درباره‌ مستند «سه نُهزارم» حاضر در جشن مستند؛ رنج زنان ایزدی هنوز تازه است

چارسو پرس: مستند «سه نهزارم» ساخته بهروز نورانی پور، قصه 3 دختر از نُه‌هزار دختری است که توسط داعش در شهر سنجار در 130 کیلومتری شهر موصل، مرکز استان الانبار عراق، به اسارت گرفته شده و مورد تجاوز قرار گرفته‌اند. این شهر که ترکیبی از قومیت‌‌های عرب و کُرد و ایزدی است، در سال 2014 مورد قتل و غارت داعش قرار گرفت و هزاران نفر از دختران و زنان به عنوان غنائم جنگی در بازار‌‌های موصل و رقّه مورد فروش قرار گرفتند.

در همین رابطه احسان مفیدی کیا نوشت: «قصه‌ پرغصه‌ی زنان کرد ایزدی، امروز بر کمتر کسی پوشیده است؛ رنجی که داعش به آنها تحمیل کرد و مردانشان را کشت و خودشان را به اسیری برد. با تمام شدن سیطره‌ی داعش بر عراق، گمان می‌رفت که این بانوان دوباره رنگ آرامش ببینند، اما سرنوشت چیز دیگری رقم زده بود. زنانی که از دوران تجاوز کودکی داشتند بر سر سخت‌ترین دوراهی که برای یک مادر متصور است قرار گرفتند: یا از کودکانشان بگذرند یا از جامعه و هویتشان! اعتقادات و فرهنگ ایزدی نمی‌پذیرفت که یک فرزند با پدر داعشی بینشان باشد از این رو مادرانی که اصرار به نگه داشتن بچه‌هایشان داشتند از شهر و جمع طرد شدند.

شنگال زمین پردردی است و آن درد هنوز هم ادامه دارد. پیش از این داعش بود و درد اسارت و بردگی و اکنون درد تاوان گناهی که هیچ اختیاری در انجام آن نبوده است. همه‌ی تلاش‌های زنان برای اثبات بی‌گناهی‌شان و نگه‌داشتن فرزندانی که قادر به نفی مادرانگی خود نسبت به آن‌ها نیستند راه به جایی نمی‌برد و از همین رو از حداقلی‌ترین حقوق شهروندی در سرزمین مادری‌شان محروم می‌شوند.

فیلم سه شخصیت اصلی دارد که به صورت همزمان روایت پررنج و محنت خود از سرگذشتشان را می‌گویند و وضعی که را اکنون در آن گرفتارند جلوی دوربین زندگی می‌کنند. مادر دلوو، مروا عبدالله و سلوا محمد صدیق هر کدام فرزند یا فرزندانی حاصل از روزهای سختی و تجاوز دارند و اکنون که می‌خواهد یاد آن روزهای تلخ را فراموش کنند و به زندگی عادی بازگردند، باز با غمی مضاعف مواجهند. از آن‌ها خواسته می‌شود که کودکشان را فراموش کنند تا خود از جامعه‌ی ایزدی کنار گذاشته نشوند اما این را کدام مادری می‌تواند بپذیرد؟

بهروز نورانی پور، تهیه کننده، کارگردان و پژوهشگر مستند «سه نُهزارم» در حدود 70 هفتاد دقیقه اثرش، همراهی و هم‌صحبتی با سه بانوی کرد ایزدی را به تصویر کشیده و کوشیده ضمن شنیدن خاطرات به غایت تلخ‌شان از زمان اسارت، از رنج‌های امروز هم بگوید؛ از پذیرفته نشدن بین خویشان و نزدیکان، از امرار معاشِ سخت و اصرار به بیرون راندن از خانه و شهر که در نهایت به فاجعه‌ی دیگری هم منجر می‌شود که در پایان مستند با آن مواجه می‌شویم.

نورانی پور سابقاً مستند «ای. 157» را درباره‌ دختران متأثر از فجایع تروریست‌های داعشی ساخته بود که مورد توجه بسیار از مخاطبان در جشنواره‌های مختلف قرار گرفت و جوایزی را در داخل کشور از جمله جشنواره فیلم فجر، مقاومت و سینما حقیقت کسب کرده و پیش از این جایزه اصلی جشنواره‌ بین‌المللی فیلم «Zeichen der Nach» آلمان، جایزه فیلم منتخب از نگاه تماشاگران جشنواره «Chambéry» فرانسه، جایزه بهترین مستند جشنواره «واچ داکز» لهستان و جایزه ویژه هیات داوران جشنواره فیلم «سینیه دو نویی» فرانسه را نیز از آن خود کرده است. این موفقیت‌ها نشانگر آن است که نورانی پور در حوزه‌ی این بحران اجتماعی خوب کار کرده و از همین رو اقبال به مستند جدیدش نیز دور از انتظار نیست، به ویژه‌ اینکه از دیدگاهی نو به این مسئله نگاه کرده است.

تدوین این مستند را اسماعیل منصف به عهده داشته و نکته‌ی تحسین برانگیز کار او پیش بردن همزمان خطوط داستانی و رفت و برگشت بین شخصیت‌هاست به نحوی که ما فیلم را یک کل یکپارچه می‌بینیم و آن زنان را یکی فرض می‌کنیم و می‌خواهیم از دل این سه مصداق درک کنیم که چه در حال رخ دادن است و کجای کار ایراد دارد.

جملات و اعدادی که در فیلم‌نوشت پایانی مستند در زمینه‌ سیاه می‌آیند نیز به تنهایی گویایی حجم شوکه‌کننده‌ ظلمی است که مستند قصد روایت آن را دارد. با این حال باید به جملاتی که یکی از زنان کرد از رادیو پناهندگان می‌گوید برگردیم: «گذشته ها گذشته، هیچ چیز رو نمیشه به عقب برگردوند، به زندگی ادامه بدید»»

جشن مستقل سینمای مستند ایران رویدادی سالانه است که با همکاری انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند و انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند و زیر نظر هیئت رئیسه جشن برگزار می‌شود.

این جشن در دوره سیزدهم به ریاست محمد شکیبانیا به شیوه آکادمی داوری و اختتامیه آن در ۹ اسفند ۱۴۰۳ برگزار خواهد شد.