«شب‌های فرهنگی ثالث» با عنوان «قرار دلتنگی برای ناصر تقوایی»، به مناسبت درگذشت این کارگردان مولف و اثرگذار سینمای ایران، شامگاه چهارشنبه (۱۴ آبان) برگزار شد.
فیلم سینمایی «آرامش در حضور دیگران» (اقتباس ناصر تقوایی از داستان غلامحسین ساعدی) که در سال ۱۳۴۸ ساخته شد، سرنوشتی غریب داشت؛ پس از نمایش در جشن هنر شیراز (۱۳۴۹) توقیف شد و پس از چهار سال اکران، با شکایت جامعه پرستاران از پرده پایین کشیده شد.
«آرامش در حضور دیگران» اثر ماندگار ناصر تقوایی، فیلمی است که با تکیه بر فرم و ساختار، جهانی انتقادی و روان‌شناختی خلق می‌کند. این تحلیل بر نقش حیاتی معماری فضای روایت (خانه سیروس طاهباز) به‌عنوان پیکره‌ای فعال برای نمایش وضعیت روانی شخصیت‌ها تأکید دارد؛ جایی که پله‌ها محور میزانسن بوده و تقابل میان نظم و فروپاشی را نشان می‌دهند.
در مراسم بزرگداشت زنده‌یاد ناصر تقوایی و پس از نمایش مستند «پیش» (ساخته سال ۱۳۷۶)، مهوش شیخ‌الاسلامی و فرهاد ورهرام به تمجید از جزئی‌نگری و نظم این فیلمساز فقید پرداختند. مهوش شیخ‌الاسلامی از متانت و دقت تقوایی در پشت صحنه «دایی‌جان ناپلئون» سخن گفت و فرهاد ورهرام او را «بزرگ‌ترین عکاس ایران» نامید
ناصر تقوایی هنرمندی بود که «دشواری آزاده زیستن» و تن ندادن به سانسور را برگزید و در سال‌های دوری از فیلمسازی، دغدغه اصلی خود را بر پاسداشت ادبیات و جنگیدن با «نگاه مجرمانه به واژه‌ها» متمرکز کرد.
ناصر تقوایی یکی از کارگردانان مولف و گزیده‌کار سینمای ایران، همواره بر استقلال هنری و وفاداری به ادبیات و قومیت‌های ایرانی، به ویژه جنوب کشور، تأکید داشت. او در مواجهه با سانسور و ممیزی، به جای تسلیم، آثارش را با تمثیل، نمادگرایی، ارجاع به نوستالژی و فضاسازی‌های قوی، به لایه‌های روان‌شناختی، اجتماعی و سیاسی مجهز می‌کرد.
قدکچیان دلیل کم‌کاری تقوایی در سال‌های اخیر را ناشی از «بگیر و ببند» و «ممیزی» دانست و تأکید کرد که تقوایی با شیوه فیلمسازی فعلی که امکان کار با دست باز و تهیه‌کننده مناسب را نمی‌دهد، نمی‌توانست اثر خلق کند. به گفته قدکچیان، مجوز نگرفتن فیلمنامه نیز برای فیلمساز بزرگی چون تقوایی، حکم ممیزی را دارد.
مسعود کیمیایی، در سوگ ناصر تقوایی دلنوشته‌ای را به نگارش درآورد. کیمیایی در این پیام فقدان دوست خود را «بسیار دشوار» خواند و ناصر تقوایی را «یک دوست شریف» توصیف کرد.
پس از برگزاری مراسم تشییع پیکر ناصر تقوایی در «خانه سینمای شماره ۲», جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان خالق «ای ایران» برای خاکسپاری راهی امامزاده طاهر کرج شدند.
مراسم بدرقه زنده‌یاد ناصر تقوایی با حضور سینماگران و همکاران این هنرمند و بدون سخنرانی‌های معمول در ساختمان شماره ۲ خانه سینما برگزار شد.
مراسم تشییع پیکر زنده‌یاد ناصر تقوایی، کارگردان برجسته سینمای ایران، صبح امروز ۲۴ مهر ماه با حضور جمع کثیری از هنرمندان و علاقه‌مندان در خانه سینما شماره ۲ برگزار شد. همایون اسعدیان، مدیرعامل خانه سینما، در این مراسم مرحوم تقوایی را نماد «شرافت و صداقت» خواند. پیکر خالق «ای ایران» در میان تشویق حاضران، پخش صدای خود مرحوم، اجرای موسیقی سنج و دمام جنوبی و نوای «ای ایران»، برای خاکسپاری در امامزاده طاهر کرج بدرقه شد.
در پی درگذشت ناصر تقوایی، محمود دولت‌آبادی، نویسنده پیشکسوت، با بیان اینکه تقوایی کارگردانی دانا و موفق بود، از «تباهی شخصیت هنری» او به دلیل موانع و سانسور در ۲۰ سال اخیر ابراز تأسف کرد. دولت‌آبادی فاش کرد که تقوایی چگونه مأمور ساخت سریال موفق «دایی جان ناپلئون» شده و همچنین تأیید کرد که طرح اقتباس از رمان «جای خالی سلوچ» را برای ساخت به او داده بود، اما این پروژه هرگز عملی نشد.
همزمان با درگذشت ناصر تقوایی، کارگردان بزرگ سینمای ایران، بخش‌هایی از اظهارات هدیه تهرانی و خسرو شکیبایی درباره شیوه کار کردن با او و آخرین فیلم سینمایی‌اش، «کاغذ بی‌خط»، بازنشر شد.
طبق اعلام خانه سینما، مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر زنده‌یاد ناصر تقوایی، کارگردان، نویسنده و عکاس سرشناس سینمای ایران که روز سه‌شنبه ۲۲ مهرماه درگذشت، روز پنجشنبه ۲۴ مهرماه برگزار خواهد شد. این هنرمند فقید که به دلیل عوارض بیماری و کهولت سن از دنیا رفت، در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده خواهد شد.
اصر تقوایی، هنرمند درگذشته سینمای ایران، علاوه بر آثار ماندگارش در فیلمسازی، روحی کنجکاو و عمیق در عرصه عکاسی و هنرهای تجسمی نیز داشت. او در نوشته‌ای قدیمی (سال ۱۳۵۲) هنر عکاسی را «مشاهده‌ی روحیه جامعه» و «فضا»ی تیره دانسته که در جان آدمی نهفته است. در این گزارش، ضمن نگاهی به فعالیت‌های تقوایی دور از سینما، آثار هنرمندان گرافیست و کاریکاتوریست مانند بهزاد خورشیدی، بزرگمهر حسینی‌پور و امین منتظری که به چهره و ویژگی‌های این فیلمساز بزرگ واکنش نشان داده‌اند، مرور می‌شود.
ناصر تقوایی، نویسنده، فیلمساز و عکاس برجسته سینمای ایران، صبح امروز سه‌شنبه ۲۲ مهرماه به دلیل عوارض ناشی از کهولت سن و بیماری، در بیمارستان نیکان تهران درگذشت. این خبر از سوی خانه سینما و خانواده ایشان تأیید شده است. تقوایی که خالق آثار ماندگاری چون «ناخدا خورشید»، «آرامش در حضور دیگران» و «کاغذ بی‌خط» بود، در کارنامه پربار خود سیزده فیلم مستند و شش فیلم بلند سینمایی دارد.
برنامه «۲۴» تلویزیون همشهری، به تحلیل و بررسی فهرست محبوب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران از نگاه منتقدان پرداخت. در این برنامه، جواد طوسی و آرش خوشخو درباره چگونگی انتخاب این فیلم‌ها در نظرسنجی‌های دهه‌های اخیر صحبت کردند و به نقد و تحلیل آثار مهم فیلمسازانی چون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، بهرام بیضایی، عباس کیارستمی و ناصر تقوایی پرداختند.
«ناخدا خورشید» ساخته ماندگار ناصر تقوایی، پس از مرمت فنی و اکران دوباره در قالب پروژه «سینمای ایران برای وطن» در پی جنگ ۱۲ روزه اخیر، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. هارون یشایایی، تهیه‌کننده این فیلم، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به استقبال غیرمنتظره نسل جدید از این اثر، دلیل ماندگاری آن را در موضوع جذاب، ریشه عمیق در فرهنگ ایرانی و نگاه خاص کارگردان دانست.
مستند ناصر تقوایی، «باغ بهشت»، اثری ناتمام در ستایش فرش ایرانی است که پس از نیم قرن از گنجینه فیلمخانه ملی ایران رونمایی شد. این فیلم که به دلیل کارشکنی‌ها نیمه‌کاره ماند، حالا بخش‌هایی از آن برای اولین بار منتشر شده است.
مستندهای «باد جن» و «نخل» ساخته ناصر تقوایی توسط موزه سینما نمایش داده می‌شوند.
تعزیه، این هنر عامه یکی از عمیق‌ترین هنرهای ایرانی است که در دوره مدرن توجه بسیاری از هنرمندان تراز را در شیوه‌های مختلف هنری به خود جلب کرده است، از جمله آن هنرمندان در سینما حداقل سه سینماگر با نوشتن و یا ساختن و یا الگوگرفتن از پیشنهادهای تعزیه اثری جدید و بدیع خلق کردند، بهرام بیضائی، ناصر تقوایی و عباس کیارستمی سه هنرمندی هستند که جلوه‌هایی از این هنر را به امروز و آثارشان گره‌زده‌اند.
جواد طوسی نوشت: با مرور اجمالی مجموعه آثار ناصر تقوایی (اعم از مستند، فیلم سینمایی و سریال و چند داستان کوتاهش) در کنار یک‌سری مولفه‌های اصلی همچون توجه به «فرم» و شیوه روایت و هویت دادن به جغرافیا و لوکیشن انتخابی، بیش از همه «خلاقیت بصری» محوریت دارد.
تقوایی برای ما تنها یک سینماگر فرهیخته نبود. انسانی بود و هست که با همه وجودش این سرزمین را دوست دارد. وجب به وجب ایران را گشته و درباره اغلب شهرها و مناطق دانشی بیشتر از اهالی دارد. او می‌تواند درباره خرما و انواع و اقسام و روش‌های کشت و داشت و برداشتش کتابی هزار صفحه‌ای بنویسد. می‌تواند تاریخچه برخی مناطق را از مورخین بهتر روایت کند.
هوشنگ گلمکانی: ناصر تقوایی، سینماگر عزیز و ارجمند و توانای ما که همین معدود آثارش برای اعتبار بخشیدن به کارنامه چند سینماگر کفایت می‌کند، با سکوت و لجاجت رویاگونه‌اش متاسفانه دوستدارانش و گنجینه فرهنگ و سینمای این سرزمین را از چند اثر فاخر و ماندنی محروم کرده است.
ناصر تقوایی در مستند «اربعین» صرفاً به‌دنبال نمایش یک آیین مذهبی نیست، بلکه در پس آن تلاش می‌کند تا روایتی جامعهشناسانه و مردمشناختی از یک باور جمعی و تجلی آن در مناسک و آیینی مذهبی را صورتبندی کند. وقتی فیلم را می‌بینید گویا این فیلم یک قطعه موسیقایی بسیار فهیم است که درباره آن اندیشیده شده و پشت آن فکر است.
صفحه‌ای که به نام استاد ناصر تقوایی فعالیت می‌کند و گفته می‌شود توسط همسر ایشان اداره می‌شود عکس جدیدی از این کارگردان مشهور سینمای ایران را منتشر کرد
حسن لطفی در روزنامه اعتماد نوشت : در اینکه کنار تفکری که سینما را یکدست می‌خواهد، نبوده و نیستم، شکی ندارم . تنوع فیلم‌های روی پرده آرزوی دیرینه‌ای است که با آن می‌توان حق انتخاب را به مخاطب داد . در چنان حالتی اگر تمساح خونی، فسیل، هتل و…. پرفروش باشد کسی نمی‌تواند خرده بگیرد . اما وقتی ناصر تقوایی، سعید روستایی، جعفر پناهی و… به هر دلیلی فیلم نسازند و اکران سینماها در اختیار فیلم‌های کمدی عامه‌پسند و سفارشی دولتی قرار گیرد وضعیت فرق می‌کند .
با نگاه به همه اين سال‌ها مي‌توان فهميد، چه بر سر سينما آمده است.سينماگران برجسته دهه چهل و پنجاه سال‌ها بعد هر يك به‌گونه‌اي دچار مشكل شده و از ادامه راه بازمانده بودند.
انجمن تهیه کنندگان مستقل سینما برای همکاری در جمع آوری و حفظ آثار ناصر تقوایی اعلام آمادگی کرد.
جلسه نقد و بررسی فیلم «ناخدا خورشید »برگزار شد.
نسخه اصلاح و مرمت شده فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی با همکاری فیلمخانه ملی ایران و با حضور علی نصیریان بازیگر، هارون یاشایی تهیه کننده، سعید قطبی زاده نویسنده و منتقد سینما و جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان به سینمای ایران در سالن فردوس موزه سینما به نمایش درآمد.
نسخه اصلاح و مرمت شده فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی در موزه سینما به نمایش درمی‌آید؛ فیلمی که تهیه‌کننده‌اش، دلیل ماندگاری آن را شناخت خوب این فیلمساز از جنوب می‌داند.
موزه سینما با همکاری فیلمخانه ملی ایران فیلم « ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی که توسط فیلمخانه ملی ایران اصلاح و مرمت شده را نمایش می‌دهد.
ناصر تقوایی خطاب به دبیر جشنواره نوشت: استدعا دارم از پذيرفتن تنديس بلورين سيمرغ اهدايي و همچنين حواله نوبت برای خريد پرايد بنده را معذور بداريد.
روزنامه اعتماد نوشت: در سینمایی که بزرگانی چون بیضایی و تقوایی فرصت کار پیدا نمی‌کنند و کیارستمی از یک دوره‌ای به بعد هر آنچه ساخت در خارج ایران بود، خالص‌سازی در جریان است.
ناصر تقوایی فیلمساز شهیر سینمای ایران درباره تنها فیلم سیاسی سینمای ایران نظر جالبی دارد.
آنچه او را در چشم برخی به مقام خدایگانی رساند علاوه بر آنچه گفته شد تبختر ذاتی‌اش بود که نسبت به اطرافیان و نزدیکانش نیز گاه غیرقابل تحمل می‌شد.
اکبر نبوی درباره فیلم «اربعین» ساخته ناصر تقوایی گفت: این فیلم یک اثر سهلِ ممتنع است و هر کسی نمی‌تواند مانند آن را بسازد. دکوپاژ تقوایی دارای لحنی هماهنگ با مردم جنوب و واقعه‌ای است که بعد از ۱۳۰۰ سال روایت می‌شود.
مستند «اربعین» ساخته ناصر تقوایی در موزه سینمای ایران نمایش داده می‌شود.
ناصر تقوایی که سال‌ها قبل برای ثبت تعزیه در فهرست میراث جهانی یونسکو یک مستند ساخته است، در آن مقطع گفته بود که دوست دارد اگر قرار باشد برای دومین بار سراغ تعزیه برود، حتما یک اثر سینمایی و غیرسنتی از آن بسازد.
ناصر تقوایی ۲۰ سال قبل بزرگ‌ترین مشکل آن روز جامعه را دوچهرگی مردم می‌دانست و با اشاره به فیلم «کاغذ بی‌خط» گفته بود: مردمی که در خیابان می‌بینید هیچ شباهتی به آن مردمی که در خانه‌هایشان هستند ندارند و این دوگانگی خطر بالقوه‌ای برای جامعه ماست.
نوشتن فیلمنامه‌ی پانزده قسمتی کوچک جنگلی بیش از یک سال وقت او را گرفت و پیش تولید آن دو سال زمان برد. اما ناصر تقوایی بعد از سه سال کوشش در سال ۱۳۶۱ از تولید و کارگردانی سریال حذف شد و این متن هرگز به تصویر نرسید.
بعد از ۴۰ سال فیلمنامه مجموعه «کوچک جنگلی» به قلم ناصر تقوایی منتشر شد.
محمدحسین ناصربخت از زنده‌یاد علاءالدین قاسمی به عنوان سفیر تعزیه ایران در خارج از کشور یاد کرد و فقدان او را ضایعه‌ای جبران ناپذیر دانست.
حذف دو فیلم از ناصر تقوایی از پلتفرم‌های نمایش خانگی خبرساز شد.
علی نصیریان همزمان با سالروز تولدش، ناگفته‌هایی را از همکاری‌های خود با زنده‌یاد علی حاتمی و ناصر تقوایی بیان کرده و راز موفقیت یک بازیگر خوب را توضیح داده است.
موزه سینمای ایران به مناسبت زادروز زنده یاد جمشید مشایخی بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون بخش‌هایی از گفتگوی این هنرمند را منتشر کرده است.
شماره چهاردهم دوره جدید مجله «تجربه» به همراه گفتگوی ویژه با ناصر تقوایی منتشر شد.
مرضیه وفامهر از وضعیت ناصر تقوایی خبر داد.
درباره ناصر تقوایی و سال‌هایی که به اجبار و یا تقدیر کار نکرده و خانه نشین‌شده حرفْ بسیار است بخصوص آنکه با وجود آثاری ماندگار، فیلم‌های ناتمامش به حسرتی برای دوستدارانش بدل شده است و ای کاش فرصتی فراهم می‌شد تا هرآنچه از آثار نیمه‌کاره‌اش باقی است در جایی دیده شود.
