سرپرست تئاتر شهر، میراث‌دار چه شرایطی است؟

چارسو پرس: خانواده تئاتر ایران از سال‌ها قبل حضور حسن جودکی را در مجموعه تئاتر شهر به یاد دارند. در سوابق کاری او، مدیر گیشه، مدیر اداری مالی و معاون اجرایی مجموعه تئاتر شهر، مشاور هنری و مدیر سایت گیشه تئاتر و ... به چشم می‌خورد و از سوی دیگر به عنوان تهیه‌کننده و مجری طرح نیز فعالیت داشته است.

 مجموعه این تجربه‌ها حتما این زنهار را به او می‌دهد که روزهای آسانی در مجموعه تئاتر شهر پیش رو نخواهد داشت. بخصوص که به نظر می‌رسد انتخاب او، انتخابی شتاب‌زده بوده و در اقدامی کم‌سابقه، سرپرست مجموعه تئاتر شهر از سوی معاون هنری و نه مدیر مرکز هنرهای نمایشی حکم گرفته است.

تئاتر شهر فقط یک بنای زیبا و خاطره‌انگیز نیست . این مجموعه تا همین چند سال پیش قبله آمال و آرزوهای جامعه تئاتری به شمار می‌آمد و هنوز هم مهم‌ترین نماد تئاتر سرزمین‌مان است که  سال‌هایی سخت و تلخ را از سر گذرانده است. جایگاه ویژه این مجموعه که همچنان چشم و دل خانواده تئاتر است و شرایط دشواری که با آن دست به گریبان بوده و هست، طبیعتا می‌طلبد که این مجموعه از حضور مدیری کارآمد و دلسوز بهره‌مند شود تا در شرایط پیچیده فعلی، اگر نمی‌تواند مشکلی از مجموعه مشکلات آن حل کند، خود، مساله‌ای تازه برای آن ایجاد نکند.

حصارکشی‌ اطراف این مجموعه در یک سال گذشته و بحث ایجاد حریم، نخستین معضلی است برای هر کس که مسئولیت این مجموعه را بر عهده داشته باشد؛ فارغ از مدیر یا سرپرست. همین مساله به عنوان میراثی شوم از مدیریت قبلی اداره کل هنرهای نمایشی و مجموعه تئاتر شهر، یعنی کاظم نظری و سید جواد طاهری به حمید نیلی رسید که نیمه دوم اردیبهشت امسال، مدیریت اداره کل هنرهای نمیاشی را بر عهده گرفت و به فاصله اندکی، به دلیل حادثه بالگرد رییس جمهوری و بحث تغییر دولت، به ناچار به طور همزمان مدیریت تئاتر شهر را هم عهده‌دار شد.

نابسامانی فضای پیرامونی این مجموعه بر هیچ عقل سلیمی پوشیده نبود اما آنچه سال گذشته به عنوان ایجاد حریم آغاز شد و به نصب ایرانیت در اطراف این مجموعه انجامید، قطعا با ذهنیتی که جامعه تئاتری برای سر و سامان دادن به این بنا داشته است، فرسنگ‌ها فاصله دارد. البته که خانواده تئاتر  ایران می‌دانند این ایرانیت‌ها موقت خواهد بود و قرار است حصار مجموعه تئاتر شهر شکل و شمایل دیگری داشته باشد اما مساله اینجاست که پروژه ایجاد حریم در چند ماه گذشته به دلیل مشکلات زیرساختی از جمله وضعیت پی دو ساختمان مجاور تئاتر شهر یعنی مجتمع فرهنگی تجاری که به جای پارکینگ این مجموعه و به نام مسجد ولیعصر ساخته شد و نیز ایستگاه مترو، متوقف شد و این در حالی است که در این مدت هزینه بالایی صرف ایجاد همین حریم شده است.

از سوی دیگر هنوز بر اهل تئاتر پوشیده است که سرانجام این حریم چگونه خواهد بود و چه طرحی جایگزین آن می‌شود.

هرچند عملکرد حمید نیلی به عنوان مدیر پیشین تئاتر بی عیب و نقص نبوده است، اما دور از انصاف است اگر تلاش او را در جهت  سر و سامان دادن به پیاده راه‌های منتهی به تئاتر شهر نادیده بگیریم. بحث استقرار دستفروشان مجاور تئاتر شهر در خیابان سرمد که رو به روی این مجموعه است، مدتی پیش از حضور نیلی مطرح بود اما او در فاصله کوتاهی از حضور خود در سمت مدیریت تئاتر، این طرح را اجرایی کرد و حالا به نظر می‌رسد گله و شکایت چندانی از باب زشتی و شلوغی پیاده راه‌های تئاتر شهر وجود نداشته باشد چراکه در حال حاضر این پیاده‌راه‌ها کاملا خالی شده و این در حالی است که حریم نصفه و نیمه مجموعه تئاتر شهر که تنها یک در ورود و خروج دارد، به استخوانی در گلو تبدیل شده است. ضمن اینکه این حریم نه تنها رفت و آمد به این مجموعه را دشوار کرده بلکه از نظر ایمنی هم کاملا خطرآفرین است.

خانواده تئاتر ایران به یاد دارند که مجموعه تئاتر شهر در گذشته گرفتار آتش‌سوزی شده و بخت با ما یار بوده که این آتش‌سوزی‌ها چندان خطرساز نبوده‌اند اما اگر امروز چنین اتفاقی رخ بدهد، ورود ماشین آتش‌نشانی با وجود حریمی که برای تئاتر شهر ساخته شده، بسیار دشوار خواهد بود و هیچ تضمینی نیست که این مجموعه مانند قبل از خطر آتش‌سوزی جان سالم به در ببرد.

این تنها یکی از دشواری‌هایی است که مدیر یا سرپرست یا هر آن کس که بر مسند مسئولیت تئاتر شهر قرار بگیرد، با آن رو به رو خواهد بود.

اما مساله بعدی به شرایط درونی این مجموعه بازمی‌گردد؛ از کیفیت اجراها تا مسایلی مانند دو اجرایی شدن سالن‌ها.

شاید پذیرش این موضوع دشوار باشد که مجموعه تئاتر شهر با وجود جایگاه غیرقابل انکار خود نزد اهالی تئاتر، دیگر تنها قبله آرزوهای این جامعه نیست. اگر روزگاری تئاتر شهر میزبان باکیفیت‌ترین آثار نمایشی بود، حالا دیگر مرجعیت خود را از دست داده چراکه در این مدت در این مجموعه نمایش‌هایی روی صحنه رفته که هرگز در اندازه و شان تئاترشهر نبوده‌اند.

پا گرفتن سالن‌های خصوصی، وقوع اتفاقاتی مانند کرونا که سبب تعطیلی تئاتر و کناره‌گیری بخش بزرگی از هنرمندان سرآمد این رشته شد و تداوم این دوری با وضعیت اجتماعی سال ۱۴۰۱ که همچنان تبعات آن ادامه دارد و ... از مهم‌ترین دلایلی است که سبب شد تئاتر شهر در چند سال اخیر بعضا محل اجرای گروه‌هایی باشد که بسیاری از آنان در شرایط طبیعی تئاتر، باید مدت‌ها پشت در تئاتر شهر می‌مانند تا در کوچک‌ترین سالن آن نوبت اجرا بگیرند.

نه تنها گروه‌های ناشناخته، که اجرای آثار کم‌کیفیت، نیز مزید بر علت شده تا مجموعه تئاتر شهر دیگر رونق پیشین خود را نداشته باشد.

این اتفاقات در شرایط رخ می‌دهد که تعدادی از سالن‌های تئاتر شهر به طور همزمان میزبان دو اثر نمایشی هستند. دو اجرایی شدن سالن‌ها اتفاق تازه‌ای در این مجموعه نیست. پیش از شکل‌گیری سالن‌های خصوصی، در مقاطع گوناگون، سالن‌های تئاتر شهر به ناچار جور کمبود فضاهای نمایشی را می‌کشیدند اما حالا در وضعیتی که با شمار گسترده‌ای از مجموعه‌های خصوصی رو به رو هستیم، تحمیل این بار به تئاتر شهر، منطقی نیست. اگر در این بین نمایش‌های با کیفیتی در این مجموعه اجرا می‌شدند، شاید راحت‌تر می‌شد تحمیل این بار اضافه را پذیرفت اما وقتی بسیاری از این نمایش‌ها شایسته اجرا در تئاتر شهر نیستند، چرا باید بار بیشتری بر گُرده این مجموعه بیندازیم و استهلاک آن را بالا ببریم، بخصوص که تجربه نشان داده در زمینه بازسازی و مراقبت از بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی، که تئاتر شهر هم یکی از آنهاست، کارنامه درخشانی نداریم.

در این نوشتار نه چندان بلند قرار نیست همه معضلات تئاتر شهر را مرور کنیم چراکه حکایتی است طولانی و خارج از حوصله این یادداشت، اما اینها کمترین مشکلاتی است که مسئول تئاتر شهر با آن رو به رو خواهد بود و حال باید دید سرپرست جدید این مجموعه ، چقدر می‌تواند در مترفع کردن بخشی از این مشکلات موفق شود.