خط‌قرمزی‌ها اکران می‌شوند

چارسو پرس: «فیلم «قاتل و وحشی» را یک سانس در کوچک‌ترین سالن جشنواره اکران کنید.» این درخواست حمید نعمت‌الله است از برگزارکنندگان فیلم فجر چهل‌و‌سوم. سال ۹۹ قرار بود قاتل و وحشیِ نعمت‌الله در فجر سی‌ونهم اکران شود، اما فیلم را از گردونه رقابت‌ها خارج کردند. با عوض شدن دولت، دوباره ماجرای اکران فیلم نعمت‌الله پیش کشیده شد، اما اسفند سال ۱۴۰۱ سازمان سینمایی بیانیه داد: «اجازه اکران بین‌المللی قاتل و وحشی را می‌دهیم، اما ماجرای اکران آن به صورت عمومی منتفی است.» منتفی شدن دوباره اکران فیلم نعمت‌الله، به دلیل پوشش سر لیلا حاتمی عملاً امیدها را برای اکران داخلی این اثر منتفی کرد.

با این حال، نعمت‌الله به اکران خارجی اثرش راضی نشد و پشت درهای اکران داخلی ماند تا اینکه در جشنواره امسال نوشته‌ای را منتشر کرد و خواست حتی برای یک سانس هم که شده اثرش در کوچک‌ترین سالن جشنواره اکران شود.

نعمت‌الله فیلمش را دوباره به جشنواره چهل‌وسوم ارسال کرد. جدای از نعمت‌الله، چند کارگردان دیگر هم مانند اکتای براهنی (پیرپسر)، پرویز شهبازی (رکسانا) و مجیدرضا مصطفوی (بی‌سروصدا) فیلم‌هایشان را به جشنواره ارسال کردند و منتظر لیست اولیه فیلم‌ها ماندند. لیست فیلم‌های فجر چهل‌و‌سوم که منتشر شد، خبری از حضور «رکسانا»، «پیرپسر»، «بی‌سروصدا» و حتی قاتل و وحشی نبود، اما یک اشتباه ماجرا را کمی متفاوت کرد.

گبرلو در مصاحبه‌ای فرایند بازبینی آثار ارسالی به جشنواره را این‌طور شرح داد: «از میان 92 فیلم، باید 33 فیلم انتخاب می‌شد، قالب سینمایی یا ویدئویی هم مهم نبود. هر فیلمی که دبیرخانه در اختیار هیئت انتخاب قرار می‌داد باید دیده می‌شد. رعایت قوانین در حوزه اختیارات هیئت انتخاب نیست، مثل اینکه فیلم‌اولی است یا دومی، یا اینکه فلان فیلمساز یا تهیه‌کننده چند فیلم دارد یا سال تولیدش مربوط به چه سالی است، همه در کنار هم دیده شدند. از روزی که اولین جلسه آشنایی و معرفی برگزار شد، فیلم دیدن هم شروع شد. معمولاً از هشت صبح تا پاسی از شب روی پرده سینمای دفتر جشنواره، فیلم‌ها را دیدیم، حتی آن‌ها که کامل نرسیده بودند.»

با آنچه گبرلو و خوشخو -اعضای هیئت انتخاب- اعلام کردند، قرار نبوده فیلم‌های براهنی، نعمت‌الله و سایرین بین آنچه اعضای هیئت انتخاب می‌بینند، حضور داشته باشد. اما بنا بر یک اشتباه، این فیلم‌ها هم میان آن ۹۲ فیلم به نمایش درمی‌آیند و مورد توجه اکثر اعضای هیئت انتخاب قرار می‌گیرند. حتی محمود گبرلو در گفت‌وگویی اعلام می‌کند:

«خیلی دلمان سوخت چون یکی از این فیلم‌ها می‌توانست تحولی در سینمای ایران ایجاد کند و اجباراً و با بی‌میلی از جدول انتخاب‌ها کنار گذاشتیم.» کمی بعد از این مصاحبه گبرلو، اکتای براهنی هم یادداشتی نوشت و اعلام کرد فیلمش مورد تأیید تمام اعضای هیئت انتخاب بوده. کمی بعد هم رعنا آزادی‌ور یادداشتی را در صفحه مجازی خود منتشر کرد و به تحسین از پیرپسر پرداخت. کنار هم قرار گرفتن مطلب براهنی و آزادی‌ور و جمله گبرلو مبنی بر اینکه اعضای هیئت انتخاب روی یکی از فیلم‌ها اجماع داشتند، نشان می‌دهد اجماع اعضای هفت‌نفره هیئت انتخاب روی فیلم پیرپسر بوده است. فیلمی که اجماع اعضای هیئت انتخاب و پس از آن اعلام اینکه فیلم مذکور غیرقانونی برای اعضا به نمایش درآمده است، باعث یک پیشنهاد از طرف هیئت انتخاب به منوچهر شاهسواری، دبیر جشنواره می‌شود. پیشنهادی که نتیجه آن را در اضافه شدن یک سانس جدید به جشنواره امسال می‌بینیم.

ماجرای سانس جدیدی که به جشنواره امسال بخش ویژه را اضافه کرده، از این قرار است؛ سه دسته فیلم در سانس پنجم جشنواره امسال روی پرده می‌روند و تنها برای اهالی رسانه اکران می‌شوند. فیلم‌هایی که دسته اولشان توقیفی‌های جدیدی هستند که فرصت حضور در جشنواره را تاکنون پیدا نکرده‌اند. دسته دوم آثاری هستند که چندین سال توقیف بودند و هیچ‌گاه رنگ پرده نمایش را ندیده‌اند و دسته سوم را آثاری تشکیل می‌دهد که توقیف نشده و ایراد قانونی ندارند، بلکه از طرف هیئت انتخاب، مورد تأیید قرار نگرفته‌اند.

اخباری که از طرف برگزارکنندگان جشنواره به «فرهیختگان» رسیده، تعداد فیلم‌های حاضر در این بخش را حدود ۱۰ فیلم عنوان کرده‌اند. 10 فیلمی که به نظر می‌رسد با یک شرط رکسانا، قاتل و وحشی، پیرپسر و بی‌سروصدا هم در میانه آن‌ها هستند. شرط ماجرا این است که تهیه‌کنندگان این آثار تقاضای مسئولان برگزاری را مبنی بر نمایش فیلم‌هایشان در بخش جانبی جشنواره پذیرفته‌اند.

تا پیش از روز سه‌شنبه، حضور بخش ویژه در جشنواره چهل‌و‌سوم قطعی نبود، اما جدول پخش آثار برای اهالی رسانه نشان داد ماجرای اکران فیلم‌های توقیفی جدی‌تر از این حرف‌هاست. محمدرضا مصباح در یادداشتی نوشت: «ان‌شاءالله طبق وعده‌ای که مسئولان وزارت ارشاد دادند، بسیاری از آثار سینمای ایران که تاکنون به هر دلیلی فرصت نمایش نداشته‌اند در بخش ویژه جشنواره امسال اکران خواهند شد.»

از روزی که اضافه شدن بخش ویژه به جشنواره امسال بر سر زبان‌ها افتاد، اظهارات ضد و نقیضی از طرف رسانه‌های مختلف منتشر شد. برخی این اقدام جشنواره را محافظه‌کارانه دانستند و برخی این اقدام را گذر کردن ارشاد از اکران این فیلم‌ها با اکران محدودشان دانستند. اما اگر بخواهیم منصفانه به قضیه نگاه کنیم، همین اکران محدود هم باعث می‌شود حداقل فیلمسازان این آثار بازخوردی از طرف منتقدین و روزنامه‌نگاران بگیرند. از طرفی آثاری که چندین سال است در ارشاد خاک می‌خورد، حداقل مورد نقد روزنامه‌نگاران قرار می‌گیرند و باب صحبت درباره آثار باز می‌شود.

همین نقطه یعنی باز شدن باب گفت‌وگو درباره آثار باعث می‌شود امیدی به بررسی دوباره این فیلم‌ها در شورای پروانه نمایش زبانه بکشد؛ شورایی که قرار است دوباره پروانه نمایش قاتل و وحشی را مورد بررسی قرار دهد.

به هر ترتیب، حدود 10 فیلم به جشنواره امسال اضافه می‌شوند و جدای از بخش مسابقه و اکران مردمی، به برج میلاد و سینما ملت خواهند آمد تا مورد قضاوت اصحاب رسانه قرار بگیرند. فیلم‌هایی که دسته سوم آن‌ها (یعنی آثاری که به تأیید هیئت انتخاب نرسیده است) می‌تواند با نمایش برای اهالی رسانه، مورد توجه قرار بگیرند و بعدها در اکران عمومی صاحب توفیقاتی شوند و حتی آثار توقیفی هم فرصت بازبینی فیلم میان متخصصان سینما را پیدا می‌کنند. فیلم‌هایی که به نظر می‌رسد حضورشان در این بخش از جشنواره فرصت خوبی برایشان است تا جایی جدای از شورای پروانه نمایش و شورای انتخاب آثارشان دیده شوند و اهالی رسانه درباره ممیزی‌های این فیلم‌ها و کیفیتشان نظر بدهند. ممیزی‌ها و کیفیتی که می‌تواند انتخاب شوراها را از طرف اهالی رسانه مورد بررسی قرار دهد.

 آثاری که به نظر می‌رسد‌ حضورشان در بخش ویژه یعنی سازندگان آن‌ها نمی‌خواهند کار فیلم‌هایشان به پخش نسخه قاچاق کشیده شود. با توجه به همه جوانب ماجرا، داستان بخش ویژه فرصت مهمی است که نباید صاحبان آثاری چون قاتل و وحشی، رکسانا، پیرپسر و بی‌سروصدا آن را از دست بدهند. فرصتی که ممکن است باعث شود همان یک سانس در یک سالن کوچک، حضور آن اثر را در اکران عمومی رقم بزند.