شناسایی خانه سینما در نظام صنفی ایران

چارسو پرس: هنر به عنوان موضوعی انتزاعی هم چون دیگر امور انسانی در ظرفی به نام حقوق قرار می‌گیرد و دولت به عنوان یک مقوله تاثیرگذار همیشه مداخله در هنر را در پیش گرفته است. قالب حقوقی سینما هم در راستای قوانین و اهداف دولت شکل گرفته و طبق نظام آن به ثبت رسیده است.

خانه سینما یک صنف تشکلی از گردهمایی افرادی است که یک حرفه دارند و در یک منطقه جغرافیایی هستند یا با شغل و حرفه واحد هدف مشترکی را دنبال می کنند.

به نظر می‌رسد خانه سینما ماهیتی دوگانه دارد یعنی از سویی باید در قالب صنف از حقوق اعضاء دفاع کند که در این صورت در زمره اصناف به حساب می‌آید و از سویی، فعالیت فرهنگی انجام می‌دهد مانند این که هنرمندان را دعوت می‌کند و جوایزی اعطاء می‌کند که می‌تواند از فعالیت‌های فرهنگی آن محسوب شود.

این دو فعالیت همزمان موجب شده خانه سینما در ارتباط با وزرات تعاون و هم چنین وزرات فرهنگ باشد و نیازمند گرفتن مجوز از هر دو مرجع باشد. بر حسب آگهی ثبت شده این موسسه با شماره ثبت 32432 به شناسه ملی 10320899970تشکیل و هدف و موضوع این موسسه یاری رساندن به امنیت شغلی، کمک به فراهم نمودن امکانات رفاهی مناسب برای اعضاء از طریق ایجاد پوشش های تامین اجتماعی، خدمات درمانی، ایجاد تعاونی های مصرف و مسکن و صندوق های حمایتی و مانند آن، مشارکت و حضور در تمام شوراها، مرکزهای کارشناسی و تصمیم گیری های مرتبط با آموزش، بررسی نمودن استانداردهای سینمای حرفه‌ای که به وسیله تشکل های صنفی سینمایی با گروه‌های کارشناسی ارائه می‌گردد و به طورکلی از این نوع امور می‌باشد.

خانه سینما که در سال 1372 فعالیت رسمی خود را با ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران شروع کرد، دارای هیات موسس، مجمع عمومی، هیات مدیره و بازرس بر اساس ماده 13 اساسنامه خود است. علاوه بر آن دارای یک مدیرعامل می باشد. بانک فیلمنامه نیز برای صیانت از آثار فیلمنامه از سال 1377 شروع به کار نموده است. در دوره های گوناگون از هیات مدیره خانه سینما برای ارائه نمودن پیشنهادها و تنظیم مناسبات اصناف، کارگروه‌هایی همانند کارگروه فنی، کارگروه اصناف و...تشکیل که هر یک از آن‌ها با هیات مدیره خانه سینما همکاری می کنند.

شورای صنفی نمایش نیز در سال 1381 در راستای نظارت بر ثبت و حسن اجرای قراردادهای منعقده سینمایی بین تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و سینماداران و حل اختلاف آنان تاسیس گردید. ترکیب این شورا شامل نمایندگان سینماداران، تهیه کنندگان و کارگردانان و هم چنین یک نماینده از سوی اداره کل نظارت و ارزشیابی است. هر یک از این موارد در خانه سینما نقش با اهمیتی را در رویه فعالیت های این مرجع ایفاء می نمایند. در رابطه با خانه سینما و نظام صنفی اعم از عام و خاص هم باید گفت اصناف خاص به هر طریقی از یک الگوی کلی پیروی می نمایند و مشابهت های زیادی نیز با هم دارند.

در خصوص رابطه خانه سینما و نظام های صنفی خاص، می توان به رابطه تباین مفروض اشاره نمود. با این وجود تمامی آنها در بخشی از خلاء قوانین یا مقررات از نظام عام استفاده می کنند و اشتراکات زیادی دارند. قوانین خانه سینما به صورت کلی شباهت زیادی به فرم صنوف خاص دارد و برخی موارد در تمام آنها ایجاد شده است. در ماده های اولیه صنوف خاص در موارد عمده به مستقل بودن اشاره می شود و ماده اول اساسنامه خانه سینما نیز به این موضوع اشاره دارد. در غالب صنوف هم مرجعی برای حل اختلاف پیش بینی شده که شیوه خاص خود را دنبال می کند. مانند ماده 46 اساسنامه خانه سینما که این مهم را پیرو قانون آئین دادرسی مدنی و آئین نامه مراجع داوری خانه سینما می داند.از همین ماده به روشنی مشخص است که خانه سینما با خواست خود به روشنی بیان نموده در قاعده های آمره و کمبودهای آئین نامه مراجع داوری از قانون عام پیروی می نماید.در مجموع باید گفت خانه سینما به طور شکلی، مطابقت بیشتری با نظام صنفی خاص دارد، اما از لحاظ محتوایی پیروی زیادی از قوانین عام می نماید.به عبارتی، قوانین و مقررات اصناف از جمله خانه سینما به هیچ عنوان مقررات کاملی نیست و به هر حال با ایجاد تغییرات مخصوص صنف خودشان، هم چنان زیر مجموع قوانین و مقررات عام قرار می گیرند.مقررات خانه سینما به طور کامل همسو با قوانین عام طراحی شده است.در حقیقت در سیستم حقوقی ایران، اکثریت اصناف دارای قانون خاص نیستند مانند خانه سینما و خانه تئاتر و خانه موسیقی و بسیاری از اصناف دیگر تحت قانون نظام صنفی فعالیت می نمایند که البته این گونه به نظر می رسد که برخی صنوف آزادتر هستند و نظارت کمتری از طرف دولت بر آنها اعمال می شود.در نتیجه تصویب قانون برای یک صنف خاص علاوه بر آن که ممکن است مزایی داشته باشد راهی برای نظارت و ایجاد محدودیت نیز اعمال می شود.بنابراین صنوف گاهی از قانون موضوعه سود می برند و بعضا ضرر چرا که بسته به نوع صنف ضرری هم امکان دارند متحمل شوند.

در مجموع امر خانه سینما از ابتدای تاسیس بین دو عرصه صنفی و فرهنگی دچار چالش های زیادی بوده و هنوز هم هست. خانه که با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان «موسسه‌ای فرهنگی» تاسیس و ثبت شده، در اساسنامه آن پر از مأموریت‌های صنفی است و عنوان جامعه اصناف سینمای ایران هم به خود گرفته است و در این عرصه با تناقض هایی مواجه شده است. با توجه به مباحث مذکور روشن است که خانه سینما در تمام ابعاد از اهمیت زیادی برخوردار است که در ادامه مباحث از ابعاد مختلف به تحلیل و بررسی های بیشتری پرداخته می شود.

داود حسنلو، کارشناس ارشد جزا و جرم شناسی