حمید سمندریان به دانشجویش تشر زد که به جای این متن، نمایشنامه دیگری را برای کلاس کارگردانی انتخاب کند. محمد رحمانیان هم دانشجوی تیزهوشی بود، منظور استاد را گرفت و بدین شکل نمایشنامه «مصاحبه» خلق شد.
چارسو پرس: نمایشنامه «مصاحبه» به نویسندگی محمد رحمانیان از جمله نمایشنامه‌های فارسی است که در دوره‌های گوناگون مورد توجه بوده و تاکنون کارگردانان متعددی این متن را در ایران و کشورهای دیگر روی صحنه برده‌اند.

این روزها هم اجرایی تازه از این نمایشنامه با کارگردانی فرشاد کوکبیان در خانه هنر دیوار روی صحنه است. البته این نمایشنامه فقط روزهای شنبه در این سالن اجرا می‌شود.

به انگیزه اجرای دوباره نمایشنامه «مصاحبه» و با در نظر گرفتن شرایط جهان امروز که همچنان آتش جنگ در ان شعله‌ور است، مروری داریم بر تعدادی از اجراهایی که از این نمایشنامه روی صحنه رفته است.

اولین بار خود رحمانیان بود که این نمایشنامه را اجرا کرد؛ اجرایی که سال ۷۶ در شانزدهمین جشنواره تئاتر فجر روی صحنه رفت و این نمایشنامه را به عنوان یکی از متون درخشان فارسی معرفی کرد. در آن اجرا مهتاب نصیرپور و حبیب رضایی به ایفای نقش پرداختند و صدای کیکاووس یاکیده و نرگس فولادوند نیز آنان را همراهی می‌کرد.
نمایشنامه «مصاحبه» همان گونه که از عنوانش برمی‌آید، گفتگویی است دو نفره و شامل دو اپیزود با نام‌های «کشتن گربه بابا فونتن» و «دیگر مرا صدا نزن مادر» است.

اما داستان نگارش این نمایشنامه چه بود؟
محمد رحمانیان در توضیحی که به سال ۱۳۹۳ بر نسخه چاپی این نمایشنامه نوشته است، شرح داده که استادش حمید سمندریان چگونه باعث و بانی نوشتن نمایشنامه‌ای شده که همچنان به حیات خود در تئاتر ایران ادامه می‌دهد.



این ماجرا را با روایت او می‌خوانیم:
«پاییز سال ۱۳۶۶. دانشجوی سال دوم تئاترم. برای درس کارگردانی با حمید سمندریان، نمایشنامه «معجزه‌گر» اثر ویلیام گیسبون را انتخاب می‌کنم. نمایشنامه را بسیار دوست دارم و برای اجرای درست آن بسیار زحمت می‌کشم. توقع دارم استاد از اجرا تعریف کند و مرا تشویق. برعکس، سمندریان اخمی می‌کند و می‌گوید: «داری خودتو پشت میزانسن قایم می‌کنی ممد!» توضیح بیشتری می‌خواهم. لبخندی می‌زند و می‌گوید:«برو «حادثه در ویشی» رو کار کن!» نمایشنامه را قبلا خوانده‌ام. منظورش را می‌فهمم. نمایشی با میزانسن‌های ثابت و کم‌تحرک، آدم‌هایی که روی نیمکت نشسته‌اند و حرف می‌زنند. بعدتر سمندریان برایم می‌گوید: کارگردانی یعنی هدایت درست بازیگران، نه دواندن بی‌دلیل آن‌ها در این سوی و آن سوی صحنه. «حادثه در ویشی» را اجرا نمی‌کنم اما نقد بی‌رحمانه‌ سمندریان باعث می‌شود در بهار ۱۳۶۷، قسمت اول «مصاحبه» را بنویسم؛ «کشتن گربه بابا فونتن» ... و این همزمان می‌شود با آغاز دوره ممنوع شدن فعالیتم در تئاتر. یادداشت‌های قسمت دوم را نوشته‌ام ولی حال و حوصله‌ای برای نوشتن نمایشنامه ندارم.

پاییز سال ۱۳۷۶. دوباره به کار دعوت می‌شوم. «مصاحبه» بدجوری بیخ گلویم مانده است. به سرعت نوشتن قسمت دوم را آغاز می‌کنم و دو هفته شبانه‌روز می‌نویسم تا سرانجام، شبی از شب‌های آبان، نمایشنامه تمام می‌شود؛ «دیگر مرا صدا نزن مادر!»

در بهمن ۱۳۷۶  این دو نمایشنامه برای نخستین بار اجرا می‌شوند...
خوب یاد بد، حمید سمندریان تنها مسبب نگارش این نمایشنامه است.»

مهتاب نصیرپور در نمایش «مصاحبه»

این متن روایتگر داستان دو جوان به نام‌های صفیه و نعیم است که هر یک به نوعی در پیله تنهایی خود گرفتار شده‌اند. در کشور الجزایر، انقلابی بزرگ روی داده که حوادثی تلخ و شیرین را برای آنها رقم زده است. حالا پس از فرو نشستن طوفان انقلاب و گرد و غبار ایدئولوژی و تعصب هر دو متهم به قتل هستند ...

با اجرای این کار، حبیب رضایی اولین حضور حرفه‌ای خود را روی صحنه تجربه کرد و از آن پس به عنوان یکی از بازیگران ثابت رحمانیان در بیشتر نمایش‌های او حاضر شد.

بیشتر بخوانید: مطالب مربوط به تئاتر ایران

نمایش «مصاحبه» سال ۷۸  همراه با دیگر نمایش رحمانیان، «مجلس‌نامه» به صورت رپرتواری در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر در قالب اجرای عمومی روی صحنه رفت. در این اجرا صدای احمد آقالو و نگار عابدی، بازیگران نمایش را همراهی می‌کرد.


هرچند رحمانیان خود دیگر این نمایشنامه را اجرا نکرد ولی پس از آن این متن بارها و بارها توسط گروه‌های حرفه‌ای و دانشجویی اجرا شده است. مهم‌ترین اجراهای این نمایشنامه مربوط به افشین هاشمی _ به زبان فارسی و انگلیسی در ایران و آمریکا، اجرای سهیل پارسا به زبان انگلیسی و اسپانیولی در کانادا و کلمبیا، اجرای شبنم طلوعی در پاریس به زبان فرانسوی و ... است.

افشین هاشمی فروردین سال ۹۳ این نمایشنامه را با بازی خودش و عاطفه نوری در آمریکا اجرا کرد. این اجرا با حمایت مرکز مطالعات ایرانیان دانشگاه استنفورد ایالت کالیفرنیا به صحنه رفت. او سپس با کمی فاصله، تابستان همان سال این نمایشنامه را با همین ترکیب از بازیگران در تماشاخانه مشایخی روی صحنه برد.

اما رضا دادویی، دیگر کارگردانی است که او نیز علاقه‌مندی خود را به نمایشنامه «مصاحبه» نشان داده است.
او ابتدا این نمایشنامه را سال ۸۸ در خانه کوچک نمایش دانشکده هنر و معماری روی برد و سپس با فاصله چند سال، پاییز ۹۴ نیز اجرایی دیگر از آن را روی صحنه آورد.

دادویی این نمایشنامه را با بازی الهه حسینی، علی امیری، مجید آهنگران، الهام فغانی در تئاتر «باران» روی صحنه برد و به سبب تغییراتی که بر متن اعمال کرد، نمایش را با عنوان اپیزودهای تشکیل‌دهنده آن اجرا کرد.
نمایشنامه «مصاحبه» تابستان سال ۹۸ با کارگردانی بهارک شهبازی و نقش‌خوانی ‌نسیم ادبی، نادر فلاح، نسرین درخشان‌زاده و امین میری در تماشاخانه سپند نمایشنامه‌خوانی شد.

این متن همان سال یک اجرای دیگر را با کارگردانی الناز ابراهیم‌نژاد در پردیس تئاتر تهران تجربه کرد که به نظر می‌رسد اجرایی در جشنواره بوده است.

نمایشنامه «مصاحبه» یک بار هم در جشنواره‌ی پارمای ایتالیا با ترجمه‌ی شهراد تجزیه‌چی به زبان انگلیسی اجرای عمومی شد.

این نمایشنامه علاوه بر اجراهای گوناگون خود در قالب کتاب نیز اثر موفقی بوده است و علاوه بر اینکه از سوی نشر «نیلا» منتشر شده، به زبان انگلیسی هم ترجمه شده است.


اما این تنها ترجمه نمایشنامه نامبرده نیست چراکه این متن با ترجمه مریوان حلبچه‌ای به زبان کردی هم ترجمه شده است.

حالا این نمایشنامه با طراحی و کارگردانی فرشاد کوکبیان و بازی خود او و مهسا میرکاظمی، یاسین شهرامیان در خانه هنر دیوار روی صحنه است.

این نمایش تا ۲۸ مهر ماه فقط روزهای شنبه اجرا دارد.

این اجرا ساعت ۲۱ و به مدت یک ساعت روی صحنه می‌رود و در خلاصه داستان آن آمده: «پس از انقلاب الجزایر و در جریان آسیب های اجتماعی و روانی که بر مردم آن کشور وارد آمده است، یک مددکار اجتماعی تصمیم می‌گیرد با دو نفر از این آسیب‌دیدگان که در تیمارستانِ زندانی در الجزایر بستری هستند مصاحبه‌ای انجام دهد.»