چارسو پرس: «پروین» به کارگردانی محمدرضا ورزی در ششمین روز چهل و دومین جشنواره فیلم فجر روی پرده رفت. پرتره‌ای از شاعره معاصر ایرانی، پروین اعتصامی که در اوج جوانی و دوران طلایی در عرصه شاعری، جان خود را از دست داد. اما فیلم سینمایی آن، با یک نگاه دم‌دستی به شخصیت پروین و مرارت‌ها و احساسات او، در نقطه‌ای قابل قبول نمی‌ایستد.
با وجود اینکه معتقدم فیلم سر و شکل خوبی دارد و مارال بنی‌آدم هم نقش پروین را خوب و باورپذیر ایفا کرده است، اما باز هم با مساله تکراری فیلمنامه مواجه هستیم که انگار برای ساخت فضاهای خود با کمبود مواجه است. برجسته کردن جامعه مردسالار دوران پهلوی و نقد آن فضا از میان چند موقعیت ساده و تخت، نمی‌تواند تصویری تثبیت‌شده در ذهن را به جای گذارد.
چرا که فیلمساز نتوانسته زاویه مناسبی را برای ورود به جهان ذهنی پروین پیدا کند و سپس آن دنیا را به تصویر بکشد و درام ایجاد کند. نکته دیگر اینکه نه همسر قلدر و لاابالی در عصر حاضر ریشه‌کن شده و نه هنوز نگاه مردسالارانه از جامعه و در ساختار کلان از میان رفته که بتواند نقد اجتماعی تاثیرگذاری را ایجاد کند و همین امر موجب می‌شود مخاطب امروز این‌ها را بحران بزرگی برای «پروین» نبیند، چرا که بسیاری از آنها بیش از همان دوران در مخمصه نگاه مردسالار جامعه امروز گرفتار هستند.
بنابراین اگر این دو موقعیت به اصطلاح تلخی که پروین با آن دست و پنجه نرم می‌کرد را کنار بگذاریم، تنها فضائل اخلاقی و همچنین ذوق و نگاه شاعرانه او به زندگی می‌ماند که در صورت کشف چند منظر انسانی مماس با معاصران ما، احتمالا می‌توانست تاثیر بسزایی داشته باشد، اما حالا فیلم «پروین» جدای از همان ابیات جذابی که در فیلم می‌خواند و ذکاوت و هوش سرشارش در جهان شعر و ادبیات که منجر به پدیدار شدن دیوان اشعار او شده و آنها هم در دسترس مخاطب امروز قرار دارد، لایه پنهان شخصیتی قابل تاملی را استخراج نکرده است.
ضمن اینکه باز هم باید به این نکته اشاره کرد که این نقض غرض است که برای نقد یک موضوعی که معاصران ما هنوز با آن دست به گریبان هستند، به گذشته برویم و چهره‌ای ادبی را دستمایه قرار دهیم تا یک دوره تاریخی در گذشته را سیاه کرده و به نقد بکشیم، در حالی که هنرمند آن است که فرزند زمانه خود باشد و جایگاه زن را در عصر حاضر نگاه کرده و تبعیض‌ها، نگاه مردسالارانه و همان تحقیرهای گذشته را در عصر خود ببیند و نسبت به آن واکنش نشان دهد.
برای پایان دادن به این یادداشت به همین جشنواره اشاره می‌کنم. جشنواره‌ای که تنها یک زن فیلمساز را در خود می‌بیند و این همان موقعیت حضور پروین در جلسه شعری با انبوهی از مردان بود، البته که فارغ از مساله کیفیت و بدون تشبیه کیفی، فقط می‌توان به این اشاره کرد که ما هنوز هم «پروین»های بسیاری داریم که ضرورت پرداختن به آنها و البته پیچیدگی حضور فعال آنان در جامعه امروز، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
منبع: سینما اعتماد
نویسنده: میثم محمدی
