«ژاک اودیار» فرانسوی هم جزو همان کارگردانان مطرح است که از مشتری های دائمی کن هستند. او امسال با فیلم «امیلیا پرز» که به زبان اسپانیایی و در مکزیک ساخته شده، در جشنواره کن حضور دارد.
  چارسو پرس: لادن موسوی در روزنامه اعتماد نوشت: جشنواره کن امسال از آن سال های بی برکت است. با این که چند روزی که از شروع جشنواره گذشته هنوز به فیلمی که لایق نخل طلا باشد و شگفت زده ام کند، فیلمی که از دیدنش چشمانم برق بزند و در پایانش با سری پر از سودا و قلبی پر از هیجان از سالن خارج شوم ندیده ام… تا به اینجای جشنواره و چند روز گذشته، به غیر از فیلم های «دختر جوان و سوزن» و «پرنده» که از هر دو برایتان در روز های پیش نوشتم، بقیه فیلم ها را گاها حتی لایق در شرکت در جشنواره کن نمی دانم…

همیشه تصورمان این است که در جشنواره ای مثل کن، که بزرگ‌ترین و با پرستیژ ترین جشنواره جهان و حتی بالاتر از جشنواره برلین و ونیز است،  باید قاعدتا تمامی فیلم های بخش مسابقه، تک تک شان، شاهکارهایی باشند که دنیایمان را زیر و رو می کنند و دهان هایمان را از تعجب باز نگه می دارند. هر ساله تمام فیلمسازانی که فیلمی ساخته اند و نتیجه اش (از نظر خودشان) خوب است، فیلمشان را برای هیئت انتخاب کن می فرستند و شانس خود را برای شرکت در این بزرگ‌ترین جشنواره جهان امتحان می کنند.

می پرسید چرا؟
چون حضور در جشنواره کن، برای یک فیلم، (چه جایزه ببرد و چه نبرد) ضمانتی برای فروش فیلم به پخش کنندگان گوناگون و بین المللی در اقصی نقاط جهان و دیده شدن فیلم در کشورهای مختلف است. که این دو هم یعنی کسب درآمد و البته مطرح شدن فیلم. به اصلاح می گوییم که با شرکت در این گونه جشنواره ها فیلم فرصت زندگی درست و طولانی پیدا می کند. پس درست است که تصور کنیم که جشنواره ای که حق انتخاب بین اکثر فیلم های جهان را دارد، بهترین ها را برای شرکت در جشنواره انتخاب می کند. در حقیقت اما این طور نیست… در حقیقت، در جشنواره کن خیلی فاکتورهای دیگر غیر از خوب بودن فیلم برای قبول شدن آن، حداقل در بخش مسابقه اصلی و جنبی (نوعی نگاه) وجود دارند.

مهم ترینشان، داشتن رابطه خوب با برگزارکنندگان جشنواره، مخصوصا «تیری فرمو» مدیر اجرایی جشنواره است که بدون اجازه اش پشه هم در کاخ جشنواره کن حق بال زدن ندارد. مثلا «ونسان لندون» ، یکی از بازیگران مطرح فرانسوی، یکی از دوستان صمیمی «فرمو» است و هر وقت، هر فیلمی که «لندون» در آن بازی کند، در یکی از بخش های جشنواره حضور دارد. فاکتور دیگر، داشتن پشتوانه ای قدر و پر آوازه است که شرکت های فیلمسازی و یا پخش کننده ای مثل «ام، کا، دو»، «مچ فاکتوری» ،«وایلد بانچ» و … هستند که حرفشان در جشنواره کن برو دارد و فیلم هایی که به جشنواره معرفی می کنند درست دیده می شوند.

این شرکت ها، هر ساله معمولا و روی هم رفته بیشتر از نصف فیلم های بخش مسابقه را تحت اختیار دارند. و البته فاکتور آخری که در حضور فیلم شما در جشنواره کن تاثیر گذار است، شناخته شدن کارگردان فیلم در جشنواره کن است. این گروه به مشتریان دایمی جشنواره  معروف هستند. مثلا کارگردانانی مثل «نیکلاس ویندینگ رفن» دانمارکی، «دیوید کروننبرگ» کانادایی، «جیمز گری» آمریکایی و یا «کن لوچ» انگلیسی و غیره و غیره (این لیست خیلی بلند بالاست) هر فیلمی که بسازند، چه خوب و چه بد، بدون حرف و بحث و گفتگو در جشنواره کن حضور دارند.

بنابراین همیشه ۱۷، ۱۸  فیلم، از بیست و دو (گاهی بیست و چهار) فیلم بخش اصلی مسابقه ، کار کارگردانان شناخته شده اند و نهایتا چهار، پنج فیلم دیگر اجازه ورود و عرض اندام در جشنواره کن را پیدا می کنند. حالا گاهی فیلم های این مشتری های دائمی ، خوبند و گاهی بد. امسال از آن سال هاییست که متاسفانه خیلی از این کارگردانان بزرگ و سرشناس که کن بدون شرط (و گاهی فکر می کنم بدون نگاه کردن حتی) فیلمشان را قبول می کند، کارهای بدی ارائه داده اند و این گونه است که نتیجه کار این جشنواره بی بخار و ولرم از آب در آمده است… جشنواره ای که هر روز به امید دیدن فیلم هایی عجیب، متفاوت و زیبا که حرفی چه از نظر داستانی و چه فیلمسازی برای گفتن دارند، فیلم هایی که غافلگیرمان می کنند، در سالن های سیاه و صندلی هایش فرو می رویم و در آخر، گیج و دلخسته بیرون می آییم…

مشتری های دائمی کن
«ژاک اودیار» فرانسوی هم جزو همان کارگردانان مطرح است که از مشتری های دائمی کن هستند. او امسال با فیلم «امیلیا پرز» که به زبان اسپانیایی و در مکزیک ساخته شده، در جشنواره کن حضور دارد. کمدی موزیکالی دو ساعته که داستان «ریتا» وکیل جوانی را به تصویر می کشد که در دفتر وکالت بزرگی به سختی کار می کند. «ریتا» باهوش است و تمام کارهای دفاع مشتریان دفتر حقوقی را انجام می دهد ولی رییسانش از نتیجه کار او استفاده می کنند و پول و شهرت، در دست آنهاست. و البته این وکالت ها، برای پول شویی خلافکاران است و نه برای کمک به حق و عدالت. در همین حین اما شانس به «ریتا» رو می کند.  رییس یکی از بزرگ‌ترین  کارتل های مواد مخدر مکزیک «مانیتاس» او را استخدام میکند تا برای بیرون آمدن از کار خلاف و تحقق بخشیدن به آرزویی که سال ها برایش نقشه کشیده است، کمکش کند. این آرزو، عوض کردن هویت و البته جنسیتش است. « مانیتاس»  قصد دارد تا با انجام عمل های جراحی لازم زن شود و برای همیشه زندگی خود را تغییر دهد…

خلاصه داستان «امیلیلا پرز» ، واقعا جذاب است. در ابتدای کار هم حال و هوای فیلم، بازی «زوئه سالدانا» که نقش ریتا را بازی میکند و آواز و میزانسن و هم خوانی و رقص های هماهنگ سیاه لشکر ها و داستان رییس ترسناک و بی رحم کارتل مواد مخدری که قصد زن شدن دارد جذاب و هیجان انگیز است و چشم ها را به پرده سینما می دوزد.  اما متاسفانه کمی بعد، داستان کلا به سمت و سوی دیگری می رود…. این خلاصه داستان اگر خط اصلی داستان بود، نتیجه می توانست شاید چیز دیگری باشد. «اودیار» اما، این ها همه را در نیم ساعت اولیه فیلم خرج می کند و بعد از آن ما به دنبال «مانیتاس» که حالا به «امیلیا پرز» تبدیل شده راه می افتیم که با تغییر جنسیت و هویت خود، انگار افکار و مغز و سرشت خود را هم تغییر داده و کلا آدم دیگریست. رییس یکی از خطرناک ترین و وحشی ترین کارتل های مکزیک با زن شدن، ناگهان به «مادرترزا» تبدیل می شود. او انجمن خیریه ای می زند و شروع به پیدا کردن گم شدگان مکزیک که صدها هزاران نفر هستند و معمولا توسط کارتل های مواد مخدر سر به نیست شده اند می زند و «ریتا» هم در این زمینه به او کمک می کند… «اودیار» نه تنها سوژه ای به آن جذابیت را حرام کرده که کلا به منطق روایی داستانش توجه نکرده است. «اودیار» فکر کرده که با تغییر جنسیت، تفکرات و سرشت انسان ها هم عوض می شود که قطعا این گونه نیست. آن هم این گونه تفاوت… تبدیل شدن از قاتلی سرسخت و وحشی به فرشته ای مقدس!!! مشکل بزرگ و اصلی فیلم «امیلیا پرز» و البته «ژک اودیار» همین نقص و کمبود ها و نادرست بودن های سناریو است. بنابراین، فیلم از چهل و پنج دقیقه اول به بعد، خسته کننده می شود، و حتی  وجود آهنگ ها و آواز ها و صحنه و دکور و لباس های پر زرق و برق و صد البته میزانسن روان و دوربین سیال فیلمبردار، نمی تواند برای من نقص بزرگ سناریو را پر کند. جالب این جاست که شرکت مد و فشن «ایو سن لوران» که یکی از بزرگ‌ترین های صنعت مد در فرانسه و معروف ترین ها در جهان است، یکی از تهیه کنندگان این پروژه است، بنابراین از نظر طراحی لباس، خیالتان راحت که ذره ای کم گذاشته نشده است. «امیلیلا پرز» اما خبرنگاران و منتقدین جشنواره را به دو گروه تقسیم کرده است. گروهی که به دلیل میزانسن بی نقص و چرخش یکباره کارگردان هفتاد و دو ساله فرانسوی به سمت کمدی موزیکال ، فریاد به شاهکار بودن فیلم می کشند (که البته اکثریتشان فرانسوی هستند و بی طرف محسوب نمی شوند) و از حالا می خواهند  نخل طلا را به «ژک اودیار» بدهند تا با خود به خانه ببرد و گروهی دیگر هم مثل من  باز هم با سری پایین از سالن سینما خارج شدیم و به غرغر هایمان ادامه دادیم که پس کی بالاخره قرار است، جشنواره کن امسال به آن معنا شروع شود؟ کی نوبت فیلم های سفارشی و مشتریان دائمی تمام میشود تا بتوانیم شاهکار هایی در حد فیلم های پارسال جشنواره، (که یکی از بهترین سال های فیلمی کن بود) مثل «نقطه مورد علاقه» «جاناتان گلزر» ( جایزه ویژه هیئت داوران کن ۲۰۲۳)، «آناتومی یک سقوط» «جاستین تریه» (نخل طلای کن ۲۰۲۳) و یا «روزهای عالی» «ویم وندرس» را ببینیم…؟

اه، کانادا چطور بود؟
فیلم دیگر که دیدم «اه، کانادا» ساخته «پل شریدر» ، نویسنده و کارگردان کهنه کار آمریکاییست که به عنوان نویسنده کارهایی استثنایی مثل «راننده تاکسی» و «ریجینگ بال»« مارتین اسکورسیزی» و یا « برخورد از نوع سوم» «اسپیلبرگ» را در کارنامه خود دارد. او هم یکی از مشتریان قدیمی جشنواره کن است. « اه کانادا» داستان «لئونارد فیف» (با بازی «ریچارد گیر») مستندساز معروفی است که در سال های ۱۹۶۰ به کانادا پناهنده شده تا از جنگ ویتنام فرار کند. او که امروزه در پیری، مبتلا به سرطانی جدی است و آخرین روزهای زندگی خود را می گذراند قبول کرده تا با دو تا از شاگردان قدیمش که آنها هم حال مستندسازان قدری هستند و اسکار گرفته اند، مصاحبه کند تا درباره آنچه زندگیش بوده ، حقیقت را بگوید. اعترافاتی که « لئونارد» اصرار دارد تا جلوی همسرش «اما» (با بازی «یوما تورمن») فیلمبرداری شود.

«ریچارد گیر» در نقش «لئونارد فیف» پیر، مخصوصا در هنگامی که در حال صحبت جلوی دوربین و در آستانه مرگ است، واقعا بی نظیر است و با گریمی که دارد، تقریبا قابل شناسایی نیست. بازی قوی او و «یوما تورمن» در نقش همسرش، این دو شخصیت را به شدت خواستنی و باورپذیر کرده اند. این فیلم اقتباسی از رمانی نوشته «راسل بنکس» است. شخصیت «لئونارد فیف» در فیلم به دنبال اعتراف و گفتن عریان حقایق به همسرش، قبل از فرا رسیدن مرگ است. گویی با این کار می تواند خود را از عذاب وجدان برهاند و دینش را ادا کند. « اما فیف» زنش اما طاقت شنیدن حرف های او را ندارد. و البته این او نیست که باید «لئونارد» را ببخشد. « لئونارد» که تحت تاثیر درد طاقت فرسای سرطان که امانش را بریده و داروهای مسکن و آرام بخش، نمی تواند ذهنش را متمرکز کند، در هنگام تعریف داستان زندگیش، هی به عقب و جلو می رود. روایت «لئونارد»   هم به‌ صورت صوتی و هم تصویری، از نگاه او و هم از نگاه مستندسازان درونی فیلم نشان داده  می‌شود. در این عقب و جلو رفتن ها گاه «لئونارد» جوان را می بینیم و گاه لئونارد پیر را که نشان از به هم ریختی ذهن او دارد. او به آرامی، تعریف می کند که چگونه همسری بد و بی وجدان و پدری بی لیاقت بوده که نه یک بار، بلکه دو بار زن و زندگیش بچه را رها کرده و از زن زندگی خانوادگی و سربازی و رفتن به جنگ فرار کرده و بی خبر رفته… با تعریف های او و قاطی کردن زمان ها و مکان ها و رفت و آمد های ذهنیش، زندگی او به پازلی تبدیل می‌شود که تماشاگر باید تکه تکه‌ های آن را جمع کند تا به یک تصویر کامل برسد. تصاویری که گاه حقیقیند و گاهی اوقات تخیلی محو شونده را به نمایش می‌گذارد. استفاده  «شریدر» از فیلم‌ ها و تکه هایی از فیلم های دیگر مثل “همشهری کین” و “فریادها و نجواها” ساخت این پازل را حتی سخت تر هم می کنند. این رفت و آمد بین دوران مختلف، واقعیت و تخیل و پلان های رنگی و سیاه و سفید و «لئونارد» جوان و پیر و دم مرگ و تشابه «اما» به یکی از زنانی که «لئونارد» در جوانی با او به زن دومش خیانت کرده و همه همه باعث شده تا فیلم تبدیل به هزارتویی شود که رفتن در آن با خودمان است و بیرون آمدن و فهمش اما با خدا!!  تماشاگر در آخر گنگ و گیج می ماند که بالاخره داستان واقعا از چه قرار بود و چه چیزی درست بود و چه چیزی غلط… این هزارتو بودن و گیج و منگی البته خواسته کارگردان است که قطعا می خواهد تماشاگر را با ذهن مخلوط و گنگ «لئونارد» همراه کند. باید گفت که در این صورت « شریدر» کاملا موفق شده! بعد از اتمام فیلم اما راستش نمی دانستم واقعا چه گونه باید در مورد فیلم فکر کنم. نقد فیلم از جنگ ویتنام که فراری های جنگ را به نوعی قهرمانان این جنگ می داند و شجاعتشان را تحسین می کند، تنها نکته ای است که از دل این فیلم برایم مشخص بود. برای فهمیدن کامل این فیلم ، اما فکر می کنم که باید دوباره و یا حتی سه باره دیدش، تا نکات ریزی که کارگردان در جای جای فیلم گذاشته تا ببینیم را پیدا کنم… در کل اما «اه کانادا» هم آن فیلمی نبود که تکان دهنده باشد… پس همچنان منتظر می مانم!