۲۰ نکته از تاریخ هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر

چارسو پرس: پس از اعلام اسامی هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر امسال، نقدهایی از جانب اهالی رسانه مطرح شد. با نگاهی به اسامی هیات انتخاب این دوره، به ترکیب نسبتا متنوعی می‌رسیم که از بازیگر تا کارگردان، تهیه‌کننده و روزنامه‌نگار در آن وجود دارد.

ترکیبی که در آن برای نخستین‌بار نام دو زن به چشم می‌خورد تا به نوعی، به انتقادات سال‌های گذشته در این خصوص پاسخ داده شود. نکته قابل توجه دیگر درباره حضور رعنا آزادی‌ور به عنوان بازیگر زن در هیات انتخاب ادوار جشنواره فیلم فجر است که پس از فاطمه گودرزی و ساره بیات، سومین بازیگر زنی است که در این هیات حضور دارد.

نکته دیگر به کم‌شدن وزنه مدیریتی هیات انتخاب به نسبت ادوار گذشته مربوط است. در میان این ۷ نفر، تنها حسین کرمی سابقه مدیریتی دارد و باقی اعضا از فعالان اجرایی سینما و تلویزیون هستند.

طلسم حضور زنان، از دوره شانزدهم و با دبیری محمدمهدی عسگرپور شکسته شد. تنها زنانی که در این سال‌ها عضو هیات انتخاب بودند، مرحوم فرشته طائرپور (دوره شانزدهم)، فاطمه گودرزی (دوره بیستم)، پوران درخشنده (دوره بیست‌وسوم، بیست‌وششم، بیست‌ونهم، سی‌وششم و چهلم)، مینو فرشچی (بیست‌وهفتم)، انسیه شاه‌حسینی (بیست‌وهشتم)، نرگس آبیار (سی‌وپنجم)، یلدا جبلی (سی‌وهشتم)، ساره بیات (سی‌ونهم) و در این دوره رعنا آزادی ور و منیر قیدی هستند. در این بین پوران درخشنده با ۵ حضور، رکوردار است.

رکورددار شلوغ‌ترین هیات انتخاب، به چهاردهمین دوره جشنواره فیلم فجر برمی‌گردد؛ در این دوره، هیات انتخاب ۱۳ عضو داشت. در این دوره از مدیر سینمایی، تهیه‌کننده، روحانی حوزوی و استاد دانشگاه، در میان اعضای هیات انتخاب حاضر بودند که از میان آنها می‌توان به سیدحسن خامنه‌ای و حجت‌الاسلام سیدمجید پورطباطبایی اشاره کرد.

تنها دوره ای که مرحوم نادر طالب‌زاده عضو هیات انتخاب بوده، دوره پانزدهم به دبیری سیدعزت‌الله ضرغامی است.

از دوره پنجم تا نهم، عبدالله اسفندیاری پای ثابت هیات انتخاب بوده است؛ طراح چهره‌پرداز سینمای ایران که به نظر می‌رسد همپای بهشتی که در در ۱۰ دوره ابتدایی، پایه‌گذار جشنواره فیلم فجر بود، سنگ‌بنای هیات انتخاب این رویداد را بنا نهاد.

رکوردار کم‌عضوترین دوره نیز به دوره ششم و دهم به دبیری سیدمحمد بهشتی برمی‌گردد که در این ادوار، تنها ۳ نفر عضور هیات انتخاب بودند.

دوره نوزدهم اولین دوره‌ای است که منوچهر شاهسواری در آن به عنوان عضو هیات انتخاب حضور دارد.

همزمان با شروع دبیری سیف‌الله داد، وزنه‌های سنگینی به هیات انتخاب اضافه شدند. از مجید مجیدی که سال قبل با بچه های آسمان اکثر سیمرغ‌ها را تصاحب کرده بود و مرحوم کیومرث پوراحمد که در آن روزگار با قصه های مجید و بعدتر خواهران غریب بر سر زبان‌ها افتاد تا احمدرضا درویش و مرحوم عزت‌الله انتظامی.

از علیرضا رضاداد به عنوان دبیری محافظه‌کار یاد می‌شود. دبیری که سال‌های مدیریت او بر جشنواره فجر، با دیده‌نشدن مهمان مامان، شهر زیبا، بیدارشو آرزو و دیگر فیلم های نسبتا ساختارشکنانه آن سال‌ها همراه بوده است. در ادوار دبیری او یعنی دوره بیست‌ودوم تا بیست‌وپنجم، هیات انتخاب هم ساختار سینمایی دوره‌های پیشین را نداشت و به جز هارون یشایایی، پوران درخشنده، همایون اسعدیان و جمال شورجه باقی اعضاء، رویکردهایی مدیریتی، پژوهشی و دانشگاهی به سینما داشتند.

فریدون جیرانی از دوه سی‌وچهارم به جمع هیات انتخاب اضافه شد. جیرانی تا آن سال آثاری چون سه‌گانه «ستاره‌ها»، «قرمز»، «سالاد فصل» و... را در کارنامه داشت اما تا دوره سی‌وچهارم هنوز عضو هیات انتخاب نشده بوددر دوره دبیری مجید شاه‌حسینی یعنی دوره‌های بیست‌وششم و بیست‌وهفتم فجر، چند انتخاب شاخص رخ داد و محمدرضا بزرگ‌نیا، مرتضی رزاق‌کریمی و محمدرضا تخت‌کشیان، نخستین حضور خود در هیات انتخاب را تجربه کردند. البته که حضور مینو فرشچی در دوره بیست‌وهفتم را نیز باید به فال نیک گرفت.

تنها دوره‌هایی که مرحوم علی معلم به‌عنوان عضوی از هیات انتخاب حضور داشت، به دوره سی‌ویکم به دبیری محمدرضا عباسیان و دوره سی‌ودوم به دبیری علیرضا رضاداد محدود می‌شود.

نکته جالب توجه آن‌که فریدون جیرانی از دوه سی‌وچهارم یعنی از سال ۹۴ به جمع هیات انتخاب اضافه شد. جیرانی تا آن سال، آثاری چون سه‌گانه ستاره‌ها، قرمز، سالاد فصل و... را در کارنامه داشت اما تا دوره سی‌وچهارم هنوز عضو هیات انتخاب نشده بود.

درباره حضور کارگردانان جوان در هیات انتخاب نیز چند نکته جالب وجود دارد: نرگس آبیار، بهروز شعیبی، یلدا جبلی و نیما جاویدی چهار کارگردان نسبتا جوانی هستند که یک یا دو سال پس از حضور موفق اثرشان در جشنواره، به عضویت هیات انتخاب درآمدند. نرگس آبیار پس از حضور شیار ۱۴۳ در دوره سی‌وسوم و نفس در دوره سی‌وچهارم، در دوره سی‌وپنجم به عضویت هیات انتخاب درآمد.

بهروز شعیبی نیز به همین شکل پس از حضور دهلیز، دارکوب و سیانور از سال ۹۱ تا ۹۶، در دوره سی‌وهفتم، عضوی از هیات انتخاب شد. یلدا جبلی پس از جمشیدیه در جشنواره سی‌وهفتم، در دوره سی‌وهشتم فیلم های سینمای ایران را انتخاب کرد. نیما جاویدی آخرین کارگردان جوانی است که تاکنون در میان اعضای هیات انتخاب بوده است. جاویدی پس از موفقیت سرخ‌پوست در جشنواره سی‌وهشتم، در دوره سی‌ونهم یکی از اعضای هیات انتخاب بود.

بهروز افخمی نیز تاکنون تنها در یک دوره (چهلم) در هیات انتخاب حضور داشته است.

در میان افرادی که در این ۴۳ دوره، فیلم‌های جشنواره فجر را انتخاب کردند، حسین کرمی با ۱۱ دوره، مجید رضابالا با ۸ دوره، محمدابراهمیم صلواتی‌فرد و محمدحسین نیرومند با ۶ دوره رکورددار حضور در هیات انتخاب هستند.