«برلیناله»؛ جنگ شکارچیان خرس طلایی

چارسو پرس: فستیوال بین‌المللی برلین که آن را «برلیناله» هم می‌نامند، روز ۲۳ بهمن با اکران فیلم «روشنایی» (یا «نور») به عنوان اثر افتتاحیه جشنواره کارش را آغاز می‌کند و این در حالی است که این فیلم در بخش مسابقه فستیوال که مهم‌ترین قسمت هر جشنواره‌ای است، جایی ندارد و در قسمت موسوم به «پخش‌های ویژه» جشنواره جای داده شده است.

این کار درام و جنایی را تام تیک‌ور سینماگر مشهور آلمانی که از مطرح‌ترین سینماگران چهار دهه اخیر این کشور است، کارگردانی کرده است و به همین سبب باید انتظار یک اثر هنری ویژه را در شروع این فستیوال کشید که شاید بتواند اشتیاق تماشاگران را برای پیگیری فستیوال تا روز آخر آن افزون سازد. در قسمت مسابقه «برلیناله ۷۵» نوزده فیلم شرکت دارند و برای کسب جایزه «خرس طلایی» بهترین فیلم، جنگی پایاپای و حاد خواهند داشت زیرا فاصله موضوعی و کیفی فیلم‌های حاضر در این قسمت اندک است و شاید حداقل ۱۰ فیلم از ۱۹ فیلم حاضر در این رقابت برای این مهم صاحب اقبال باشند. در نهایت باید دید هیأت ژوری جشنواره امسال که ریاست آن با تاد هینز، کارگردان مشهور آمریکایی است، کدام اثر هنری را سزاوار کسب عنوان بهترین فیلم فستیوال خواهند دانست. 

در میان ۱۹ فیلم حاضر در بخش مسابقه هم حضور آثاری را ناظریم که ساخته شده توسط نامداران این حرفه‌اند و هم آثار سینماگران جوان‌تر و مستقلی را که به نسل‌های جدیدتر هنر هفتم تعلق دارند و در پی پیروزی و اوجگیری در این حرفه هستند و البته شمار این هنرمندان جویای نام در فستیوال امسال بسیار بیشتر از کارگردانان کلاسیک است. 

در جمع کارگردانان مشهور حاضر در «برلیناله ۲۰۲۵» ریچارد لینک لتر را نیز می‌بینیم که جدیدترین اثر خود به نام «ماه آبی» را به این فستیوال آورده است و میچل فرانکو مکزیکی نیز فیلم «رویاها» را در بخش مسابقه فستیوال شرکت داده که یک کار اجتماعی و البته دراماتیک است. ویوین کو فیلمساز موج نوی چینی فیلم «دختران روی سیم برق» را به برلیناله آورده است که یک کار استعاره‌ای و سرشار از ارجاعات فرهنگی روز و به تبع آن نشانگر پوچی‌های زمانه است. 

لوسیل حاجی هلیلوویچ، فیلمساز زن ۶۴ساله که بوسنیایی‌تبار و تبعه فرانسه است، کار تازه‌اش به نام «برج یخی» را در برلیناله حاضر دارد و رادو جود رومانیایی با ارائه فیلم «کنتینن‌تال ۲۵» بخت خود را برای شکار خرس طلایی خواهد آزمود. ایوان فوند که یک فیلمساز ۴۱ساله آرژانتینی است، فیلم تازه‌اش به نام «پیام» را که محصول مشترک آرژانتین و اسپانیاست، در قسمت مسابقه حاضر دارد و یوهانا مودر، کارگردان اتریشی با فیلم «فرزند مادر» به برلیناله امسال پا نهاده است.

«تبحر زمان» ساخته کاترینا گورنوستایی اوکراینی و «آنچه طبیعت به تو می‌گوید» به کارگردانی هونگ سانگ سو یکی از شاخص‌ترین فیلمسازان اهل کره جنوبی، دیگر فیلم‌های شرکت کننده در جشنواره امسال برلین هستند. با این اوصاف و با قلت آثاری که برتری قاطعی بر رقبا داشته باشند، مشخص می‌شود که چرا تشخیص پیشاپیش صیاد امسال خرس طلایی این همه کار سختی نشان می‌دهد. 

فستیوال فیلم «برلین ۲۰۲۵» مثل تمام ادوار پیشین این رویداد بجز بخش مسابقه قسمت‌های متعدد دیگری هم دارد و یکی از آن‌ها قسمت موسوم به «بخش ویژه» است. میزان اعتبار و وزن کیفی این قسمت به حدی است که آثاری مطرح چون «یک ناشناخته کامل» و «جاده باریک تا عمق شمال» نیز در آن شرکت داده شده‌اند. اولی یکی از ۱۰ فیلم کاندیدای جایزه اسکار برترین فیلم امسال دنیای سینماست که آن را جیمز منگولد آمریکایی کارگردانی کرده است و دومی یک مینی سریال تلویزیونی موفق است که جاستین کورزل استرالیایی آن را ساخته و یک نسخه دوساعته سینمایی هم از دل آن بیرون کشیده و در بخش مسابقه برلین امسال شرکت داده است. فیلم «هر آنچه من داشتم، فقط پوچی بود» که آن را گی‌یوم ریبوت فرانسوی کارگردانی کرده، دیگر فیلم حاضر در قسمت پخش‌های ویژه «برلین ۲۰۲۵» است. 

برلیناله امسال مثل بسیاری از جشنواره‌های دیگر یک قسمت ویژه «فیلم اولی» ها هم خواهد داشت که آن را «دیدگاه‌ها» نامیده‌اند و مختص هنرمندانی است که اولین کار بلند خود را ساخته‌اند اما جالب‌تر از آن قسمت پانورامای فستیوال است زیرا تعدد و تنوع آثار حاضر در آن بیشتر از تنوع موجود در قسمت «دیدگاه‌ها» است و فیلم‌های باکیفیت‌تری در این بخش شرکت دارند. یکی از این آثار، فیلم «زن اعجاب‌آور برفی» است که آن را «سباستین بت‌بدر» فرانسوی کارگردانی کرده است و «مزرعه جادویی» دیگر فیلم حاضر در این قسمت به شمار می‌آید که آمالیا اولن هنرمند زن آمریکایی آن را ساخته است. 

سینمای پویای شرق آسیا هم که چند سالی است در عرصه‌های مختلف می‌درخشد، چندین و چند نماینده در این بخش دارد که یکی از آن‌ها، «جرقه‌های خاموش» ساخته پینگ چو تایوانی است و از سینمای اروپا هم آثار متعددی در این قسمت حاضرند که یکی از آن‌ها، فیلم «خوشمزه» به کارگردانی نیل مولر استوفن آلمانی

است. 

Forum و «نسل‌ها» دیگر قسمت‌های قابل ذکر فستیوال برلین ۲۰۲۵ هستند و یک بخش هم مختص فیلم‌های کوتاه است که ایران یک نماینده در آن دارد اما شکی نیست که یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های فستیوال بخش آثار کلاسیک سینمای دنیاست که طی آن شاهکارهایی مانند «فرشتگان جهنم» به کارگردانی مشترک هاوارد هیوز و جیمز ویل و محصول ۱۹۳۰ و «پرونده پارادین» فیلم معمایی و مرموز سال ۱۹۴۷ آلفرد هیچکاک افسانه‌ای پس از ترمیم و شفاف‌سازی مجددی که روی آن‌ها صورت پذیرفته، از نو به نمایش درمی‌آیند و «هری کثیف» فیلم پلیسی جریان‌ساز و معروف سال ۱۹۷۱دان سیگل که در آن کلینت ایستوود مشهور و دیرپا نقش اصلی را ایفا می‌کند، دیگر فیلم حاضر در این بخش است و همچنان دست نیافتنی و تکرار نشدنی نشان می‌دهد. 

شاید اگر سایر آثار امسال جشنواره کیفیتی حتی به اندازه یک پنجاهم این فیلم‌های کلاسیک می‌داشتند، «برلین» و برگزارکنندگان آن می‌توانستند خود را در اوج خوشبختی و موفقیت حرفه‌ای تلقی کنند.