نمایش «زندانی در دانمارک» به کارگردانی محمد مساوات، خوانشی جسورانه و پست‌دراماتیک از «هملت» شکسپیر است که به جای وفاداری به متن اصلی، بر واسازی رویداد اجرایی تمرکز دارد. در این اثر، شبح هملت از تابوت تاریکی برمی‌خیزد تا در جهانی از فساد و تباهی، مخاطب را به رویارویی با «امر واقعی» دعوت کند و با دستکاری لذت تئاتری سنتی، تجربه‌ای متفاوت رقم بزند.
مخاطب با نمایشنامه پست‌مدرنی سروکار دارد که در کنار بحث‌برانگیز بودن و رادیکال‌گرایی، فرم نگارشی غیرقراردادی به خود گرفته است. از طرف دیگر، شاید بتوان این نمایشنامه را «لولیتای تئاتری» قلمداد کرد که می‌خواهد علاوه بر ساختار تابوشکنانه‌اش، نگاه فمینیستی‌اش را به درونمایه‌اش محفوظ نگه دارد.
اگرچه متن میرباقری را نمی‌توان به‌طور قطع در چارچوب نمایشنامه‌های مستند قرار داد، اما محسنی یکی از فرم‌های تئاتر مستند یعنی «تئاتر دادگاهی» را برای اجرای این متن برگزیده است و از همان ابتدا قبل از شروع روایت‌ها به اطلاع تماشاگر می‌رساند که او در طول فرآیند اجرا در جایگاه هیات منصفه به تماشا نشسته است.
بالاخص وقتی مسیر بیانی مسدود می‌شود، دیالکتیک در حرکت اعضای بدن نقش می‌بندد تا اجراگر بتواند روایتش را به منصه ظهور برساند. به بیانی ساده، نمود زبانی بر پیکره و حرکات اجراگر فونداسیون اثر را تضمین می‌کند. گونه‌ای از تئاتر فیزیکال که نمایش خود را از سوژه‌ی کانونی‌‌اش مستمسک می‌داند. در این بستر آن چه مهم می‌نماید ارتباط مخاطبان با اجرای پیش رو است، اتفاقی که مسئولیتش به عهده کارگردان اثر است که در این مجال اجراگر و کارگردان استثناً یکی هستند و قاعدتاً این رویه، کنترل اوضاع را برای او سخت می‌کند.
فرهاد تجویدی در این سال‌ها خود را از وسوسه تولید نمایش‌های تازه در امان نگه داشته و مومنانه بر بازتولید نمایش «من» پافشاری کرده است. بنابراین به جای حرفهای تازه، همان گفته‌شده‌های قدیمی نمایش «من» را بار دیگر بر صحنه بیان کرده و از یاد نمی‌برد که می‌توان مقهور مدهای زودگذر زمانه نشد و بر چند ایده ثابت، اما مهم تکیه کرد.
دغدغه اصلی فردریک عشق است. او مردی است که همانند سلبریتی‌های امروزه طرفداران زیادی دارد و زنان زیادی برایش نامه می‌نویسند و به او ابراز عشق می‌کنند. حالا که او در مواجهه با یک عشق حقیقی، آن‌هم به دختری بسیار جوان‌تر از خودش که فرزند وزیر نیز هست، قرار گرفته، نمی‌تواند مطمئن باشد که می‌تواند موجبات خوشبختی او را فراهم سازد. در حقیقت کشمکش‌های فردریک با خودش و بحران‌هایی که او به عنوان یک بازیگر دارد، بخش مهمی از نمایش را می‌سازد که دیالوگ‌های شاهکار اریک امانوئل اشمیت آن را برجسته کرده است.
فضای ناتورالیستی نمایش «ظلم‌آباد» که این شب‌ها در سالن 3 پردیس شهرزاد در حال اجرا شدن است میل آن دارد که «زیست ویران» فرودستان جامعه را به ویران‌ترین شکل ممکن بازنمایی کند. البته کامران اقتداری در جایگاه نویسنده و کارگردان، به تمامی مقهور این فضای ناتورالیستی نمی‌شود و به تناوب دقایقی از روایت را بر مدار کابوس و رویای شخصیت اصلی نمایش با بازی خوب حسین کشفی‌اصل قرار می‌دهد.
در این مهمانی شبانه همه‌چیز بر مدار گفت‌وگو در رابطه با روابط فردی، مرور خاطرات نوستالژیک گذشته و همراهی با روح نئولیبرال زمانه شکل می‌یابد. حتی وقتی از دانشگاه تهران و دوران دانشجویی صحبت به میان می‌آید اشاره‌ای هر چند کوچک به انبوه تنش‌های سیاسی آن سال‌ها نمی‌شود. از این باب با فضایی سترون از نظر تاریخی روبه‌رو هستیم که به هیچ عنوان نمی‌خواهد رابطه تنش‌آلود عاملیت و ساختار یا همان فرد و اجتماع را که در آن زندگی می‌کند افشا کند.
در نمایش علی یدالهی فرضیه‌ای مطرح می‌شود بدون آنکه حتی یک دلیل بسیار کوچک برای اثبات آن وجود داشته باشد. درست است که صحنه نمایش محل ارایه فرضیات و مستندات تاریخی نیست و قرار نیست که یک گروه اجرایی، مقاله‌ای علمی تاریخی به مخاطب ارایه دهد، اما بدون تردید زمانی که ایده‌ای طرح می‌شود باید برای اثبات آن دلیلی ارایه شود، همانطور که در تئاتر چیزی به نام روابط علی وجود دارد و این بدان معناست که برای هر معلولی، علتی بایست تا تماشاگر در کشف رابطه میان این علت و معلول به درکی از مفاهیم نمایش برسد.
می‌توان نمایش «توافق‌نامه» را یک اثر استاندارد از اجرای نمایشنامه‌ای دانست که هم توده‌ها را خطاب می‌کند و هم به فضای روشنفکری فرانسه بی‌اعتنا نیست. رئالیسمی که کورش سلیمانی به کار بسته برای مخاطبان این روزهای تئاتر کلانشهر تهران، ملموس و دلپذیر است و این را می‌توان از استقبال خوب آنان رصد کرد. به هر حال در زمانه‌ای که تولید تئاتر به شدت گران و محدویت ممیزی توان‌فرساست، خلق یک تئاتر باکیفیت امری است دشوار که گروه تئاتر بیستون به نسبت در این آزمون موفق عمل کرده و حرف تازه‌ای زده است.
عواملی چون ممیزی، نبود حق کپی‌رایت و دستمزد پایین نمایشنامه‌نویسان، به گروه‌های اجرایی این اجازه نامبارک را داده که بنابر میل شخصی و یا مظنه بازار، در متون نمایشی دست برده و هر بلایی که دوست دارند بر پیکر نحیف این آثار وارد کنند. باید در مقابل این حرکت فراگیر و خزنده ایستاد و بیش از این نهیب زد.
«مالیخولیا» نمایشی روانکاوانه است و شما را یاد صحنه‌ای از فیلم «کاغذ بی‌خط» ناصر تقوایی هم می‌اندازد که هدیه تهرانی به جهان یعنی خسرو شکیبایی می‌گوید: هر مشکلی بین من و تو باشه باید از همین اتاق حل بشه. «مالیخولیا» البته با تکیه بر همین گفته‌ها، صرفا درباره واکاوی روابط زن و مرد است و موقعیت‌های مالیخولیایی دیگر مثل روابط مالیخولیایی با والدین یا دوستان و دیگر موارد را طرح‌ریزی نمی‌کند و با اکتفای یک برش عمیق از زندگی، باقی مفاهیم و موارد را در ذهن بازسازی می‌کند.
«سلام خداحافظ» به لحاظ زیباشناسی حرکت رو به جلویی برای شهاب حسین‌پور محسوب می‌شود اما شاید از نظر اقتصادی نتواند موفقیت آثار قبلی را تکرار کند. به هر حال با اجرایی به نسبت با کیفیت روبه‌رو هستیم که از جهان فوگارد تا حدودی فاصله گرفته تا بیش از این با ما معاصر باشد. اینکه آیا موفق شده یا نه، پاسخ قطعی ندارد. اما هر چه هست این را نمی‌توان کتمان کرد که مساله فرادستی و فرودستی، بیش از دوران فوگارد بر جهان ما سایه افکنده است.
آفتاب یزد –آریو راقب کیانی: نمایش «سالومه» به نویسندگی و کارگردانی بابک پرهام نمایشی مونولوگ است که به درونیات و ذهنیات تلنبار شده و خاک خورده در خلوت رخوت زده تک پرسوناژش یعنی «سالومه» (با بازی نکیسا عقبایی) می‌پردازد. نمایش که اقتباسی آزاد بر تراژدی «اسکار وایلد» دارد، تلاش می‌کند که وضعیت روان‌پریشانه «سالومه» را
این انفعال عمومی در مقابله با این حجم از فعالیت و بر صحنه بردن این تعداد اجرا، از تناقضات قابل تامل دوران ما است. در ظاهر امر گویا همه تلاش دارند چیزی را تغییر دهند اما شوربختانه، همه چیز بر مدار همان مناسبات نخ‌نمای گذشته می‌چرخد و بر حجم ابتذال و سهل‌انگاری بیش از پیش اضافه می‌شود.
مکانیسم‌های امتیازدهی، حتی امکان جستجوی یادداشت‌های جدی و انتقادی، با این حجم از بلبشوی نوشتاری و کامنت‌بازی، دیرزمانی است که ناممکن شده. بی‌شک مدیران تیوال می‌بایست از این تن‌دادن به منطق بازار حذر می‌کردند و راهی برای بازنشر نقدهای مکتوب چاپ‌شده در مطبوعات را در یک قسمت مجزا و صد البته مورد تاکید همگان، به مخاطبان پیگیر خواندن نقد و تحلیل، عرضه می‌کردند. این موجی که راه افتاده در نهایت همه را با خود خواهد برد.
« اسفرود بی دم» با شوخ‌طبعی، بازیگوشی و طنزی سیاه، توانسته فضایی کمابیش جفنگ و فرح‌بخش از زندگی شهری انسان معاصر بسازد. به هر حال ژست اجرا مبتنی است بر «از جدیت انداختن» همه‌چیز و همه‌کس و در این مسیر بیش از همه این خود اجرا است که باید از جدیت انداخته‌شده باشد. ضیافتی که پویا سعیدی در جایگاه نمایشنامه‌نویس و فرشید روشنی در مقام کارگردان برپا کرده‌اند، خوش‌رنگ‌ولعاب است اما چندان توانایی زیروزبر کردن سلیقه مخاطبان خویش را ندارد. یک دورهمی که قرار است خود را دست بیندازیم و از عقل سلیم زندگی شهری فاصله بگیریم.
با آنکه به‌لحاظ بصری با اجرایی چشم‌نواز روبه‌رو هستیم، اما اقتباس طلا معتضدی از رمان «ریش‌آبی» که به حذف گفت‌وگوهای مهم الهیاتی و فلسفی شخصیت‌ها منتهی شده، به‌همراه شیوه بازی بازیگران، تاحدودی موجب خستگی و ملال تماشاگران شده است.
«انسان/اسب...»، نمایه کاملی از آموزه‌های آرتو است. خشونت، طراحی صحنه گروتسک، دیالوگ‌های کم، کوتاه و مقطع نمایش که بیشتر در جهت القای اتمسفر به تماشاگر کمک می‌کنند تا پیشبرد داستان، پرفورمنس بازیگران و بالاخره تئاتر به‌مثابه یک آیین و تراپی دردناک همراه با جراحی خون و تعفن از رنج و غم، همه‌وهمه جمع کامل، همگن و ساختاریافته‌ای است از آموزه‌ها و ایده‌آل‌های آنتونن آرتو که در شگفت‌آورترین شکل ممکن در مقیاس تئاتر ایران در «انسان/اسب...» متجلی شده است.
«هملت»، ایده‌ای فوق‌العاده درخشان داشت هرچند در اجرا کمی محافظه‌کار بود، نمود این محافظه‌کاری در پایان اجرا شدیدتر بود، جایی که به‌نظرم بهتر و شجاعانه‌تر بود آرمین حمدی‌پور اجرا را آنجا تمام می‌کرد که کارگردان (صوفی) گفت، ممنون اجرایی که تا قبل از این‌لحظه وجود نداشت را تحمل کردید و چراغ تماشاچی‌ها هم مثل صحنه خاموش شد.
این روزها همچنان پرسش از چرایی تولید و به صحنه آوردن درصد زیادی از اجراها مفتوح است و مداقه در باب نسبت این اجراهای بی‌مسئله با وضعیت اینجا و اکنون ما، امری ضروری. بعضی از این تولیدات به اصطلاح هنری، محصول دورهمی دوستانه چند جوان جویای نام است که توانسته‌اند یک «تهیه‌کننده» بیابند و با اقناع کردن‌اش، هزینه ماجراجویی‌های خویش را تامین‌شده یابند. دور باطلی از تولید و عرضه تئاتر که توهم رونق و تولید خلاقه را در ذهن مخاطبان و مسئولان هنری کشور ایجاد می‌کند.
