دکتر فرشید ابراهیمیان معتقد است: با اینکه جامعه‌ی تئاتری ما نیاز به آثار ترجمه‌ای دارد اما هر اثری دارای ضرورت ترجمه نیست.

پایگاه خبری تئاتر: دکتر فرشید ابراهیمیان معتقد است: با اینکه جامعه‌ی تئاتری ما نیاز به آثار ترجمه‌ای دارد اما هر اثری دارای ضرورت ترجمه نیست.


دکتر فرشید ابراهیمیان؛ پژوهشگر و استاد دانشگاه؛ در خصوص میزان نیاز جامعه‌ی تئاتر به آثار ترجمه شده گفت: ما از نظر تاريخي در مقطعي قرار داريم كه در حال گذار از مرحله‌اي به مرحله ديگر است. در اين مقاطع چنانچه تاريخ نشان مي‌دهد ترجمه نقش بسزايي بازی کرده است. مثلا در آغاز شكل‌گيري تمدن اسلامي، متون يوناني و ايراني همه به زبان عربي ترجمه شدند. از همين رو آن زمان هم نهضت ترجمه در انتقال علوم پيشين به تمدني كه در حال شكل گيري بود نقش بسيار موثري را بازي كرد.
 
وی اضافه کرد: در حال حاضر هم در جامعه‌ی ما خصوصاً در بخش نمايش چون در حال گذار از مناسبات پیشاتئاتری به مناسبات تئاتری هستیم ترجمه نقش مهمي بازي مي‌كند. زيرا همانطور كه مي‌دانيد ما در اين عرصه مقلد تئاتر غرب هستيم و تئاتر براي ما يك عنصر وارداتي است و تا استقرار كامل اين هنر يا خودي شدن آن در جامعه ایرانی به متوني نياز داريم كه از طریق ترجمه‌ی آن‌ها نیازهای خود را مرتفع سازیم.
 
این مترجم کتب تئاتری افزود: ناگفته نماند هنر تئاتر مانند هر هنر دیگری یک وجه تجربی و علمی دارد. بدیهی است که در دوره‌ی مدرن وجه‌ی علمی و آکادمیک آن بر وجه‌ی تجربی غالب است. لذا برای تامین نیازهای آکادمیک مبادرت به ترجمه متونی کرده‌ایم که بخش كمي از این نیازها خودی شده‌اند. لیکن با توجه به اين‌كه در شرايط حاضر توليدات داخلي كفاف نيازهاي ما را مي‌دهند هنوز بخش عظيمي از آن‌ها خودي نشده‌اند و همچنان ما به ترجمه نياز داريم.
 
این استاد دانشگاه همچنین با بیان اینکه هر کتاب یا نمایش‌نامه ضرورت ترجمه ندارد تصریح کرد: بحث ترجمه متون خارجي بسيار حساس است به همين خاطر اين كار حتما بايد با نظارت صورت بگيرد. البته منظورم از نظارت، نظارت به معناي كنترل نظارتي نيست بلكه به اين معنا است كه كتاب‌هايي كه در اين عرصه چاپ مي‌شوند بايد بنا به ضرورت‌ها و نيازهاي جامعه ترجمه شوند. يعني ابتدا يك ضرورت سنجي انجام و مشخص شود كه ما در حال حاضر در چه مقطعي قرار داريم و چه كتاب‌هايي مي‌توانند در ارتقاء سطح دانش تئاتري ما كمك كننده باشند و به جذب مخاطب هم كمك كنند، پس از آن‌ مبادرت به خرید و ترجمه این آثار نمایند. يعني به نظر من صرف اين‌كه يك درام يا يك نمايش‌نامه‌اي مي‌تواند به ارتقاء دانش درام‌نويسي ما كمك كند كفايت نمي‌كند. بلكه بايد ببينيم چقدر مي‌تواند مخاطب جذب كند و چقدر در انطباق با مناسبات اجتماعي و ارزش‌هاي جامعه ما قرار دارند.
 
وی به تفاوت نیازهای جامعه‌ی ایرانی با جوامع غربی اشاره کرد و ادامه داد: همانطور كه مي‌دانيد نيازهاي ما نسبت به جامعه غرب بسيار متفاوت است. از همين رو اگر بپذيريم هر درام و نمايش‌نامه‌اي عكس‌برگردان جامعه خود است و مي‌تواند آيينه‌اي در برابر جامعه خود باشد، نمايش‌نامه‌هاي غربي كه جامعه خود را منعكس مي‌كنند و آينه‌اي هستند در برابر جامعه خود نمي‌توانند آيينه‌اي دربرابر جامعه ما باشند. براي اين‌كه جامعه ما به ذات از نظر فرهنگي با جامعه غرب متفاوت است به خصوص از نظر فرهنگ معنوي با هم در تضاد هستند. از آن‌جا كه اين ارزش‌ها به ویژه ارزش‌های معنوی به لحاظ جامعه شناسي در اين گونه درام‌ها بیشتر منعكس مي‌شوند ترجمه آن‌ها در جامعه ما نمي‌تواند چندان در رشد و جذب مخاطب كمك كننده باشند و ضرورتي هم براي ترجمه ندارند. مثل انتقال ارزش‌های فرهنگ معنوی پست مدرنیستی که جامعه ما فاصله بسیاری با آن‌ها دارد. بنابراين بسياري از آثار پست مدرنيسمي كه در جامعه غرب وجود دارد و منعكس كننده وضعيت پست مدرنيستي آن‌ها است در جامعه ما بي‌مخاطب مي‌مانند. يعني در جامعه ما ضرورت آن‌ها احساس نمي‌شود. اما اگر صرفا بحث انتقال دانش پست‌مدرنيستي باشد آثار ترجمه شده به نظر من كفايت مي‌كنند.
 
ابراهیمیان همچنین ترجمه‌ی نمایش‌نامه‌ی بدون ضرورت را باعث انفعال نویسندگان داخلی دانست و گفت: بايد با دقت بيشتري به سمت ترجمه نمايش‌نامه‌هايي كه در انطباق با فرهنگ جامعه ما هستند، برويم. در غير اين صورت ازدياد اين نمايش‌نامه‌ها سبب مي‌شوند يك نوع انفعال در جامعه نمايش‌نامه‌نويسي ايجاد شود در صورتي كه نمايش‌نامه‌نويسان ما به دليل اين‌كه در اين فضا زندگي مي‌كنند و با مناسبات اين فضا آشنا هستند مي‌توانند فرهنگ جامعه خود را در آثارشان منعكس كنند نه ضرورت‌هاي جامعه غرب را، زيرا جامعه غرب ضرورت‌هاي ديگري دارد. ما اگر به دنبال تئاتر پرتاثیر و پرمخاطب هستیم بايد به ضرورت‌هاي جامعه خودمان بپردازيم. به گمان من اگر ترجمه و اجرای بيش از حد اين نوع نمايش‌نامه‌ها بپردازيم سبب انفعال تئاتر ما مي‌شود.
 
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، ترجمه‌ی آثار تئاتری را تخصصی عنوان کرد و تاکید کرد: هر كسي در هر رشته‌اي كه فعاليت مي‌كند بايد به واژه‌ها و اصطلاحات آن حوزه اشراف كامل داشته باشد. در ادبيات دراماتيك هم همينطور است. مترجم اگر به دنياي واژگاني اين عرصه‌ای که در آن فعالیت می‌کند اشراف نداشته باشد صرفاً با دانستن زبان موفق به انتقال مفاهيم پنهان و مابين خطوط نمی‌شود.
 
فرشید ابراهیمیان در پایان گفت: اگر آثار دراماتیک به صورت تخصصی ترجمه نشوند، در اين صورت این ترجمه‌ها نه تنها به تئاتر کشور كمكی نخواهند کرد بلكه زیان بخش خواهند بود.