کشف یک دست‌نوشته قدیمی، روایت خانواده شکسپیر را پس از ۴۰۰ سال تغییر داد

چارسو پرس: یک مطالعه جدید که در نشریه علمی Shakespeare Quarterly منتشر شده، دست‌نوشته‌ای موسوم به «وصیت‌نامه روحانی» را از نو بررسی و نویسندگی آن را از جان شکسپیر، پدر نمایشنامه‌نویس مشهور، به جوآن شکسپیر هارت، خواهر او، نسبت داده است. این کشف نه تنها باورهای دیرینه درباره اعتقادات مذهبی خانواده شکسپیر را زیر سؤال می‌برد، بلکه نگاهی تازه به زندگی فکری زنی می‌اندازد که تاریخ تقریباً او را حذف کرده بود.

این پژوهش به سرپرستی دکتر متیو استگل از دانشگاه بریستول، با استفاده از آرشیوهای دیجیتال و بررسی‌های متنی دقیق نشان داد که منبع اصلی این دست‌نوشته ــ کتابی ایتالیایی به نام Il Testamento dell’Anima ــ پس از مرگ جان شکسپیر در انگلستان رواج یافت. جان در سال ۱۶۰۱ درگذشت و بنابراین نمی‌توانسته نویسنده این متن باشد. این شواهد، نگاه‌ها را به سمت تنها عضو دیگر خانواده که در آن دوره در خانه زندگی می‌کرد معطوف می‌کند: جوآن شکسپیر.

این دست‌نوشته نخستین‌بار در سال ۱۷۵۷ توسط مردی به نام جوزف موزلی، هنگام تعمیر سقف خانه شکسپیر در استراتفورد، کشف شد. محتوای آن آشکارا کاتولیک است و شامل دعاهایی به مریم مقدس و اشاراتی به قدیسه وینیفرد می‌شود. پژوهشگران تا امروز آن را سندی بر وابستگی مذهبی پدر شکسپیر به شبکه‌های کاتولیک زیرزمینی می‌دانستند. اما شواهد جدید این روایت را کاملاً تغییر داده است.

جوآن شکسپیر هارت که در سال ۱۵۶۹ متولد شد، بر خلاف برادر مشهورش هرگز از استراتفورد خارج نشد. او ازدواج کرد، چهار فرزند به دنیا آورد و تا زمان مرگش در ۱۶۴۶ در خانه خانوادگی زندگی کرد. تنها هفت سند رسمی از او در تاریخ باقی مانده است. با این حال، اگر این نسبت‌گذاری درست باشد، او نخستین زن از خانواده شکسپیر است که نوشته‌ای از خود به جا گذاشته؛ متنی که نه‌تنها مذهبی بلکه شخصی و اعتراضی نیز به نظر می‌رسد.

ارجاع او به مریم مقدس به عنوان «مجری اصلی روحش» در دوره‌ای که زنان حق قانونی برای اجرای وصیت‌نامه نداشتند، معنایی فراتر از باور مذهبی ساده دارد. این عبارت نوعی اعلام استقلال و بازتعریف جایگاه زن در حوزه‌ای بود که تنها می‌توانست در آن صدا داشته باشد: معنویت و قلم.

این کشف پیامدهای مهمی برای مطالعات شکسپیر و تاریخ ادبیات دارد. دیگر نمی‌توان خانه استراتفورد را فقط به‌عنوان پس‌زمینه‌ای ساکت در برابر نبوغ ویلیام دید. اکنون تصویر تازه‌ای از خانواده‌ای پدیدار می‌شود که در آن، خواهرش نیز درگیر اندیشه و نگارش بوده است.

دکتر استگل در مقاله خود می‌نویسد: «این دست‌نوشته، حتی به‌عنوان متنی ساده و عبادی، پیش‌فرض‌های ما درباره اینکه چه کسانی می‌نوشتند و چرا، به چالش می‌کشد. این سند شکلی از نویسندگی را بازتاب می‌دهد که به ندرت در آرشیو تاریخی قابل مشاهده است.»

این یافته نشان می‌دهد که سکوت تاریخی زنان بیشتر از آنکه نشانه نبود صدا باشد، نتیجه حذف آگاهانه آنان بوده است. و حالا، پس از چهار قرن، صدای جوآن شکسپیر از دل صفحات فراموش‌شده دوباره شنیده می‌شود.