‌کنندگی موسسه امور سینمایی بنیاد مستضعفان و جانبازان، کارگردان: جواد شمقدری
جایزه ویژه فیلم دوم: «خون بس» به تهیه‌کنندگی ناصر غلامرضایی و نورمحمد تقوی، کارگردان: ناصر غلامرضایی |
| 1372 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
20 |
اختصاص دو سیمرغ بلورین به صورت مجزا به فیلم اول و دوم و همچنین اعطای جایزه ویژه داوران و دیپلم افتخار |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «سجاده آتش» احمد مراد پور/ دیپلم افتخار فیلم اول: «ایوب پیامبر» فرج‌الله سلحشور
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «جنگ نفتکش‌ها» محمد بزرگ‌نیا/ جایزه ویژه هیات داوارن (فیلمنامه): فریدون دانشمند برای «دره هزار فانوس» |
| 1373 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
21 |
اعطای جوایز سیمرغ بلورین بهترین، دیپلم افتخار بازیگر خردسال و دیپلم افتخار برای فیلم اول و اعطای سیمرغ بلورین بهترین فیلم و دیپلم افتخار بهترین فیلم برای فیلم دوم |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «بادکنک سفید» جعفر پناهی/ دیپلم افتخار بازیگر خردسال: آیدا محمدخانی برای بازی در «بادکنک سفید»/ دیپلم افتخار فیلمنامه: کاظم بلوچی، رضا مقصودی و کریم هاتفی «کوچه و موزه»
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «روز واقعه» شهرام اسدی/ دیپلم افتخار بهترین فیلم دوم: «سفر» علیرضا رئیسیان |
| 1374 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
22 |
اعطای سیمرغ بلورین فیلم اول و سیمرغ بلورین و جایزه ویژه هیات داوران به فیلم دوم |
سیمرغ بلورین فیلم اول: «دکل» عبدالحسن برزیده
سیمرغ بلورین فیلم دوم: «پدر» مجید مجیدی/ جایزه ویژه هیات داوران: «قصه‌های بازار» عبدالله علیمراد |
| 1375 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
22 |
اعطای سیمرغ بلورین و دیپلم افتخار فیلم اول و سیمرغ بلورین و جایزه ویژه هیات داوران به فیلم دوم |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «مسافر جنوب» پرویز شهبازی/ دیپلم افتخار بهترین فیلم اول: «مردی شبیه باران» سعید سهیلی
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «براده‌های خورشید» محمدحسین حقیقی/ جایزه ویژه هیات داوران «موشک کاغذی» فرهاد مهرانفر |
| 1376 تا 1380 |
حذف بخش فیلم‌های اول و دوم |
--- |
--- |
---- |
گاه همین خاطره خوش چنان شیرین می‌شود که کارگردان تحسین‌شده ترجیح می‌دهد فیلم دوم خود را با احتیاط بیشتری بسازد و این احتیاط، کار را به جایی می‌کشد که فیلمساز بین ساخته اول و دوم خود سال‌ها فاصله می‌اندازد و در مورد برخی هم موفقیت جسارت فیلمساز را بیشترمی‌کند و به وضوح می‌توان اعتماد به نفس حاصل از جایزه را در فیلم‌های پشت همی که فیلمساز کارگردانی کرده مشاهده کرد.
نسبت جشنواره فیلم فجر با فیلم‌های اول در تمامی 36 سالی که از این رویداد می‌گذرد متغیر بوده است؛ زمانی به اعطای فقط یک جایزه در این بخش بسنده شده و در مقطعی چنان تعداد جوایز آن زیاد شده که در رقابتی با بخش اصلی جشنواره قرار گرفته است. کیفیت فیلم‌های اول تولید شده در یک سال، سیاست‌ها و نوع نگاه دبیر جشنواره و سیاست‌گذاران، لزوم توجهی ویژه به سینماگران نوظهور و نکاتی از این دست تاثیری مستقیم بر فربه و لاغر شدن بخش فیلم‌های اول جشنواره داشته است.
فیلم‌های اول که از سومین دوره جایگاهی ویژه در جشنواره یافتند تا سال 1375 (در مقاطعی که این بخش در جشنواره وجود داشت) از سوی هیات داوری بخش مسابقه سینمای ایران داوری شدند و بعد از آن از سال 1376 تا 1380 این بخش از جشنواره حذف شد. از سال 1381 هیات داوری مستقلی کار ارزیابی فیلم‌های اول حاضر در جشنواره را انجام داد، تا سال 1395 که بخش مستقل فیلم اول از جشنواره حذف و به اعطای سیمرغ بلورین از سوی هیات داوری بخش سودای سیمرغ به فیلمسازی که اولین ساخته‌اش در جشنواره پذیرفته شده بود اکتفا شد.
در تمامی این سال‌ها برخی از فیلم‌های اول بنا به صلاحدید هیات انتخاب شانس آن را داشته‌اند که در مسابقه اصلی جشنواره هم مورد داوری قرار بگیرند. نکته قابل توجه در مورد بخش فیلم‌های اول دقیقا به همین نکته بازمی‌گردد. اینکه اگر فیلمی به بخش مسابقه راه نمی‌یافت، بازیگری و بخش‌های فنی آن مورد داوری قرار نمی‌گرفت. همین نکته بود که موجب شد در دوره‌هایی جایزه بازیگری و دستاورد فنی به جوایز بخش فیلم‌های اول افزوده شود.
امسال در سی و هفتمین دوره جشنواره باز هم فیلم‌های اول دارای بخشی اختصاصی هستند. در ادامه مروری بر همه آنچه از سر بخش فیلم‌های اول جشنواره گذشته، صورت می‌گیرد.
سومین دوره جشنواره
در سال 1363 برای اولین بار بخش فیلم‌های اول به جشنواره با عنوان «نخستین فیلم‌های کارگردانان» به جشنواره اضافه شد. در این سال کیومرث پوراحمد با «تاتوره»، رسول صدرعاملی با «رهایی»، رسول ملاقلی‌پور با «نینوا»، محمدعلی نجفی با «جنگ اطهر»، محمدعلی سجادی با «بازجویی یک جنایت» به عنوان کارگردانان فیلم اولی در جشنواره حضور داشتند؛ سینماگرانی که کمی بعد از این سال توانستند جایگاه بسیار پراهمیت در شکل‌دهی سینمای ایران بعد از انقلاب ایفا کنند. در کنار فیلم‌های بلند سینمایی، 20 فیلم کوتاه هم در این بخش داوری شد. ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم کوتاه «کوردلان» یکی از کارگردانان حاضر در این بخش بود و واروژ کریم مسیحی با «سلندر» و جمال شورجه با «قصه بیداری» حضور داشتند.
از چهارمین تا هفتمین دوره جشنواره
از سال 1364 بخش فیلم‌های اول به کلی از جشنواره حذف شد و این شرایط تا سال 1367 ادامه داشت.
هشتمین دوره جشنواره
بازگشت دوباره فیلم اولی‌ها به جشنواره البته این بار با شکلی تازه. در سال 1368 فیلم‌ها اول و دوم کارگردانان در بخشی جداگانه از بخش مسابقه اصلی داوری شدند. در این دوره 16 فیلم به این بخش راه یافت که از جمله کارگردانان آن‌ها می‌توان به تهمینه میلانی، احمدرضا درویش، حمید سمندریان، علیرضا رئیسیان، مسعود کرامتی و فریال بهزاد اشاره کرد.
نهمین دوره جشنواره
در بخش فیلم‌های اول و دوم 21 فیلم وارد رقابت شدند؛ فیلم‌هایی از جمله «ابلیس» احمدرضا درویش (فیلم دوم)، «افسانه آه» تهمینه میلانی (فیلم دوم)، «پرده آخر» واروژ کریم مسیحی، «در مسلخ عشق» کمال تبریزی (فیلم دوم)، «دو فیلم با یک بلیت» داریوش فرهنگ (فیلم دوم)، «سفر جادویی» ابوالحسن داودی (فیلم دوم)، «عروس» بهروز افخمی (فیلم دوم) از آثار حاضر در این بخش بودند.
دهمین دوره جشنواره
در سال 1370 برای نخستین بار دو سیمرغ بلورین به صورت مجزا به فیلم اول و فیلم دوم اهدا شد. در این دوره 17 فیلم در بخش فیلم‌های اول و دوم داوری شد. مجید مجیدی با «بدوک»، محمدمهدی عسگرپور با «پرواز در بی‌نهایت»، ابراهیم فروزش با «خمره» و عزیزالله حمیدنژاد با «هور در آتش» در این رقابت حضور داشتند.
سیمرغ فیلم اول را مجیدی از آن خود کرد و سیمرغ فیلم دوم به فروزش رسید. حمیدنژاد هم جایزه ویژه هیات داوران را گرفت.
یازدهمین دوره جشنواره
25 فیلم سینمایی در سال 1371 به بخش فیلم‌های اول و دوم راه یافت. سیروس مقدم با «شکوه بازگشت» و ابراهیم وحیدزاده با «مجسمه» از فیلمسازان حاضر در بخش فیلم‌های اول و دوم بودند. در این سال سیاست‌ها در مسیر کم کردن جوایز بخش فیلم‌های اول و دوم قرار گرفت و در نهایت یک سیمرغ بلورین به بهترین فیلم اول و جایزه‌ای ویژه به فیلم برگزیده دوم تعلق گرفت.
دوازدهمین دوره جشنواره
در سالی که آخرین دوره دبیری سیدمحمد بهشتی در جشنواره فیلم فجر بود 20 فیلم اول و دوم در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم داوری شد. «جنگ نفتکش‌ها» ساخته محمد بزرگ‌نیا، «زینت» به کارگردانی ابراهیم مختاری و «عبور از تله» غلامرضا رمضانی از فیلم‌هایی بودند که در این بخش مورد داوری قرار گرفتند. در این دوره، یک بار دیگر تعداد جوایز فیلم‌های اول و دوم افزایش یافت.
سیزدهمین دوره جشنواره
در سال 1373 بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم میزبان چهره‌های جوانی بود که در سال‌های بعد نقش مهمی در سینمای ایران ایفا کردند. در این سال که 21 فیلم اول و دوم به جشنواره راه یافته بود، داود میرباقری با «آدم برفی» حضور داشت و «بادکنک سفید» جعفر پناهی وارد این رقابت شده بود. شهرام اسدی در همان سال «روز واقعه» را کارگردانی کرده و علیرضا رئیسیان «سفر» را ساخته بود. افزایش تعداد جوایز در این بخش در سیزدهمین دوره جشنواره را هم به نوعی می‌توان حاصل کیفیت فیلم‌های ارائه شده دانست.
چهاردهمین دوره جشنواره
22 فیلم اول و دوم از جمله آثار مجید مجیدی، همایون اسعدیان، عبدالحسن برزیده، ابوالقاسم طالبی و فریدون حسن‌پور در سال 1374 مورد داوری هیات داوران قرار گرفتند. در این سال دیگر خبری از جایزه فیلمنامه نبود.
پانزدهمین دوره جشنواره
در نیمه دهه 70 این پرویز شهبازی، سعید سهیلی، محمدحسین حقیقی، عباس رافعی، رفیع پیتز و فرهاد مهرانفر بودند که با آثار مطرح خود به بخش فیلم‌های اول و دوم جشنواره رونق دادند. در حالی در این دوره 22 فیلم اول و دوم مورد قضاوت قرار گرفتند که یک سال بعد تغییری اساسی پیش روی بخش مربوط به این آثار بود.
شانزدهمین تا بیستمین دوره جشنواره
با تغییر دولت و تغییر مدیریت سینما، در سال 1376 بخش فیلم‌های اول و دوم بار دیگر از پیکره جشنواره فیلم فجر خارج شد و این وضعیت تا پایان دهه 70 و همچنین در بیستمین دوره جشنواره در سال 1380 ادامه داشت.
بیست و یکمین دوره جشنواره
بعد از پنج دوره حذف بخش فیلم‌های اول از جشنواره فجر، در سال 1381 بار دیگر فیلم اولی‌ها شانس حضور در یک بخش مستقل را به دست آوردند. یکی از نکات قابل توجه در مورد بخش فیلم‌های اول بیست و یکمین دوره جشنواره فجر، اعطای سیمرغ بلورین به «گاگومان» به کارگردانی محمد رسول‌اف و بی‌نصیب ماندن «رقص در غبار» نخستین فیلم اصغر فرهادی از جایزه بود. در این دوره 27 فیلم اول مورد داوری قرار گرفتند و هیات داورانی مستقل به عنوان داوران فیلم‌های اول آثار پذیرفته شده در این بخش را داوری کردند.
بیست و دومین دوره جشنواره
سال 1382 بار دیگر فیلم‌های اول و دوم در کنار هم مورد داوری قرار گرفتند و 28 فیلم شامل آثار کارگردانانی چون اصغر فرهادی، عبدالرضا کاهانی، علیرضا امینی، سامان سالور، حمید نعمت‌الله، محمدمهدی عسگرپور، مهدی کرم‌پور، ایرج کریمی و رهبر قنبری به نمایش درآمد. در این سال حمید نعمت‌الله که سال‌ها به عنوان دستیار مسعود کیمیایی در سینما کار کرده بود با «بوتیک» خود را به عنوان کارگردانی خوش‌ذوق معرفی کرد. این کارگردان در جلب نظر داوران نیز موفق بود و سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.
بیست و سومین دوره جشنواره
یک سال بعد از آنکه 28 فیلم در بخش اول و دوم مورد داوری قرار گرفت، این تعداد تقریبا به نصف رسید و داوران به ارزیابی 15 فیلم نشستند. علی رفیعی با «ماهی‌ها عاشق می‌شوند»، نادر طالب‌زاده با «بشارت منجی»، پرویز شیخ طادی با «پشت پرده مه» و بیژن میرباقری با «ما همه خوبیم» از فیلمسازانی بودند که اثر اول یا دوم خود را به جشنواره ارائه کرده بودند. هرچند در رقابت با این فیلمسازان رضا اعظمیان با «مرزی برای زندگی» سیمرغ بلورین را دریافت کرد.
بیست و چهارمین دوره جشنواره
مانی حقیقی، مونا زندی حقیقی و مازیار میری در این سال وارد رقابت فیلم اول و دومی‌ها شدند. در سال 1384 17 فیلم اول و دوم به جشنواره راه پیدا کرده بود. در این دوره برای یک بار دیگر سیمرغ بلورین بخش فیلم اول و دوم تفکیک شد.
بیست و پنجمین دوره جشنواره
یکسال از تغییر و تحولات در مدیریت سینما می‌گذشت و در این زمان با وجود آنکه دبیر جشنواره تغییر نکرده بود، اما بخش فیلم‌های اول دستخوش تغییراتی شد. فیلم‌های دوم از این بخش کنار گذاشته شد و فقط آثار اول داوری شدند. این بخش هم میزبان فیلم «اخراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی شد، هم فیلم تجربه‌گرایی چون «باز هم سیب داری؟» بایرام فضلی و هم «پا برهنه در بهشت» بهرام توکلی.
البته در پایان کار داوری‌ها سه فیلم از 17 اثر راه یافته به جشنواره صاحب جایزه شدند؛ یک سیمرغ و دو دیپلم.
بیست و ششمین دوره جشنواره
بعد از آنکه سال‌ها تعداد قابل توجهی از فیلم‌های اول در جشنواره مورد داوری قرار می‌گرفت در سال 1386 فقط 9 فیلم اول به این بخش راه یافت. این همان سالی است که بهنام بهزادی با «تنها دو بار زندگی می‌کنیم» نظر منتقدان را به خود جلب کرده ومنوچهر هادی «قرنطینه» را ساخته و مصطفی رزاق کریمی «حس پنهان» را کارگردانی کرده بود. البته سیمرغ بلورین به هیچ یک از این فیلم‌ها نرسید و از آن سیدروح‌الله حجازی با «در میان ابرها» شد.
بیست و هفتمین دوره جشنواره
گویا تعداد نسبتا اندک فیلم‌ها در دور قبلی، برگزارکنندگان جشنواره را مجاب کرده بود که با تلفیق دوباره بخش فیلم‌های اول و دوم به این بخش رونق بیشتری ببخشند. همچنین در سال 1387 برای نخستین بار جوایز بخش فیلم‌های اول یا اول و دوم به بخش‌های بهترین فیلم و کارگردانی و بازیگری تقسیم شد. در بخش فیلم‌های اول و دوم 23 اثر شامل، «بی‌پولی» حمید نعمت‌الله، «پستچی سه بار در نمی‌زند» حسن فتحی، «تردید» واروژ کریم‌مسیحی و «یک وجب از آسمان» علی وزیریان حضور داشتند.
بیست و هشتمین دوره جشنواره
شروع پرهیجان فیلم «بدرود بغداد»، فضای وهم‌آلودی که سعی شده بود در «آل» بهرام بهرامیان تصویر شود و نگاه تازه احمد کاوری و مهدی فیوضی به جنگ و شخصیت‌هایش در «نفوذی» همگی بخشی از حال و هوای 26 فیلم اول و دومی بود که در بیست و هشتمین دوره جشنواره فجر ارائه شد. رامبد جوان هم نخستین فیلم سینمایی خود را به اسم «پسر آدم، دختر حوا» به این دور از جشنواره ارائه کرده بود و «پرسه در مه» بهرام توکلی هم مورد توجه منتقدان قرار گرفته بود، هم داوران.
بیست و نهمین دوره جشنواره
در این دوره اتفاقی ویژه برای بخش فیلم‌های اول رخ داد. اولا فقط فیلم‌های اول مورد داوری قرار گرفتند و دوم اینکه جوایز این بخش افزایش یافت و به شکل سیمرغ بلورین بهترین فیلم، دیپلم افتخار بازیگری و کارگردانی و فیلمنامه و دستاورد فنی اهدا شد. علاوه بر این جوایز اصلی که در بخش بازیگری به بازیگری زن و مرد تقسیم می‌شد، لوح تقدیر و جوایزی از این دست نیز به برگزیدگان تعلق گرفت. در بیست و نهمین دوره جشنواره 24 اثر اول مورد قضاوت قرار گرفتند. فیلم حمید فرخ‌نژاد به اسم «سفر سرخ» که بعد از مدت‌ها امکان نمایش در جشنواره را به دست آورده بود، توانست توجه اغلب داوران را به خود جلب کند و «آینه‌های روبه‌رو» ساخته نگار آذربایجانی نیز در کسب جوایز با «سفر سرخ» رقابتی نزدیک داشت.
سی‌امین دوره جشنواره
همان روند سال 1389 در بخش فیلم‌های اول دنبال شد با این تفاوت که در این دوره به کارگردان برگزیده نیز سیمرغ بلورین اعطا شد. رضا عطاران با فیلم «خوابم میاد» از کارگردانانی بود که نخستین تجربه‌اش را به جشنواره ارائه کرده بود و حمید امجد با «آزمایشگاه»، پیمان معادی با «برف روی کاج‌ها»، رضا درمیشیان با «بغض» و مهرداد غفارزاده با «گیرنده» از رقبای او بودند.
سی و یکمین دوره جشنواره
در این سال با حذف جوایز بازیگری از بخش فیلم‌های اول حجم جوایز کاسته و در عین حال به جای اعطای دیپلم به کارگردان و برگزیده بخش دستاورد فنی، سیمرغ بلورین به آنان تعلق گرفت. در ابتدای دهه 90 این نرگس آبیار و بهروز شعیبی و هادی مقدم دوست و محسن قرایی بودند که پا به سینمای حرفه‌ای گذاشتند.
سی و دومین دوره جشنواره
سال 1392 «چند مترمکعب عشق» به کارگردانی نوید محمودی توانست توجه‌های بسیاری را در بخش فیلم اول جلب کند. این فیلم با آثاری ساخته هومن سیدی، سعید آقاخانی، نیما جاویدی، حامد محمدی و تینا پاکروان رقابت می‌کرد. در این دوره 15 اثر وارد رقابت شدند.
سی و سومین دوره جشنواره
11 فیلم در این دوره از جشنواره در بخش نگاه نو وارد رقابت شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به «آزادی مشروط» حسین مهکام، «احتمال باران اسیدی» بهتاش صناعی‌ها، «جامه‌دران» حمیدرضا قطبی و «دو» به کارگردانی سهیلا گلستانی اشاره کرد. حاصل این رقابت البته اعطای دو سیمرغ بلورین و دو دیپلم و لوح تقدیر و تندیس بلورین بود.
سی و چهارمین دوره جشنواره
سی و چهارمین دوره جشنواره فجر مقطعی از این رویداد سینمایی بود که کارگردانان فیلم اولی کل جشنواره را تحت الشعاع قرار داده بودند. سعید روستایی با «ابد و یک روز» و محمدحسین مهدویان با «ایستاده در غبار» توانسته بودند نگاه‌ها را به خود معطوف کنند و این نشان دهنده ورود نسلی جوان و مستعد به سینمای ایران بود.
سی و پنجمین و سی و ششمین دوره جشنواره
درخشش فیلم اولی‌ها در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر و یا شاید سیاست دیگری بود که موجب شد برگزارکنندگان جشنواره به این نتیجه برسند بخش فیلم‌های اول به صورت مجزا وجود نداشته باشد و فقط کارگردان فیلم اولی که اثرش در بخش سودای سیمرغ پذیرفته شده است، جایزه استعداد درخشان را دریافت کند.
سی و هفتمین دوره جشنواره
در سال 1397 بار دیگر بخش مستقل فیلم اول به جشنواره اضافه شد.
| سال |
عنوان بخش |
تعداد فیلم‌ها |
ویژگی جوایز |
برگزیدگان |
| 1363 |
نخستین فیلم‌های کارگردانان |
20 فیلم بلند
20 فیلم کوتاه |
جایزه‌ای اهدا نشد |
--- |
| 1364 |
حذف بخش فیلم‌های اول |
--- |
--- |
--- |
| 1368 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
16 فیلم |
اعطای یک سیمرغ بلورین |
1 سیمرغ بلورین
جایزه مشترک برای احمدرضا درویش با «آخرین پرواز» و تهمینه میلانی با «بچه‌های طلاق» |
| 1369 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
21 |
اعطای سیمرغ بلورین، دیپلم افتخار و جایزه ویژه هیات داوران
|
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «سایه خیال» حسین دلیر
جایزه ویژه هیات داوران: «دو فیلم با یک بلیت» داریوش فرهنگ
دیپلم افتخار: «تویی که نمی‌شناختمت» محمدابراهیم سلطانی‌فر، «به خاطر همه چیز» رجب محمدین و «پرده آخر» واروژ کریم‌مسیحی |
| 1370 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
17 |
تفکیک دو جایزه فیلم‌های اول و دوم و اعطای دیپلم افتتخار به برگزیدگان بخش فیلمنامه
|
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «بدوک» مجید مجیدی
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «خمره» ابراهیم فروزش
سیمرغ بلورین ویژه هیات داوران: «هور در آتش» عزیزالله حمیدنژاد
دیپلم افتخار فیلمنامه: انسیه شاه‌حسینی و شهرام اسدی برای «اوینار»، بزرگمهر رفیعا برای «دادستان» و سیدمهدی شجاعی و مجید مجیدی برای «بدوک» |
| 1371 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
25 |
اعطای سیمرغ بلورین به بهترین فیلم اول و
جایزه ویژه به فیلم دوم
همچنین جوایز در این سال به تهیه‌کننده فیلم اهدا شد |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «سایه‌های هجوم» به تهیه‌کنندگی شبکه دوم سیما، کارگردان: احمد امینی و «بر بال فرشتگان» به تهیه‌کنندگی موسسه امور سینمایی بنیاد مستضعفان و جانبازان، کارگردان: جواد شمقدری
جایزه ویژه فیلم دوم: «خون بس» به تهیه‌کنندگی ناصر غلامرضایی و نورمحمد تقوی، کارگردان: ناصر غلامرضایی |
| 1372 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
20 |
اختصاص دو سیمرغ بلورین به صورت مجزا به فیلم اول و دوم و همچنین اعطای جایزه ویژه داوران و دیپلم افتخار |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «سجاده آتش» احمد مراد پور/ دیپلم افتخار فیلم اول: «ایوب پیامبر» فرج‌الله سلحشور
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «جنگ نفتکش‌ها» محمد بزرگ‌نیا/ جایزه ویژه هیات داوارن (فیلمنامه): فریدون دانشمند برای «دره هزار فانوس» |
| 1373 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
21 |
اعطای جوایز سیمرغ بلورین بهترین، دیپلم افتخار بازیگر خردسال و دیپلم افتخار برای فیلم اول و اعطای سیمرغ بلورین بهترین فیلم و دیپلم افتخار بهترین فیلم برای فیلم دوم |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «بادکنک سفید» جعفر پناهی/ دیپلم افتخار بازیگر خردسال: آیدا محمدخانی برای بازی در «بادکنک سفید»/ دیپلم افتخار فیلمنامه: کاظم بلوچی، رضا مقصودی و کریم هاتفی «کوچه و موزه»
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «روز واقعه» شهرام اسدی/ دیپلم افتخار بهترین فیلم دوم: «سفر» علیرضا رئیسیان |
| 1374 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
22 |
اعطای سیمرغ بلورین فیلم اول و سیمرغ بلورین و جایزه ویژه هیات داوران به فیلم دوم |
سیمرغ بلورین فیلم اول: «دکل» عبدالحسن برزیده
سیمرغ بلورین فیلم دوم: «پدر» مجید مجیدی/ جایزه ویژه هیات داوران: «قصه‌های بازار» عبدالله علیمراد |
| 1375 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
22 |
اعطای سیمرغ بلورین و دیپلم افتخار فیلم اول و سیمرغ بلورین و جایزه ویژه هیات داوران به فیلم دوم |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «مسافر جنوب» پرویز شهبازی/ دیپلم افتخار بهترین فیلم اول: «مردی شبیه باران» سعید سهیلی
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «براده‌های خورشید» محمدحسین حقیقی/ جایزه ویژه هیات داوران «موشک کاغذی» فرهاد مهرانفر |
| 1376 تا 1380 |
حذف بخش فیلم‌های اول |
--- |
--- |
--- |
| 1381 |
مسابقه فیلم‌های اول |
27 |
تعیین یک هیات داوران مستقل برای بخش فیلم‌های اول
اعطای یک سیمرغ بلورین |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «گاگومان» محمد رسول‌اف |
| 1382 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
28 |
اعطای یک سیمرغ بلورین |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم: «بوتیک» حمید نعمت‌الله |
| 1383 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
15 |
اعطای یک سیمرغ بلورین و یک دیپلم افتخار |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم: «مرزی برای زندگی» رضا اعظمیان/ دیپلم افتخار: «ما همه خوبیم» بیژن میرباقری |
| 1384 |
مسابقه فیلم‌های اول و دوم |
17 |
تفکیک دوباره سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «عصر جمعه» مونا زندی حقیقی
سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم: «شاهزاده ایرانی» محمد نوری‌زاد |
| 1385 |
مسابقه فیلم‌های اول |
17 |
حذف فیلم‌های دوم و اعطای یک سیمرغ بلورین و دو دیپلم افتخار |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «اخراجی‌ها» مسعود ده‌نمکی
دیپلم افتخار: «خدا نزدیک است» علی وزیریان، «آخرین ملکه زمین» محمدرضا عرب |
| 1386 |
مسابقه فیلم‌های اول |
9 |
هیات داوران فیلم‌های اول، آثار بخش فیلم کوتاه را هم داوری کردند
اعطای یک سیمرغ بلورین |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «در میان ابرها» سیدروح‌الله حجازی |
| 1387 |
بخش نگاه اول (مسابقه فیلم‌های اول و دوم) |
23 |
تفکیک جوایز در چهار بخش بهترین فیلم، کارگردانی، فیلمنامه و بازیگری.
اعطای یک سیمرغ بلورین بهترین فیلم و جایزه‌ای ویژه در این بخش به همراه سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و دیپلم‌های افتخار کارگردانی و دیپلم افتخار فیلمنامه و بازیگری |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «دلخون» (سیدحسین حق‌گو) کارگردان: محمدرضا رحمانی/ جایزه ویژه هیات داوران: «اخراجی‌ها2» مسعود ده‌نمکی
سیمرغ بلورین بهترین گارگردانی: واروژ کریم‌مسیحی «تردید»، دیپلم افتخار کارگردانی: مسعود نقاش‌زاده «کودک و فرشته» و سامان استرکی «صندلی خالی»
دیپلم افتخاری بازیگری: حامد بهداد «دلخون» و مونا احمدی «کودک و فرشته»
دیپلم افتخار فیلمنامه: هادی مقدم‌دوست و حمید نعمت‌الله «بی‌پولی» |
| 1388 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول و دوم) |
28 |
کاهش جوایز به دو سیمرغ بهترین فیلم و کارگردانی |
سمیرغ بلورین بهترین فیلم: «نفوذی» (جمال شورجه و حسن علیمردانی) کارگردان: مهدی فیوضی، احمد کاوری
سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی: بهرام توکلی «پرسه در مه» |
| 1389 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
24 |
تقسیم‌بندی جوایز به شکل بهترین فیلم، کارگردانی، بازیگری و دستاورد فنی
اعطای فقط یک سیمرغ بلورین در این بخش به بهترین فیلم، باقی جوایز دیپلم افتخار بودند |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «سفر سرخ» حمید فرخ‌نژاد
دیپلم افتخار کارگردانی: حمید فرخ‌نژاد «سفر سرخ» و امیر ثقفی «مرگ کسب و کار من است»
دیپلم افتخار بهترین بازیگری زن: غزل شاکری «آینه‌های روبه رو»/ دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد: پژمان بازغی «مرگ کسب و کار من است»/ جایزه ویژه هیات داوران: صادق صفایی «سفر سرخ»
دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه: نگار آذربایجانی و فرشته طائرپور «آینه‌های روبه‌رو»
دیپلم افتخار بهترین دستاورد فنی: وحید نصیریان «قلب سیمرغ» |
| 1390 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
22 |
ادامه روند اعطای جوایز همچون دوره قبل، با این تفاوت که در بخش کارگردانی نیز به جای دیپلم افتخار، سیمرغ بلورین اعطا شد |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «گیرنده» محمد قهرمانی، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، کارگردان: مهرداد غفارزاده
سیمرغ بلورین کارگردانی: رضا عطاران «خوابم میاد»/ لوح تقدیر: مانلی شجاعی‌فرد «میگرن»
دیپلم افتخار بهترین بازیگری زن: مهناز افشار «برف روز کاج‌ها»/ دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد: سعید راد «گیرنده»
دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه: اکبر روح، مهرداد موفق‌یامی و مهرداد غفارزاده «گیرنده»
دیپلم افتخار بهترین دستاورد فنی: گروه جلوه‌های ویژه رایانه‌ای «تهران 1500»/ لوح تقدیر: روانبخش صادقی «فلادلفی» |
| 1391 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
15 |
حذف جوایز بازیگری و فیلمنامه از بخش فیلم‌های اول و تغییر جایزه بخش دستاورد فنی از دیپلم افتخار به سیمرغ بلورین.
اعطای سه سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردان و دستاورد فنی و هنری |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «دهلیز» (سیدمحمود رضوی) کارگردان: بهروز شعیبی
سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی:
هادی مقدم‌دوست «سر به مهر»
سیمرغ بلورین دستاورد فنی و هنری:
فرشاد محمدی برای فیلمبرداری «برلین منفی7» |
| 1392 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
19 |
حذف جایزه دستاورد فنی و هنری از بخش فیلم‌های اول
اعطای سیمرغ بلورین بهترین فیلم، کارگردانی و فیلمنامه |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «چند مترمکعب عشق» نوید محمودی/ دیپلم افتخار بهترین فیلم: «سیزده» هومن سیدی
سیمرغ بهترین کارگردانی: جمشید محمودی «چند مترمکعب عشق»
سیمرغ بهترین فیلمنامه: «حقِ سکوت» هادی نائیجی |
| 1393 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
11 |
اعطای سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردانی و دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه اقتباسی و غیراقتباسی و تندیس بلورین جایزه ویژه هیات داوران و لوح تقدیر |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «چهارشنبه 19 اردیبهشت» (محمدحسین لطیفی) کارگردان: وحید جلیلوند
سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی: وحید جلیلوند «چهارشنبه 19 اردیبهشت»
دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه اقتباسی: ناهید طباطبایی و حمیدرضا قطبی «جامه‌دران»/ سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه غیراقتباسی: بهتاش صناعی‌ها و و مریم مقدم «احتمال باران اسیدی»
تندیس بلورین جایزه ویژه هیئت داوران: امیرحسین عسگری «بدون مرز»
لوح تقدیر ویژه دبیر جشنواره: حامد جعفری و هادی محمدیان انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» |
| 1394 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
11 |
اعطای دو سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردانی و یک سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیات داوران |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم: «ابد و یک روز» (سعید ملکان) به کارگردانی: سعید روستایی
سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی: سعید روستایی «ابد و یک روز»
سیمرغ جایزه ویژه هیات داوران: محمدحسین مهدویان برای کارگردانی «ایستاده در غبار» |
| 1395 |
حذف بخش مستقل فیلم‌های اول |
--- |
اعطای سیمرغ بلورین جایزه ویژه استعداد درخشان (برای فیلم‌های اول) |
سیمبرغ بلورین جایزه ویژه استعداد درخشان فیلم اول: منیر قیدی «ویلایی‌ها» |
| 1396 |
--- |
--- |
اعطای یک سیمرغ بلورین به بهترین فیلم اول |
سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول: «خجالت نکش» به کارگردانی رضا مقصودی |
| 1397 |
نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) |
--- |
بازگشت بخش مستقل فیلم اول به جشنواره |
--- |
