نقد فیلم کیکا؛ روایتی بی‌پروا از بقا، استقلال و بازآفرینی زنانه

چارسو پرس: در بروکسل معاصر، کیکا (با بازی مانون کلاول) زنی است که زندگی‌اش را وقف کمک به دیگران کرده است. اما یک رابطه‌ی خارج از ازدواج و سپس تراژدی شخصی، نظم زندگی‌اش را از هم می‌پاشد. او که حالا تنها و در تنگنای مالی قرار دارد، درمی‌یابد نظام حمایتی‌ای که زمانی برای دیگران اداره می‌کرد، در سخت‌ترین روزهایش برای خودش هیچ پناهی ندارد. گفت‌وگویی اتفاقی درباره‌ی فروش لباس زیر استفاده‌شده، او را به مسیری می‌کشاند که کم‌کم به اشکال مختلف کار جنسی منتهی می‌شود.

الکس پوکین در نخستین فیلم بلند داستانی‌اش پس از چند مستند تحسین‌شده، با نگاهی همدلانه به این مسیر می‌نگرد. او پرتره‌ای گرم و گاه طنزآمیز از زنی ترسیم می‌کند که تلاش دارد از دل ناامیدی، اختیار را بازپس گیرد.

کیکا قربانی نیست، بلکه زنی است که مدام ضربه می‌خورد، می‌سنجَد، و با شجاعتی آرام دوباره خود را بازمی‌سازد. بازی مانون کلاول چشم‌گیر و ظریف است؛ او با نگاه یا لرزشی در صدا، جهان درونی شخصیت را آشکار می‌کند. حتی وقتی داستان به قلمروی تحریک‌آمیز وارد می‌شود، بازی او فیلم را روی زمین نگه می‌دارد و تصمیم‌های کیکا را نه به‌عنوان فانتزی‌هایی اروتیک، بلکه به‌عنوان راه‌حل‌هایی عملی و خلاقانه برای بقا نمایش می‌دهد.

فیلم «کیکا» برخوردی میان فروپاشی و بازآفرینی است؛ نگاهی دقیق به این‌که چگونه فشار اقتصادی می‌تواند مرزهای شخصی را از بین ببرد و در عین حال شکل تازه‌ای از قدرت به وجود آورد. پوکین بقا را نه به‌عنوان واکنشی غریزی، بلکه به‌عنوان روندی آرام از خودیابی دوباره به تصویر می‌کشد.

تنش اخلاقی فیلم در امتناع آن از قضاوت نهفته است؛ نه محکوم می‌کند، نه رمانتیزه. تنها تماشاگر است که کیکا چگونه درون اقتصادی که بدن و کنش‌هایش را کالا می‌کند، برای خود اختیار می‌سازد. در یکی از صحنه‌های تند و در عین حال طنزآمیز، او با مشتری‌ای مواجه می‌شود که درخواستی تحقیرآمیز دارد. گفت‌وگوی بین آن دو به‌طرز غریبی به قلب مباحث امروز درباره‌ی ارزش کار جنسی نزدیک می‌شود؛ مشتری می‌گوید: «در هر صورت این را دور می‌ریزی، پس چقدر می‌ارزد؟» و کیکا با قدرت، ارزش تعامل، زمان و بدن خود را بازتعریف می‌کند.

دوربین کولن لووک بیش از آن‌که بر خود عمل‌ها تمرکز کند، بر پیامدشان مکث می‌کند؛ جایی که شرم، آسودگی و سردرگمی در کنار هم وجود دارند. تدوین نرم و متفکرانه‌ی اگنس بروکرت نیز به فیلم اجازه می‌دهد بین لحن‌های مختلف (از کمدی لطیف تا درام روان‌شناختی) به‌راحتی حرکت کند.

 

فیلم کیکا اثری هنری و مستقل است که در هفته‌ی منتقدان جشنواره کن نمایش داده شد. این فیلم با ترکیب بازی درخشان کلاول و نگاه انسانی پوکین، تصویری تازه از مفهوم بقا در دوران بحران‌های اقتصادی و عاطفی ارائه می‌دهد؛ روایتی آرام، صادق و جسورانه درباره‌ی زنی که به‌جای تسلیم، خود را دوباره می‌سازد.