چارسو پرس: اودیسه، اثر جاودانه‌ی هومر، همان‌طور که بسیاری از دانش‌آموزان دوره‌ی راهنمایی می‌دانند، در ابتدا بخشی از سنت شفاهی یونان باستان بود؛ داستانی که شب‌ها در کنار آتش اردوگاه‌ها نقل می‌شد. این حماسه احتمالاً تا قرن هفتم پیش از میلاد به‌صورت مکتوب درنیامد، و پیش از آن صدها بار دستخوش تغییر و بازنویسی شده بود.
ماجرای اودیسه پس از پایان جنگ تروا آغاز می‌شود؛ جایی که قهرمان داستان، «ادیسه» یا «اولیس»، در جزیره‌ای در دریای مدیترانه گرفتار شده و هشت سال را در کنار یک پری دریایی زیبارو به نام کالیپسو زندگی می‌کند. با این حال، ادیسه دل‌تنگ همسرش «پنه‌لوپه» است و بالاخره تصمیم می‌گیرد به خانه بازگردد. در این میان، پنه‌لوپه نیز در زادگاهش در تلاش است تا از خود و پادشاهی شوهرش در برابر خواستگاران پرمدعایی که فکر می‌کنند ادیسه مرده، محافظت کند.
مشهورترین بخش‌های اودیسه مربوط به سفرهای پرماجرای ادیسه با موجودات اسطوره‌ای و خدایان است. او با یک سیکلوپ (غول تک‌چشم) مواجه می‌شود، از کنار جزیره‌ی آوازه‌خوان‌های افسونگر (سیرن‌ها) می‌گذرد، بین یک گرداب غول‌آسا (کاریبدیس) و یک هیولای صخره‌ای چند سر (سیلا) دریانوردی می‌کند و همچنین با جادوگری روبه‌رو می‌شود که خدمه‌اش را به خوک تبدیل می‌کند. بخش دوم اودیسه اما بر بازگشت ادیسه به خانه و مواجهه‌اش با خواستگاران زورگو تمرکز دارد؛ او باید در لباس مبدل وارد خانه‌اش شود تا آن‌ها را یکی‌یکی نابود کند.
از نسخه کلاسیک تا صدرنشینی جدید
اولین نسخه‌ی سینمایی اودیسه احتمالاً فیلم ایتالیایی L’Odissea محصول ۱۹۱۱ است که اکنون به‌صورت آنلاین در دسترس است. مشهورترین اقتباس کلاسیک احتمالاً مینی‌سریال تلویزیونی سال ۱۹۹۷ با بازی «آرماند آسانته» است. اما بیش از همه، فیلم «برادر کجایی؟» (O Brother, Where Art Thou?) ساخته‌ی برادران کوئن در سال ۲۰۰۰ که ماجراهای اودیسه را به ایالت می‌سی‌سی‌پی دهه‌ی ۳۰ میلادی منتقل کرده، در بین تماشاگران شناخته شده است.
حالا اما نسخه‌ای تازه از این افسانه با عنوان «بازگشت» (The Return) با بازی «رالف فاینس» در نقش ادیسه، به‌تازگی در پارامونت‌پلاس منتشر شده و طبق آمار سایت FlixPatrol در صدر جدول پربازدیدترین‌ها قرار گرفته است. به‌نظر می‌رسد که تماشاگران در حال آماده‌سازی خود برای نسخه‌ی سینمایی کریستوفر نولان هستند که برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است.
تمرکز «بازگشت» بر نیمه‌ی کمتر دیده‌شده‌ی اودیسه
همان‌طور که گفته شد، اغلب آنچه از اودیسه در ذهن داریم، بخش اول داستان با موجودات خارق‌العاده و خدایان است. دانش‌آموزان اغلب می‌دانند که ادیسه با سیکلوپ انسان‌خوار روبه‌رو می‌شود یا در میان هیولای صخره‌ای و گرداب گرفتار می‌شود (جایی که اصطلاح معروف «بین صخره و جای سخت» از آن آمده است). اما در مدارس اغلب بخش دوم این حماسه – از کتاب سیزدهم تا بیست‌وچهارم – فشرده یا حذف می‌شود چون برای ذهن امروزی، روند کند و پیچیده‌ای دارد.
فیلم «بازگشت» دقیقاً از کتاب سیزدهم شروع می‌شود و ماجراهای اسطوره‌ای و فانتزی را کنار می‌گذارد. در عوض، به‌جای آن، درامی تاریخی، زمینی و کاملاً انسانی ارائه می‌دهد. رالف فاینس در نقش ادیسه‌ای پا به سن گذاشته، ژولیت بینوش در نقش پنه‌لوپه و چارلی پلامر در نقش پسرشان، تلماخوس، بازی می‌کنند.
بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان
در این بخش از داستان، ادیسه مجبور است با لباس مبدل به خانه بازگردد، چون خواستگاران او را تهدیدی جدی برای منافع خود می‌دانند. تلماخوس نیز در خطر است، چون وارث پادشاهی پدرش است. خواستگاران از ندیمه‌ها سوءاستفاده می‌کنند و پنه‌لوپه را مجبور به ازدواج با یکی از آن‌ها می‌کنند. ادیسه باید با هوش و زیرکی، خانه‌اش را پس بگیرد.
انسانی‌ترین اقتباس از یک افسانه کهن
فیلم «بازگشت» نگاهی منحصربه‌فرد به اودیسه دارد، چراکه برخلاف متن اصلی، هیچ اثری از خدایان و جادو نیست. همه چیز بر عهده انسان‌ها است؛ تصمیمات، اشتباهات، خیانت‌ها و قهرمانی‌ها. این رویکرد، افسانه را به یک روایت انسان‌محور تبدیل می‌کند. برای دانش‌آموزان و دوستداران ادبیات نیز فرصتی نادر فراهم می‌شود تا بخش کمتر دیده‌شده‌ی حماسه‌ی هومر را در قالبی سینمایی ببینند.
در آستانه‌ی اکران نسخه‌ی کریستوفر نولان در سال ۲۰۲۶، پرسشی مهم شکل می‌گیرد: نولان چقدر از این نیمه‌ی کمتر دیده‌شده را در فیلمش خواهد گنجاند؟ آیا او نیز به‌جای نبرد با هیولاها، به جنبه‌های روانی و درونی قهرمان توجه خواهد کرد؟ با توجه به سبک آثار قبلی‌اش چون «تلقین»، «میان‌ستاره‌ای» و سه‌گانه‌ی بتمن، تصور او از اودیسه می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.
برای تماشاگرانی که می‌خواهند نسخه‌ی کامل‌تری از اودیسه را ببینند، تماشای فیلم‌های مکمل مانند «بازگشت»، مینی‌سریال ۱۹۹۷، نسخه‌ی صامت ۱۹۱۱ و «برادر کجایی؟» توصیه می‌شود. یا شاید بهتر باشد با دوستان دور آتشی بنشینید، لباس‌های یونانی بپوشید و مانند بَردهای باستان، این داستان را بازگو کنید.
جمع‌بندی:
«بازگشت» برخلاف اقتباس‌های قبلی، فانتزی‌های معروف اودیسه را کنار می‌گذارد و با تمرکز بر بازگشت ادیسه به خانه، خیانت، سیاست، و فریب را به تصویر می‌کشد. بازی درخشان رالف فاینس، ژولیت بینوش و چارلی پلامر عمق بیشتری به روایت می‌بخشد. این فیلم نه‌تنها نسخه‌ای انسانی‌تر از یک اسطوره‌ی حماسی را نشان می‌دهد، بلکه فرصتی است برای نگاهی دوباره به ادبیات کلاسیک از دیدگاه معاصر. حالا نگاه‌ها به سمت نسخه‌ی نولان است؛ آیا او نیز مسیر انسانی «بازگشت» را ادامه خواهد داد یا به نبرد با هیولاها بازمی‌گردد؟نویسنده: نسرین پورمند
.gif)
