پایگاه خبری تئاتر: میثم موحدی مدیر بنیاد فردوسی در ابتدای این مراسم ضمن ارائه گزارشی از روند ثبت جهانی هنر نقالی در فهرست آثار غیر ملموس فرهنگی در فهرست جهانی سازمان یونسکو گفت: امروز خرسندم که بار دیگر میزبان گردهمایی نقالان تهرانی هستیم و به طور حتم اگر این امکانات را داشتیم امروز میزبان تمامی نقالان کشور در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر بودیم.
تاکید بر راه اندازی خانه نقالی در ایران
وی افزود: هنر نقالی با نام دقیق «قصه خوانی نمایش ایرانی» به ثبت جهانی رسیده است، این در حالی است که بایسته بود ما به مناسبت این اقدام نکوداشتی را برگزار کنیم و البته سزاوار بود که نهادهایی مانند وزارت ارشاد، سازمان میراث فرهنگی و مرکز هنرهای نمایشی هر کدام به صورت جداگانه نکوداشتی را پیرامون این موضوع برگزار کنند. اما به دلایل گوناگون ما بعد از 3 سال توانستیم این برنامه را اجرا کنیم.
مدیر بنیاد فردوسی یادآور شد: فرآیند ثبت هنر نقالی زیاد است اما در نهایت باید بگویم از دیدگاه ما که یکی از دست اندرکاران ثبت هنر نقالی در فهرست جهانی سازمان یونسکو بودیم این رخداد آغازی برای هنر نقالی ماست، نه انجام. ما نباید بگذاریم که این هنر خاک بخورد بلکه باید گام های اساسی و بلندتری برداریم که که این هنر والا به دنیا بیشتر از اینها شناسانده شود.
موحدی تصریح کرد: آنچه در پرونده ثبت جهانی هنر نقالی پیشنهاد شده و ما باید برپایه آن کارها را به مرحله اجرا برسانیم توجه به تاسیس و راه اندازی خانه های نقالی با هدف پژوهش، آموزش و انتقال آن به نسل جدید است که امیدوارم با راه اندازی خانه نقالی ایران بتوانیم این راهی را که آغاز کرده ایم ادامه داده و فرهنگ غنی ایرانی را به جهانیان بیشتر از اینها معرفی کنیم.
وی در بخش پایانی صحبتهای خود گفت: هنر نقالی نیازی به فضای خاص ندارد اما ما می توانیم پیش از اجرای هر اثر نمایشی در هر تالار نمایشی هنر نقالی را در سالن های انتظار آن اجرا کنیم تا این هنر به گوش مردم انتقال پیدا کند و آنها به نوای نقال عادت کنند. گرچه ضبط و ثبت میراث شفاهی نقالی نیازمند پشتوانه های مالی و معنوی است که امیدوارم از این پس با حمایت نهادهای دولتی و غیردولتی این فضا نیز فراهم شود.
تعزیه هم بعد از ثبت جهانی رها شد
ایرج راد مدیر عامل خانه تئاتر هم در ادامه این مراسم هم با یادی از زنده یاد مرشد ترابی یادآور شد: متاسفانه با مرگ استاد ترابی و تعدادی دیگر از نقالان پیشکسوت سرزمین ما هنر نقالی در معرض خطر جدی قرار گرفته و ما بعد از اینکه این هنر را توانستیم به ثبت جهانی برسانیم آن را رها کردیم. متاسفانه یا خوشبختانه سرنوشت تعزیه هم چنین بود و وقتی دیدیم این هنر به ثبت جهانی رسید آن را هم رها کردیم و به هیچ عنوان هیچ توجهی به آن نکردیم.
وی ادامه داد: دوستان ما در شورای اسلامی شهر تهران به هنرمندان قول هایی داده اند که در صورت فراهم آمدن امکانات فعالیتهایی را در زمینه اشاعه هنر نقالی و شاهنامه خوانی انجام دهند و من امیدوارم این مهم به زودی اتفاق بیفتد. این در حالی است که ما طی این سال ها تا دلتان بخواهد در خیابان کافه می بینیم اما جایی که بتوانیم در آن شاهد اجرای هنر نقالی باشیم حتی به تعداد انگستان دست هم وجود ندارد.
کشورهای دیگر بیشتر از ما به فردوسی توجه می کنند
حسین طاهری مدیرکل هنرهای نمایشی هم در مراسم بزرگداشت ثبت جهانی هنر نقالی با تاکید بر بستر سازی برای حمایت از میراث معنوی کشورمان تصریح کرد: متاسفانه در بخش های دیگر دنیا به میراث ارزشمند فردوسی و شاهنامه بیشتر از ما توجه می کنند و این موضوع بسیار نارحت کننده ای است که باید بیشتر از اینها روی آن فکر کرد.
وی افزود: باید بپذیریم که نسبت به فردوسی و شاهنامه کم توجه بوده ایم و من امیدوارم از این پس با فهم جدیدی از این موضوع کارهایی را انجام دهیم و من در این جا از بخش خصوصی بسیار تشکر می کنم که می خواهد در این بخش فعال شود. من امیدوارم در این دوره بتوانیم در کنار بخش خصوصی که برنامه چشم انداز ما و قانون اساسی ماست، در پایداری میراث فرهنگی و معنوی خود کوشا باشیم.
حرکت نقالان در خلاف جریان آب
شهرام ناظری خواننده موسیقی حماسی نیز که در این مراسم حضور داشت با تجلیل از مقام هنری نقالان و شاهنامه خوانان گفت: در شرایطی که ما در بدترین شرایط حضور داشتیم این هنرمندان نقال بودند که همواره پرچم شاهنامه را نگه داشتند و این موضوع قابل ستایشی است که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. معتقدم هنرمندان نقال در برهه ای از زمان راهی را انتخاب کردند که بسیار دشوار بود و به نوعی حرکت کردن در خلاف جهت آب بود.
وی در ادامه صحبتهای خود با انتقاد از کم توجهی برخی از دستگاههای فرهنگی نسبت به شاهنامه یادآور شد: متاسفانه برای بسیاری از دستگاههای فرهنگی اصلا شاهنامه مهم نبود. من در حالی امروز از شاهنامه و فردوسی برای شما سخن می گویم که طی سالهای قبل به هیچ عنوان اجازه اجرای اثری موسیقایی از شاهنامه را نداشتم و اگر شما به مصاحبه ها و گفتگوهای رسانه ای من طی 30 سال گذشته در مطبوعات نگاهی کنید به این موضوع می رسید که من همیشه از اجرا نشدن اثری موسیقایی پیرامون شاهنامه و مشکلات مجوز در این حوزه انتقاد می کردم.
این خواننده مطرح موسیقی گفت: من برنامه های متعددی را پیرامون موضوع شاهنامه فردوسی در کشورهای مختلف اجرا کردم اما در ایران موفق به انجام این کار نشدم. اما حالا قدم هایی برای اجرای آثاری از شاهنامه برداشته می شود که جای خوشحالی دارد اما این فعالیت ها باید بیشتر باشد چرا که شاهنامه در حقیقت اثری است که شرف ما ایرانی هاست. به طور حتم اگر می دانستیم این اثر چقدر ارزشمند است در تالار اصلی تئاتر شهر چنین جمعیت کمی وجود نداشت.
جریانی که در اساس مخالف توجه به شاهنامه بود
ناظری تصریح کرد: این عدم استقبال به خاطر علاقه نداشتن مردم نیست. بلکه به خاطر این است که علاقه از مردم گرفته شده است و من امیدوارم توسط ارگان هایی که دوستان در این جلسه به آن اشاره کردند به طور جدی پیرامون شاهنامه کارهایی انجام گیرد. شاهنامه فقط شعر نیست بلکه حیثیت قوم ایرانی در آن است.
وی در ادامه صحبتهای خود با اشاره به شرایط فرهنگی کشور توضیح داد: به تازگی نسیمی از فرهنگ به مشام ما رسیده است اما امیدوارم این نسیم در مورد شاهنامه هم اتفاق بیفتد و کارهایی در این زمینه انجام گیرد. متاسفانه در گذشته نه تنها برنامه ریزی مناسبی در زمینه شاهنامه فردوسی وجود نداشت بلکه جریان هایی هم بود که در اساس مخالف شاهنامه بود. حتی خیلی ها فکر می کردند که شاهنامه دفتر شعری است در وصف شاه. در حالیکه همه ما باید بدانیم شاهنامه به نوعی فرهنگ بشری است که نصیب ما ایرانی ها شده اما از آن خوب استفاده نکردیم.
این هنرمند صاحب نام موسیقی ایرانی با بیان اینکه ایستادگی نقالان و فردوسی شناسان در برابر جو نامناسب مخالفت ها امری قابل ستایش است، تصریح کرد: من امیدوارم روزی را ببینم که شاهنامه خوانی تبدیل به جریانی متداول در کشورمان شده است و من به راحتی بتوانم در کشورم شاهنامه خوانی کنم. البته همه ما باید بدانیم اگر نتوانیم جامعه خود را به سطح قابل قبولی از فرهنگ برسانیم دچار بی فرهنگی و بی کلامی می شود که نتیجه آن رها شدن و باری به هر جهت بودن است. من به قدری در خارج از ایران کنسرت درباره شاهنامه برگزار کردم که همه از رو رفتند و اتفاقا شاهد این هم بودند که اتفاقی هم نیفتاد، پس بدانید می توان روی این موضوع ارزشمند کار کرد.
ناظری تاکید کرد: من امیدوارم این موضوع برای هنرمندان موسیقی جا بیفتد که بدانیم غیر از نقالی چگونه شاهنامه خوانی کنیم. کاری که کمتر خواننده ای تا به امروز نسبت به خوانش موسیقایی از شاهنامه آن را انجام داده است. من از 6 سال پیش که زنگ شاهنامه را به صدا در آوردم به آروزی قدیمی خودم رسیدم اما برای این کار لازم بود حمایت فرهنگی داشته باشیم که متاسفانه هیچکدام از اینها اتفاق نیفتاد. اما به هر حال توانستم داستان ضحاک، درفش کاویانی و کاوه آهنگر را تقدیم موسیقی ایران کنم و امیدوارم در روزهای بعد که قرار است برنامه هایی پیرامون این موضوع برگزار کنم قدمی برای اشاعه فردوسی شناسی برداشته باشم.
دلایل عدم اقبال جوانان به هنر نقالی
در ادامه این مراسم طالبیان معاون رییس سازمان میراث فرهنگی هم با تقدیر از برگزاری این مراسم گفت: عدم اقبال جوانان به هنر نقالی به ناشناختگی و عدم تحول این هنر ارزشمند باز می گردد که خوشبختانه در سالهای اخیر اقداماتی برای حرکت این هنر در متن جامعه شروع شده که امیدوارم ادامه پیدا کند.
وی در بخش دیگری از صحبتهای خود با اشاره به کم توجهی هایی که در حوزه میراث معنوی کشورمان وجود دارد، یادآور شد: راه نجات و اجرای یک برنامه در حوزه حفظ میراث معنوی اجرای یک سیاستگذاری کلان در مقیاس ملی است و این وظیفه همه دستگاههای دولتی است که در حفاظت از میراث ناملموس ما تلاش کنند و من به شما نوید می دهم که سازمان میرا ث فرهنگی در راه شناسایی عناصر فرهنگ ایران همه توان خود را به کار خواهد بست.
واگذاری سند ثبت جهانی هنر نقالی به مرکز هنرهای نمایشی
در بخش پایانی مراسم هم سند ثبت جهانی هنر نقالی در سازمان یونسکو به صورت رسمی از سوی نماینده سازمان میراث فرهنگی به حسین طاهری مدیرکل هنرهای نمایشی اهدا شد.
تجلیل از سید مصطفی سعیدی از بجنورد، محمد احدی از تهران، مهدی چایانی از همدان و ابوالحسن و محسن میرزا علی از تهران به عنوان مرشدان پیشکسوت از دیگر بخش های مراسم پاسداشت روز جهانی فردوسی و نکوداشت ثبت جهانی هنر نقالی در تالار اصلی تئاتر شهر بود.
اجرای چند برنامه نقالی توسط تعدادی از مرشدان پیشکسوت، مرشدان نوجوان، منقبت خوانی و شاهنامه خوانی هم از بخش های دیگری بود که در طول مراسم برای تماشاگران اجرا شد.
