پایگاه خبری تئاتر: حوزه هنری، به‌عنوان بزرگ‌ترین سینمادار کشور، در جریان رکود ناشی از کرونا متحمل ضرر و زیان شده و صحبت‌های اخیر مسئولان آن بیانگر این است که این نهاد به تمام شدن هرچه زودتر این وضع و بازگشت تماشاگران به سالن‌های سینما علاقه‌مند است. البته، در سالیان گذشته، خودداری حوزه هنری از اکران برخی فیلم‌ها در سالن‌هایش نشان داده آنچه برای این نهاد از سودآوری اقتصادی مهم‌تر است، حمایت از تفکری خاص در سینماست. چند روز پیش، معاون سینمایی حوزه هنری از ارائه طرح حمایت از آثار سینمایی و زنجیره توزیع سینمای ایران به سازمان سینمایی کشور برای برون‌رفت از وضعیت رکود اکران در سینماها خبر داد. پیش‌تر هم مدیرعامل مؤسسه بهمن سبز که بخش سینماداری حوزه هنری محسوب می‌شود اعلام کرد سینماها با پخش بازی‌های آسیایی فوتبال، دربی و مناظرات تلویزیونی انتخابات می‌توانند از حالت انفعال خارج شوند. آیا این صحبت‌ها را باید نشانه‌ای از این تلقی کرد که حوزه هنری به‌دنبال تغییر رویکردش در سینماداری است؟
مداخله بی‌منفعت است؟
حال و روز بد سینمای ایران باعث شده که هر کس برای بهبود آن نسخه‌ای بپیچد. دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر از ضرورت برگزاری جشنواره جهانی فجر برای «اکوسیستم سینما» دم می‌زند؛ یک سینمادار دادن قلیان و اکران عاشقانه در سینما را راه‌حل رونق می‌داند؛ راه‌حل انجمن سینماداران حمایت دولتی 2میلیاردی از هر فیلمی است که پیشقدم اکران شود و مدیرعامل مؤسسه بهمن سبز هم پخش فوتبال و مناظره‌های انتخاباتی را از اکران فیلم‌های سینمایی جذاب‌تر می‌داند. چندی پیش بود که سیدمصطفی حسینی، مدیرعامل «مؤسسه بهمن سبز» که زیرمجموعه حوزه هنری است، در گفت‌وگو با مهر گفت: «سینماها در دوران تازه باید پیشروی اکران باشند و منتظر تقاضا از طرف تهیه‌کننده نایستند. هرگونه پیشنهادی نظیر پخش بازی‌های آسیایی فوتبال، دربی و مناظرات تلویزیونی انتخابات می‌تواند سینماها را از حالت انفعال درآورد. امروز گفته می‌شود بیش از ۳۰۰فیلم پشت صف نمایش هستند، اما هیچ‌گونه تکاپویی از سوی طرف تقاضا و تهیه‌کنندگان نمی‌بینید و مشخص نیست در انتظار چه چشم‌انداز روشنی هستند درحالی‌که تجربه نشان داد نمی‌توان خیلی دل به حمایت‌ها و یارانه‌های دولتی بست». وی با ناگزیر دانستن جراحی در سینمای ایران برای بازگشت رونق به آن در ادامه گفته بود: «واقعیت آن است که سازوکارهای نمایش فیلم در سینمای ایران با ساختارهای فرسوده و آن ایده‌های قدیمی که در بهترین حالت منجر به نمایش 7٠-60 فیلم در طول سال می‌شد، برای دوران تازه پس از کرونا از کار افتاده است و منطقی نیست. این مسئولیت شوراهای تخصصی و متولیان سینمایی است که به جای اطلاع‌رسانی صرف در حوزه سینما به فکر طراحی و اجرای ساختارهای نوین برای دوران تازه باشند تا بلکه باری از این صف شلوغ اکران کم کنند. من معتقدم برای دوران پس از کرونا سینمادارانی که طی ۲ سال خسارت سنگین دیدند باید نبض اکران را در دست بگیرند و حق انتخاب داشته باشند تا از میان حجم انبوه فیلم‌های در صف و بعضاً نامناسب و ضربه زننده به گیشه سینما، به احترام سلایق مخاطب و در راستای بازگشت مخاطب دست به گزینش بزنند و بازیگر اصلی این عرصه باشند. همانطور که ماهیت اصلی سینما در دنیا یا مبتنی بر نمایش آثاری با پروداکشن سنگین و مناسب پرده عریض است که ارزش تماشا در سالن سینما را داشته باشند یا به لحاظ گستره و طیف مخاطب، حجم انبوهی از مخاطب را تحت‌پوشش قرار دهند، در ایران نیز باید دست به جراحی در این چرخه زد.» حسینی در جایی از صحبت‌هایش نکته‌ای گفته بود که چه بسا مدیران بالادستی او در حوزه هنری باید بیش از دیگران به آن توجه کنند؛ «اکران فیلم و سالن‌داری با شیوه‌های ورشکسته و از کارافتاده قدیمی آن هم با انواع مداخله از قیمت‌گذاری تا انتخاب فیلم دیگر نه به نفع مخاطب و نه به صرفه است.» مدیرعامل مؤسسه بهمن سبز در حالی این حرف را زده که حوزه هنری در طول سالیان گذشته، چه در امر تولید، توزیع و نمایش فیلم و چه در امر سالن‌سازی و بازسازی سالن‌های فرسوده، بیش از عایدی مالی به ترویج تفکر مطلوبش علاقه‌مند بوده و نشان داده عملا استانداردهای اقتصادی بنگاه‌داری برایش در اولویت نیست. اما آیا این نگاه در حوزه هنری در حال تغییر است یا بزرگ‌ترین سینمادار کشور به افزایش اثرگذاری‌اش در سیاست‌های کلان سینمایی کشور امید بسته است؟
موافقت سازمان سینمایی ارشاد با سازمان سینمایی حوزه هنری
چندی پیش، در آیین افتتاح پردیس سینمایی «عصر جدید» گرگان که سینمایی متعلق به حوزه هنری است، حمیدرضا جعفریان، معاون سینمایی حوزه هنری، از ارائه طرح حمایت از آثار سینمایی و زنجیره توزیع سینمای ایران به سازمان سینمایی کشور برای برون‌رفت از وضعیت رکود اکران در سینماها خبر داد. جعفریان در این مراسم ضمن ابراز امیدواری برای شکوفایی سینماهای حوزه هنری با توسعه زیرساخت‌ها در استان‌های مختلف، سه مانع اصلی برای رونق سینمایی کشور را ویروس کرونا، تمایل نداشتن صاحبان فیلم‌ها به اکران آثارشان در شرایط موجود و کاهش تبلیغات آثار سینمایی در رسانه ملی دانست و عنوان کرد: «امیدواریم با همکاری سازمان صداوسیما تبلیغات آثار سینمایی از سرگرفته شود.» به‌گفته جعفریان، طرح حمایت از آثار سینمایی و زنجیره توزیع سینمای ایران در معاونت توزیع سازمان سینمایی حوزه هنری طراحی شده و رئیس سازمان سینمایی نیز موافقت اولیه خود را با آن اعلام کرده است. اما این طرح چیست؟ جعفریان در این‌باره گفته: «این طرح بسته‌ای تشویقی برای صاحبان آثار است تا با استفاده از سرمایه در گردش به‌جای تخصیص یارانه دولتی به تعداد محدودی فیلم با رویکرد عادلانه و رقابتی زمینه افزایش تقاضا برای اکران و بازگشت سرمایه صاحبان آثار فراهم شود. ما آمادگی داریم تمامی ظرفیت‌های توزیعی حوزه هنری را برای عادی‌سازی شرایط و عبور از دوران‌گذار تعطیلی سینما تا بازگشت کامل مخاطب و احیای چرخه اکران به‌کار گیریم.» ظاهرا سازمان سینمایی حوزه هنری برای اجرای این طرح بسیار مصمم است و حتی جعفریان زمان اجرای آن را هم مشخص کرده است؛ «اجرای این طرح برای حداقل ۲۰فیلم برنامه‌ریزی شده و از ابتدای تیرماه آغاز خواهد شد تا هم زمینه حضور مجدد مخاطب در سینما فراهم شود و هم بتوان از صف شلوغ اکران سینماها کم کرد.» تا تیرماه تکلیف انتخابات ریاست‌جمهوری مشخص شده و مدیران فعلی سازمان سینمایی ارشاد هم دیگر وقتی برای اجرای طرح تازه‌ای نخواهند داشت. پس شاید موافقت سازمان سینمایی ارشاد با طرح حوزه هنری تنها گزینه روی میز بوده است.
حمایت در 4سطح از فیلم‌های کم‌توقع
پنجشنبه گذشته، حمیدرضا جعفریان در برنامه «سینمامعیار» رادیو گفت‌وگو از طرح حوز هنری رونمایی کرد و گفت: «به این نتیجه رسیدیم در شرایطی که تهیه‌کنندگان آثار پرمخاطب راضی به نمایش آثار خود نیستند و نمی‌توانند ریسک اکران در این شرایط را بپذیرند، سراغ آثاری برویم که با سرمایه معقولی ساخته شده باشند و سازندگان‌شان از آن انتظار رکوردشکنی و فروش آنچنانی نداشته باشند و با رعایت اصل سرمایه در گردش، به‌جای اختصاص یارانه رانتی دولتی، در چهار سطح خدماتی مختلف (از اکران در سینماها و اکران آنلاین گرفته تا نمایش خانگی و تبلیغات تلویزیونی) که بعدا مشروح آن را اعلام می‌کنیم، از آنها حمایت کنیم. هم‌اکنون ۵ فیلم موافقت خود را با این طرح اعلام کرده‌اند و بعد از جلسه‌ای که با آقای انتظامی داشتیم، وزارت ارشاد هم به‌نظرم با این پیشنهاد موافقت کند.» جعفریان در این برنامه این ادعا را رد کرد که حوزه هنری از طریق این طرح به‌دنبال تحریم برخی فیلم‌ها و جهت‌دهی به اکران است و هدف اصلی حوزه هنری را رونق سینما در مفهوم عام دانست و گفت: «مسئله ما اتفاقا نمایش فیلم و رونق سینماهاست و معتقدیم هر نظری هم هست باید در فرایند رسمی دریافت پروانه نمایش طی تعامل با وزارت ارشاد صورت پذیرد. در‌شأن حاکمیتی ما و وزارت ارشاد در این موضوع همگام هستیم.» در نهایت، جعفریان درباره تحریم برخی فیلم توسط حوزه هنری در گذشته چنین توضیح داد: «من معتقدم وقتی حوزه هنری در یک چارچوب اقتصادی و فعالیت منظم و درست به‌عنوان یک بازیگر و کنشگر فعال (و نه یک نهاد حاکمیتی صرف) وارد عرصه سینما شود، هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.» طرح حوزه هنری برای اکران گویا بر حمایت از آثار کم‌توقعی استوار است که به‌دنبال فروش در گیشه نیستند و چه بسا در تولید به سود رسیده‌اند. پرسش اصلی اینجاست؛ چنین فیلم‌هایی از جذابیت لازم برای داغ کردن تنور اکران برخوردارند؟
موازی‌کاری با «هنر و تجربه»؟
حوزه هنری تنها برای رونق اکران طرح ندارد و با راه‌اندازی پخش اختصاصی آثار فیلمسازان جوان ـ که کارکردش تا حدودی مشابه «گروه هنر و تجربه» است ـ به‌دنبال نقشآفرینی گسترده‌تر در معادلات سینمای ایران است. به این منظور «پخش رویش» توسط سازمان سینمایی حوزه هنری راه‌اندازی شده و جعفریان درباره آن گفته: «وجود پردیس‌های چندسالنه حوزه هنری در استان‌ها در کنار راه‌اندازی پخش تخصصی آثار هنرمندان جوان امکانی را فراهم می‌آورد تا فیلم‌های نیمه‌حرفه‌ای تولید شده هم فرصت اکران پیدا کنند. در این پخش اولاً ایجاد بستری برای عرضه آثار فیلمسازان جوان و کمک به رشد آنها در مسیر معرفی به سینمای حرفه‌ای و ثانیاً رسیدن این آثار به مخاطب واقعی به دور از ایجاد سینمای محفلی محور کلی است. امیدواریم تحقق این پخش در کنار برگزاری رویدادهای آموزشی و پاتوق‌های فرهنگی فرصت مناسبی برای استعدادیابی و رشد فیلمسازان جوان در استان‌ها ایجاد کند.»
متولی سینما در ایران ظاهرا سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، اما در عمل نهادهای مختلفی در تعیین سرنوشت سینمای ایران نقشآفرینی می‌کنند. سینما در ایران عرصه‌ای است که هر مرجع و نهادی که از قدرت و امکانات برخوردار باشد می‌تواند سنگی سر راه آن بیندازد یا مانعی از پیش پایش بردارد. سال‌هاست که سینماگران و حتی مدیران سینمایی از تصمیم‌هایی که خارج از سینما برای این حوزه محبوب فرهنگی گرفته می‌شود گله می‌کنند و این وضعیت را به ضرر سینما می‌دانند، اما بسته بودن دست‌شان بارها آنها را به سمت مصالحه یا کوتاه آمدن از مواضع‌شان سوق داده است. در این وضعیت، چه‌بسا حوزه هنری چشم به انتخاب ریاست‌جمهوری دارد و امیدوار است، با روی کار آمدن نامزدی خاص، اکوسیستم سینمای ایران نقش پررنگ‌تری داشته باشد و ضمن ترویج آنچه مطلوب می‌پندارد، به درآمدزایی از گیشه هم برسد.
منبع: همشهری
نویسنده: یاور یگانه
