چارسو پرس: سیروس همتی کارگردان و بازیگر تئاتر در باره چگونگی همکاری با خیرالله تقیانی پورگفت: در گروه کارگردانی نمایش "الکت" به کارگردانی خانم سپیده نظری پور، که اواسط دهه هشتاد در جشنواره تئاتر فجر اجرا شد، همکاری می کردیم و این باب آشنائی شد تا سال 92 که در نمایش «تروپ طرب»، جایگزین علی سلیمانی که به دلیل حضور در تیم فوتبال هنرمندان برای انجام بازی عازم سفر خارجی شد، به مدت پانزده شب در این نمایش که در تالار چهارسو روی صحنه رفت ایفای نقش کردم و نتیجه امتداد این همکاری با گروه تئاتر نقاب به عنوان بازیگر مهمان، نمایش بوقلمون بود که در این دوره جشنواره به بار نشست که حائز رتبه اول کارگردانی و نویسندگی، رتبه اول بازیگری زن و تقدیر بازیگری مرد و تقدیر طراحی صحنه در بخش تازه های تئاتر ایران شد .
می خواستم بار دیگر توانائی خودم را در عرصه بازیگری محک بزنم
وی در ادامه افزود: با توجه به هوشمندی کارگردان و در نظر گرفتن ویژگیهای فیزیکی و شاخصه های بازیگری هر دو براین بودیم که نقش "مرشد" را در این نمایش من بازی کنم که البته قالب این کارکتر در نمایشنامه به گونه ای دیگر بود و بعد از تغییرات زیادی در مراحل تمرین به شکل نهائی خود رسید و با اضافه شدن نکات ظریفی در حرکات، لحن و گویش که چکیده ای از تعاملات بین کارگردان و بازیگر است برمی گردد. بعد از چند دوره پیاپی کاندید جایزه بازیگری در جشنواره فجر، این دوره را فرصت مغتنمی دانستم تا با حضور در این نقش بار دیگر توانائی خودم را در عرصه بازیگری محک زده و به نمایش بگذارم. در پروسه تکمیل نقش "مرشد"، از نظرات "مرشد محسن میرزا علی " از نقالان و پرده خوانهای خوب کشور که سابقه ای قدیمی و اجدادی در این امر دارند و در نمایش "مجلس برادر کشی" که سال 88 در کارگاه نمایش به صحنه بردم، بازیگر من بود، بهره گرفتم . از ایشان دعوت کردم و با حضور در تمرینها نکاتی را به این نقش و نقش خانم مه لقا باقری افزود که در اجرای جشنواره کمتر دیده شد که انشالله در اجرای عموم به صورت کامل در قالب نقش پیاده سازی خواهد شد .
در سانس دوم که اجرای داوری ما هم بود، مطابق خواست و توقعات کارگردان، اجرای کاملی داشتیم و با توجه به بازخورد و انعکاس تماشگران و داوران که به نظر می رسید راضی بوده و با تماشاگر همسو می باشند، انتظار این را داشتیم که این کار با اقبال خوبی رویرو شده و جوایزی را از آن خود کرد که همینطور هم شد .
تئاتر آئینی و ملی در حال فراموشی است
کارگردان نمایش «مرز» درباره بازخورد و رویکرد به نمایشهائی از این دست که در تعریف نمایشهای سنتی و ایرانی می گنجند گفت :
با توجه به این که ما جشنواره بین المللی آئینی سنتی داشتیم که هر سال برگزار می شد اما با برنامه ریزی های فعلی دوره برگزاری آن به هر دوسال یکبار کاهش یافت و حتی تا همین میزان هم با مشکلات و مصائب زیادی از قبیل کمبود بودجه و فضای کافی برای گروههای نمایشی انجام می شود و صادقانه بگویم با درگذشت بزرگانی چون "سعدی افشار" در سیاه بازی ، " فیاض موسوی" در تعزیه و مرشد ولی ترابی در نقالی، احساس من بر این است که این تئاتر آئینی و ملی که ویژگیهای تئاتر کشور ماست، دارد به دست فراموشی سپرده می شود.
حضور خود در این کارها مثل نمایش بوقلمون را ، بهانه ای مناسب می دانم تا یک بار دیگر آثار بزرگانی چون علی حاتمی را مرور کنم، اجراهای و سبک های تعزیه را چه به شکل مکتوب و چه فیلم بازنگری کنم و برای من، تکراری می شود، تا به اصل تئاتری خود رجوع کنم .
نویسنده «گورگیر» در رابطه با رویکرد خود نسبت به اجرای نمایشنامه های خارجی گفت : نمایش «مونی و کاروانهایش» و «جائی در میان خوکها» از کارهای اجرا شده قدیمی من در مجموعه تئاترشهر هستند که در دوره خود بسیار موفق بود و با استقبال و واکنشهای خوبی از سمت مخاطب و جامعه هنری مواجه شد . در کنار علاقه مندی ها و فعالیت هایم در حوزه تئاتر ملی و آئینی و سنتی و کنار پرداختن به آثار ایرانی ، اجرای آثار خارجی نیز همیشه در برنامه های فکری و کاری من ایده آل بوده است . حقیقتاً دوست دارم در بین تمام کارهایم گریزی به اجرای نمایشنامه خارجی داشته باشم .
نفس برپا نگه داشتن جشنواره قابل اعتنا و قابل درک است/ حضور برخی از نمایشهای عرب زبان بی مورد بود
سیروس همتی، در پاسخ به سوال خبرنگار سایت خبری تئاتر، سی و سومین جشنواره تئاتر فجر را اینگونه ارزیابی کرد :
سوال شما را در دو بخش پاسخ می گویم :
1 : ارزیابی کلی این دوره جشنواره در قیاس و نسبت با همین دوره
2 : نقطه نظرات و بررسی این دوره در قیاس با دوره های پیشین
با استناد به گفته های منتشر شده دبیر محترم و سرپرسرت فعلی مرکز هنرهای نمایشی که اذعان داشت سال گذشته بودجه جشنواره تئاتر فجر 5/2 میلیارد تومان بود اما امسال به نسبت پارسال این بودجه کمتر شده و ما تنها یک میلیارد و 800 تومان در اختیار داشتیم، با توجه به این کاهش چندصد میلیونی و با درنظر گرفتن تمام تحریم ها و شرایط اقتصادی دشواری که همه ما با آن دست به گریبان هستیم و فارغ از تمام کاستی ها و نواقص موجود، نفس برقراری و برپا نگه داشتن جشنواره به هر شکل قابل اعتنا و قابل درک است، اما نکته ای که مدنظر است اینکه شاید بهتر می بود به جای تعدد کارها و شرکت دادن نمایشهائی از کشورهای عربی که با توجه به حضور و بازدید من در جشنواره به عنوان تماشاگر اهل فن به جرات می توانم بگویم هیچوقت دیده نشده که کارهای شرکت کنندگان کشورهای عربی، نسبت به آثار ایرانی و اروپائی ، برتری داشته و جلو بزند لذا نه تنها دلایل منطقی برای حضور این کشورهای در عرصه رقابتی فجر وجود ندارد بلکه با بررسی مسیر چند ساله تئاتر فجر و کارنامه هنری این شرکت کنندگان در جشنواره فجر به این نتیجه می رسیم که نمایشهای تولیدی این شرکت کنندگان نمی تواندخوراک خوبی، چه به لحاظ ادبی و نمایشنامه چه به لحاظ شکل اجرائی و هنری برای اینگونه جشنواره باشد
ضمن احترام به توفیق حکیم و نجیب محفوظ و تمام درام نویسان و رمان نویسان و عرب زبانانی که دستی بر قلم دارند، اما به طور قطع حضور برخی از نمایشهای عرب زبان در این دوره جشنواره کاملاً بی مورد بود که طبعاً برای خود جشنواره و متعاقباً تئاتر کشور هزینه های زیادی در بردارد .
بعضی از نمایش ها اصلاً در سطح و طراز جشنواره فجر نبود
سرپرست گروه تئاتر مانی درباره نمایش های ایرانی حاضر در این دوره جشنواره افزود : کیفیت برخی از نمایش ها که متاسفانه تعدادشان از انگشتان دست تجاوز می کند اصلاً در سطح و طراز جشنواره فجر نبود چه بسا با حذف و جایگزینی آنها با نمایش های درخور یا حتی با گذشتن از موارد کمی با فشرده کردن جدول جشنواره و فراهم آوری امکان برای نمایشهای شاخصی که قابل تعمق و بررسی دقیق کارشناسی بوده و حتی برای مخاطب عام هم بار هنری و معنائی خاص و وزین داشته باشد که بتواند چیزهائی را به داده های ما افزوده و خلاقانه با ایجاد لحظات ناب و به یاد ماندنی، شاهد جشنواره ای با کیفیت بالا و استاندارد بین المللی باشیم.
اما بودند نمایش هایی که هیچ چیز برای گفتن و به تصویر کشیدن نداشتند و در نهایت اینکه اگر سال آینده نیز شرایط مادی به همین منوال بود راهکار معقول این است که از کمیت کاسته و راهی برای ارتقای کیفیت به سطح مطلوب اندیشه شود تا در نتیجه یک جدول پرمغز و محتوی و منعطف داشته باشیم .
وی در رابطه با آثار قابل توجه و مطلوب گفت : نمایشی که بتوان از آن بعنوان اثر اعجاب انگیز یا شگفتی ساز یاد کرد که شور و تحسین همه گیر را در برداشته باشد در جشنواره حضور نداشت اما طبق مشاهدات و شنیده های شخصی چند نمایش خوب و قابل بحث بودند که به آن اشاره میکنم، مثل «ملاقات بانوی سالخوره» به کارگردانی هادی حجازی فر، «خانواده» به کارگردانی محمد مساوات، «صدای آهسته برف» به کارگردانی جابر رمضانی، «بالاخره این زندگی مال کیه» به کارگردانی اشکان خیل نژاد، «به اتفاق خانواده» به کارگردانی رسول کاهانی و «قلعه انسانات» به کارگردانی علی شمس و نیز نمایش «هم هوائی» به کارگردانی افسانه ماهیان که به دست اندرکاران آن تبریک و خسته نباشید می گویم . همینطور نمایش «یک صبح ناگهان» به نویسندگی و کارگردانی حسین پاکدل از نمایشنامه قابل تامل و تعمقی برخوردار بود و نیز بازی رضا بهبودی در گفتگوی فراریان قابل توجه بود و همچنین بازی خسرو شهراز در «اولیورتویست» . اما یاد می کنم از نمایش «خرمگس» نوشته و کار علی عابدی که به نظرم کار قابل توجه واثرگذاری بود و ازاینکه جایزه ای به او تعلق نگرفت تعجب میکنم .
اختتامیه شتاب زده بود
وی در قیاس این دوره جشنواره با بخش های پیشین گفت :
غیر از افت سطح کیفی نمایشها و کیفیت کلی و نحوه برگزاری جشنواره که دلایل خاص خود را دارد و این طبیعت جشنواره هاست نکته قابل توجه، شیوه برگزاری مراسم اختتامیه و اعلام برگزیدگان و اهدای جوایز بود.
در دوره های قبل طبق معمول، برگزیدگان بخشهای جنبی جشنواره مثل بخش عکس و پوستر و ... در روز و مراسمی جداگانه اعلام و تقدیر می شدند و این تقسیم بندی، فضا و زمان کافی را برای برپائی یک اختتامیه منسجم و درخور برای تمام بخشها ایجاد می کرد و حذف این رسم و مطول بودن بیانیه های قرائت شده در این دوره باعث طولانی شدن و اجرای شتابزده مراسم شد و جای این گلایه وجود دارد که برگزیدگان زمان کافی برای صحبت کردن پیرامون زحمات و نقطه نظراتشان پیدا نکردند و به این لحاظ مراسم سالهای گذشته باید الگوئی برای مراسم سالهای آتی قرار بگیرد .
خوب نیست از ناحیه یک مقام اجرائی به هنرمندان قولی داده شود و به آن عمل نشود
نخواستم در اختتامیه وقت حضار را بگیرم اما می خواستم از جناب وزیر سوال کنم، قول و قراری دادید برای آماده سازی تئاترشهر که سالن های در دست تعمیر تا قبل از وقوع جشنواره فجر باز می شود، نشد. و این خوب نیست از ناحیه یک مقام اجرائی بالا به جامعه هنرمندان قولی داده شود به آن عمل نشود، شایسته است اگر مطلبی عملی نیست قول آن هم داده نشود.
تعطیلی در پرتقاضا ترین موسم تئاتری سال کمی دور از تدبیر بود
همانطور که می دانیم هر واقعه ای یک دوره طلائی و اوج دارد و همینطور دوره افت و نزول که این در تئاتر ایران معمولاً در فاصله ماه های بهمن تا اردیبهشت است یعنی بعد از اتمام جشنواره فجر تا بعد از پایان تعطیلات نوروز و چند روز بعد از که به دلیل فعل و انفعالات زمانی و اجتماعی مثل عید نوروز شاهد افت نسبی میزان مخاطب در سالنهای نمایش هستیم این بازه چند ماهه بهترین فرصت بود برای باز سازی سالن های تئاترشهر و این هوشمندی مدیر مربوطه است که از این زمانها بهترین بهره وری را داشته باشد و این تعطیلی در پرتقاضا ترین موسم تئاتری سال کمی دور از تدبیر بود.
اما حالا که جشنواره تمام شده شاید این تعبیر بوجود بیاید که دیگر تب و تاب و عجله ای درکار نیست، نه این تعبیر اشتباهی است و باید در آماده سازی مطلوب سرعت لازم را به خرج داد و حتی تا قبل از پایان سال سالنها افتتاح شوند طوری که ابتدای سال 94 سرفصلی باشد برای بازگشائی سالنهای این مجموعه که البته هنوز از این واقعه خبری نیست .
کمبود فضا برای اجرای عمومی نمایش های شاخص حاضر در جشنواره معضلی است،که باید به آن رسیدگی شود
این نویسنده و کارگردان در ادامه گفت : در بخش تولید متون ، نمایشنامه ای را به نام " کلارینت" ارائه دادم که پذیرفته نشد و در سایر بخش های جشنواره کاری ارائه ندادم اما برای سال آینده امید است نمایش «الهه» به نویسندگی و مشاوره کارگردانی من و کارگردانی جلال خباز، کاری از گروه تئاتر مانی که دو دوره قبل یعنی سال 91 در جشنواره فجراجرا شد با مساعدت مدیران وقت شامل اجرای عمومی بشود و نیز نمایشنامه دیگری از من به نام «فولاد هرگز زنگ نمی زند» که رویا کاکاخانی آنرا در فجر سال 92 به صحنه برد .
زمانی که نمایش آماده ای وجود دارد که هنوز در اجرای عمومی به صحنه نرفته و به ثمر نرسیده است، ارایه متن به جشنواره فجر و تولید نمایش جدید در این راستا غیر منطقی و بی مورد است و کمبود فضا برای اجرای عمومی نمایش های شاخص حاضر در جشنواره معضلی است که باید به آن رسیدگی شود . چنانچه بخشی از این خواسته ها حاصل شود با این فرض که شرایط مطلوب باشد، "کلارینت" را سال آینده به جشنواره فجر ارائه می دهم و به اجرای آن پایبندم .
این فعال عرصه های مختلف حوزه تئاتر در پایان ضمن تقدیم احترام خطاب به وزیر ارشاد گفت : پیرو سخنان شما در اختتامیه جشنواره تئاتر فجرعرض میکنم، جناب وزیر، همه ما می دانیم که تئاتر هنر مظلومیست ، انتظار داریم در این ایام دهه فجر اخبار خوشی را از شما بشنویم و امید داریم همانطور که در دولت تدبیر و امید اتفاقات خوبی برای سینمای ایران افتاد و رو به رونق گذاشت ، وقایع خوبی در سال پیش روی تئاتر کشورمان شاهد باشیم
