روح‌الله جعفری: پرسشگری‌ام به اینجا ختم نخواهد شد

پایگاه خبری تئاتر:روح الله جعفری سرپرست تئاتر «گیتی» و کارگردان نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» ۷ بهمن ماه در جمع خبرنگاران، مشروح آنچه را که برای تئاترش اتفاق افتاده است را توضیح داد. این کارگردان در ابتدای صحبت‌هایش یادآور شد: گروه تئاتر «گیتی» بعد از چهار سال دوری از صحنه، آن هم به صورت ناخواسته، نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» را در تیر و مرداد امسال اجرا کرد و خوشبختانه مورد توجه طیف‌های مختلف قرار گرفت و مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره فجر بعد از آنکه آن را دیدند، گفتند آن را برای اجرا در جشنواره ارائه بدهیم. او در عین حال یادآور شد: من بعد از رفتارهایی که در دوره بیست و نهم و البته سی‌ام جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر دیده بودم دیگر برای حضور در جشنواره تمایلی نداشتم. در دوره بیست و نهم نمایش «تماشاچی محکوم به اعدام» را ۵ یا ۶ بار بازبینی کردند و تنها یک اجرا در جشنواره داشت و به من گفتند نگاهی که به دستگاه قضا و قضاوت داشتی و برداشتم از واژه عدالت، سیاسی بوده است. البته جواب من به آقایان این بود که مگر این نمایشنامه ایرانی است که از اجرای آن واهمه دارید؟ گویی روحیه نقد و انتقاد پذیری در کشور بسیار پایین آمده که کوچک‌ترین حرفی که در صحنه نمایش زده می‌شود، به مذاق عده‌ای خوش نمی‌آید و تمام دستگاه‌های دولتی و حکومتی ترجیح می‌دهند این جنس از نمایش اجرا نشود. پس از آن تک اجرا، جلو نمایش را گرفتند اما ۱۲ بار دیگر هم مورد بازبینی قرار گرفتیم تا بتوانیم آن را به اجرای عمومی برسانیم. در زمان اجرا هم تا چندین جلسه یک ردیف صندلی مخصوص ناظران وجود داشت. بدعت‌های که گذاشته شد! جعفری با بیان اینکه "در سی امین دوره جشنواره فیلم فجر که رحمت امینی دبیر جشنواره بود، از من دعوت کرد تا نمایش «من چه جوری ممکن است یک پرنده باشم» را در بخش ویژه جشنواره اجرا کنم، در ادامه یادآور شد: قبل از حضور اعضای بازبینی یک دوربین به همراه متصدی به سالن وارد شد که در پاسخ به من گفتند در کنار اعضایی که بر کار نظارت می‌کنند، باید از کار تصویر هم گرفته شود. زیرا افراد بالادستی باید نمایش‌ها را ببینند. پایه‌گذاری این کار غلط در دوره دبیری آقای امینی گذاشته شد و در هیچ دوره‌ای قبل از آن به یاد ندارم این کار انجام شده باشد، در نهایت واکنش من نسبت به این موضوع بسیار تند بود. هشدار داده بودم که این بدعت‌ها باعث می‌شود از پیکره تئاتر معاصر چیزی باقی نماند. در نتیجه تئاتر من در این دوره حذف شد و از آن زمان به بعد رغبتی به ورود به جشنواره نداشتم. این کارگردان درباره‌ی چرایی حضورش در سی و هفتمین دوره جشنواره، یادآور شد: بعد از صحبت‌های دبیر جشنواره با من، و بیان دلایلشان به صورت صریح تصمیم گرفتم با گروهم صحبت کنم و بعد از گفت‌وگوهایی که انجام دادیم، تصمیم نهایی‌مان حضور در جشنواره بود. معتقدم برای توسعه روحیه پژوهشگری باید پرسشگر بود و توسعه فرهنگی نیازمند این روحیه است. بنابراین وقتی نتایج بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر مشخص شد و نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» در لیست وجود نداشت، برای اینکه نقش روشنگری در مشخص جلوه دادن متر و معیار داوری‌ها از سوی داوران و دبیر جشنواره مشخص شود و زمینه گفت‌وگو در این خصوص فراهم شود، با دبیر جشنواره تماس گرفتم تا دلایل پذیرفته نشدن آن را بدانم. او در پیامکی به من پاسخ داد که "با شما تماس خواهم گرفت" اما تماس گرفته نشد. بعد از چند بار تماس باز هم پیامی دریافت کردم با این مضمون که "حتماً تماس می‌گیرم." وی‬ اضافه کرد: پس از گذشت ۱۰ روز در تاریخ ۲۱/‏ ۱۰/‏ ۹۷ نامه‌ای با این مضمون را برای او فرستادم که "دبیر محترم جشنواره فجر جناب آقای نادر برهانی‬ مرند، اینجانب روح الله جعفری سرپرست گروه تئاتری گیتی اعتراض شدید خود را با توجه به تمام مستندات و مدارک مربوطه نسبت به پذیرفته نشدن نمایش «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» در بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر اعلام کرده و می‌خواهم نسبت به احقاق حق تمام عوامل گروه اقدام مقتضی را به عمل آورید. در ضمن دلایل پذیرفته نشدن این نمایش را به صورت رسمی و کتبی به من اعلام کنید. " من سپس با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی صحبت کردم. فردای آن روز قائم مقام دبیر جشنواره خواست توضیحاتی را به صورت شفاهی به من بدهد که نپذیرفتم و به او یادآور شدم که باید به صورت کتبی اعلام شود. آنها هم ۲۶ دی با من تماس گرفتند که دبیر جشنواره می‌خواهد شما را ببیند و مشخص بود که این دیدار تحمیلی است و به خاطر فضایی که ایجاد شده بود، این دیدار میسر شد. اگر اعتراض نمی‌کردی از مکانیزم دیگری وارد می‌شدیم جعفری با اشاره به صحبت‌هایی که در دیدار با دبیر جشنواره تئاتر فجر انجام شد، بیان کرد: دبیر جشنواره در آن نشست به من گفت که صادق است و هر چه که می‌گوید بر اساس راستی است. او گفت که این نمایش از بهترین آثاری است که تاکنون دیده و فقط ناظر بر کار داوران بوده و در هیچ بخشی دخالت نکرده است. اما همین حرف تناقض داشت؛ زیرا کار نمایشی آزاده انصاری به عنوان همسرش و آقای عابدی قائم مقام جشنواره با اختیار فردی خودش از جشنواره حذف شد. به من گفتند کاش در جریان حضور در جشنواره فرم پرنمی‌کردی، آن وقت با افتخار از تو دعوت به عمل می‌آمد. زیرا دبیر این حق را دارد که چند کار را به جشنواره دعوت کند و حتی در بخش رقابتی هم وارد کند. این حرف اصلاً منطقی و عقلانی نبود و نشان می‌دهد در بخش داوری متر و معیار مشخصی وجود ندارد. دبیر جشنواره همچنین گفت، ما پایبند به عرف هستیم و نمی‌توانم بپذیرم که داوران دچار اشتباه شدند. چون تو بودی، حاضر به این دیدار شدم؛ وگرنه تا به حال به هیچ اعتراضی جواب ندادم و کسی را هم ندیدم. نمایش تو از استانداردهای لازم برخوردار است و فرصت‌های دیگری وجود دارد تا بتوانی آن را به اجرا بگذاری. با این کاری که انجام می‌دهی دیگران را هم ترغیب می‌کنی تا اعتراض کنند. اگر در رسانه صحبت نمی‌کردی، من در سکوت، کاری می‌کردم که شاید به جدول جشنواره ورود پیدا کنی و در آئین نامه جشنواره مکانیزمی برای رسیدن به اعتراض معترضان وجود ندارد. وی افزود: دبیر جشنواره حتی بیان کرد که پیام‌ها به من رسیده که گفته‌اند ما چنین و چنان می‌کنیم. اما من پافشاری کردم که چون به صورت مکتوب از شما درخواست کردم، پاسخ مرا به همان صورت بدهید، اما او پاسخ داد که من جواب مکتوب نمی‌دهم. در نهایت پذیرفت که جواب نامه را به صورت مکتوب بدهد و من به او ۴۸ ساعت فرصت دادم که جواب نامه را دریافت کنم و اگر این اتفاق نیفتد، بر اساس قانون برخواست برحق خودم پافشاری می‌کنم. زیرا من نه بر اساس احساس، بلکه بر اساس قانونی که وجود دارد به این موضوع وارد شدم. اگر قانونی برای اعتراض گروهی وجود ندارد و در اساسنامه ذکر نشده، دلیل نمی‌شود من هم اعتراض نکنم. پیشنهاد دادم نه فقط برای این نمایش بلکه برای همه گروه‌های معترض متر و معیار داوری را از سوی روابط عمومی جشنواره بیان کنید. روز شنبه ۲۹ دی با من تماس گرفتند که دبیر جشنواره نامه تو را پاسخ داده و بیایید آن را تحویل بگیرید. اما وقتی فردایش با آنها تماس گرفتم، به من گفتند که دبیر دیگر جواب کتبی نمی‌دهد. چطور ممکن است که شما پای حرف‌های خودتان هم نمی‌ایستید و این چه بازی جدیدی است که به راه افتاده است؟ جشنواره منکر قولی که داده بود شد. مشخص است نامه نوشته شده اما جسارت دادن آن را به من وجود نداشت زیرا اشتباه مدیریتی خودشان فاش می‌شد. در نهایت هم به من گفتند تو تنها کسی هستی که به صورت کتبی نامه داده‌ای و به این اتفاق اعتراض کرده‌ای. این کارگردان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که در دوره‌های پیش هم کارهایی کنار گذاشته شد و در رسانه‌ها علت آنها را پاسخگو شدند و گاهاً پاسخ می‌دادند که در کسوت تصمیم گیرنده چون عرف زیر پا گذاشته می‌شود ان را کنار می‌گذاریم. باید آزادی بیان، چندصدایی و تکثر آرا وجود داشته باشد. این چه خطری برای مجموعه شما و حاکمیت می‌تواند در برداشته باشد؟! اگر متر و معیار درستی وجود داشته باشد، دیگر مهم نیست فرد دوست یا همسرت باشد و بر اساس قانون می‌توانی پیش بروی. او گفت: قضاوت‌های فردی و تفسیرهایی که به صورت فردی انجام می‌دهیم، بسیار خطرناک است. در این چالش‌ها به سمت سقوط یا رسیدن به یک فاجعه نزدیک می‌شویم. ضرورت تغییر نگاه امنیتی باید در دستور کار وزارت ارشاد قرار بگیرد و در این صورت است که سیاست‌گذاری که انجام می‌شود، با یک رفتار عقلانی و در یک مکانیزم درست فرصت بروز پیدا می‌کند. باید به قانون برگردیم و این خلأهای قانونی را پر کنیم. توجه به عرف یا پیروی از قانون روح الله جعفری در این نشست تصریح کرد: دعوت می‌کنم از تمام کسانی که اعتراضی دارند، به جای آنکه اعتراض‌هایشان را درگوشی بیان کنند، بیایند و از راه‌های قانونی استفاده کنند و بدانند حقشان چیست و پیگیر آن شوند. باید همه مسیر عقلانی را دنبال کنند و به صورت قانونی پیش بروند و بر اساس آن حقشان را طلب کنند و سدی که مسئولان گذاشته‌اند که نباید مورد سوال قرار بگیرند شکسته شود. این تداخلی که اکنون در دستگاه‌های مختلف وجود دارد، به این علت است که به گفت و گو اعتقادی نداریم و رفتارهایمان برآمده از قانون نیست و مرجعمان شده است عُرف. این کارگردان همچنین گفت: «ریچارد سوم اجرا نمی‌شود» نمایش منفعلی نیست و افراد را به گفت‌وگو با هم برمی‌انگیزد. اکنون دیگر برایم مهم نیست که به جدول جشنواره برگردم یا نه، بلکه می‌خواهم فضایی ایجاد شود که این خلاءها پر شود. اگر در این ۳۶ دوره چنین رصدی انجام نشده واقعاً اتفاق تأسف‌باری است. باید طرح عملیاتی برای برون‌رفت از این جنس مشکلات را داشته باشیم و اگر این هشدار صورت نگیرد، در دوره‌های بعد هم شاهد این اعتراضات و بی‌قانونی‌ها خواهیم بود و مدیران فرهنگی خواهند گفت کاری برگزیده است و استانداردهای لازم را دارد، اما نمی‌تواند به جشنواره وارد شود. و مشخص نمی‌شود بر چه اساسی اثری کنار گذاشته شده است. تاریخ ما را قضاوت خواهد کرد او در پایان صحبت‌های خود گفت: امیدوارم این تلنگر باعث شود اگر کسی خواب است، بیدار شود. تاریخ ما را سخت قضاوت خواهد کرد و رفتار و عملکردمان با متر و معیار بسیار دقیقی نقد می‌شود. امیدوارم عقلانیت بر مدیران کلان ما حاکم شود و پایند به گفت‌وگو باشند و حذف کردن را از نگاه‌شان کنار بگذارند. ما در همه این سال‌ها نگاه ابزاری به هنرمند داشتیم و در بخش‌های مختلف تولید محتوا هم نداشته‌ایم. در نهایت تا زمانی که به یک فضای عقلانی و درست فرهنگی برسیم، ادامه می‌دهم و پرسشگری‌ام به اینجا ختم نخواهد شد.