پس از پایان چهارمین دوره جشنواره نمایش‌های کمدی، سایت «تئاتر» با چهره‌های مطرح تئاتر اصفهان درباره کیفیت و شرایط برگزاری این جشنواره و اوضاع فعلی تئاتر اصفهان، گفت و گوهایی انجام داد. در سومین بخش این پرونده با سعید محسنی، نمایشنامهنویس، که عضو شورای بازبینی و بازخوانی چهارمین جشنواره نمایش‌های کمدی اصفهان هم بود، درباره این جشنواره صحبت کردیم.
پایگاه خبری تئاتر: سطح کیفی نمایش‌های شرکت کننده در جشنواره امسال را چه طور ارزیابی می‌کنید؟
من به عنوان بازبین و بازخوان این جشنواره، همه کارها را خواندم و همه کارهایی را که آماده اجرا بود، دیدم. و قبل از این هم دو سال داور جشنواره بودم. اگر معدلی بخواهیم در نظر بگیریم به نظرم در این سه سالی که من به شکل مستقیم با جشنواره درگیر بودم، می‌توانم بگویم به لحاظ معدل کیفیت آثار روند رو به جلویی داشته. به خصوص در بخش بازبینی برای ما کنار گذاشتن یک سری از کارها دشوار بود. 4،5 کار را برای بازبینی مجدد فرستادیم و اتفاقاً 2 تا از آنها هم در اختتامیه جایزه گرفتند. این نشان می‌دهد که کارها به هم نزدیک شده‌اند.
چه عاملی وجود داشته که سطح کارها به هم نزدیک شده‌اند؟
مهمترین دلیلش سطح جشنواره است که بعد از گذشت چهار دوره، به یک استاندارد نزدیک شده است.
به نظرتان جشنواره به ثبات رسیده؟
من فکر میکنم بله. به ثبات رسیده و اگر همین روند را ادامه بدهد، در یکی دو سال آینده ما جشنواره‌ای داریم که معتبر است. البته قبول دارم که این جشنواره که شاید تنها جشنواره تخصصی کمدی ایران هم باشد به تعبیری، طبیعتاً آزمون و خطاها و افت و خیزهایی داشته است.
ضعف و قوت‌ها جه بود؟
مهمترین نقطه ضعف را می‌توان در عدم درک عمومی از مقوله کمدی دانست. کمدی خیلی گستره وسیعی دارد و ما یک بازه 1 تا 100 را در کمدی تعریف می‌کنیم. ولی تصور دوستان این بود که ملاک موفقیت، میزان خنده گرفتن از تماشاگران است. این خیلی درست نیست. گرچه من معتقدم باید منوی جشنواره باز باشد و ما انواع و اقسام کمدی را در جشنواره داشته باشیم تا بتوانیم ادعا کنیم که یک جشنواره داریم. خیلی از دوستان بعد از بازبینی در مورد بعضی کارها از ما می‌پرسیدند آیا واقعا فلان کار کمدی بود و کار ما نبود؟ مثل این که استاندارد خندادن فقط برای آنها ملاک بوده. در حالی که این طور نیست.
از نظر شما چه استانداردهایی برای یک نمایش کمدی وجود دارد؟
فاکتورهای زیادی هست. خندادن مهمترین شاخصه هست ولی یک رنج یک تا صد می‌شود برایش تعریف کرد. ببینید به هر حال برگزاری جشنواره کمدی کار خطرناکی است. چرا که تقریباً تمام موضوعاتی که می‌توان در کمدی به آنها پرداخت، به لحاظ ممیزی ارشاد جزو موضوعات تابوی جامعه هستند. و خب باید به کسانی که با لحاظ کردن این محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها توانستند یک اثر را تحت عنوان کمدی خلق کنند، باید دست مریزاد گفت.
در این جشنواره ما با یک رشد کمی قابل توجه از لحاظ تعداد آثار رو به رو بودیم و یک رشد کیفی به خصوص در زمینه حضور کارگردان‌ها و کارگردانی. نقطه قوت این جشنواره را حضور کارگردان‌ها با سلایق مختلف با بینش کارگردانی می‌دانم که انتخاب متن درستی کردند و در جشنواره حاضر شدند. در بحث بازی و بازیگری ولی احساس فقر بیشتری میکنم. بازیگری کمدی خیلی مبحث تخصصی است و ما ناگزیریم از پتانسیل موجود در اصفهان استفاده کنیم. در زمینه نمایشنامه‌نویسی هم متاسفانه صرفاً با یک سری جرقه مواجه هستیم و البته به قشر نمایشنامهنویس هم در ادوار مختلف کم لطفی شده و نمایشنامه‌نویس‌ها کمتر مورد توجه واقع شده‌اند.
یعنی نمایشنامه‌هایی که در این جشنواره شرکت داده شدند، ضعیف بودند؟
نه. ببینید. ما دو سه نفر نمایشنامهنویس داریم. این طوری بگویم که مثلاً فرهاد نقدعلی اگر تصمیم می‌گرفت مجوز ندهد، جشنواره تعطیل می‌شد. مثلاً ناگهان می‌بینید از 10،15 کار برگزیده 6،7 تایشان از متن‌های ایشان استفاده کرده‌اند. معتقدم کمبود نمایشنامهنویس داریم یا به عبارت درست‌تر نمایشنامهنویس داریم ولی از نمایشنامه‌نویس‌ها حمایت نمی‌شود.
منظورتان حمایت دولتی و ارگانی است؟
چه حمایت دولتی و چه حمایت هنری. یعنی در اکثر گروه‌هایی که تشکیل شده نمایشنامهنویس را به عنوان عنصر اصلی گروه نگاه نمی‌کنند یا دایره فعالیت‌شان خیلی محدود است. و خب از این منظر هم باید تامل کرد. کارگردان در طول سال، 10 متن به ارشاد می‌برد یکی‌شان مجوز می‌گیرد و بازیگر درگیر کار می‌شود ولی نمایشنامهنویس وقتی درگیر کار می‌شود که کارش تمام شده. به محض این که به ممیزی برسد. و حالا در طول یک سال مگر چه قدر می‌تواند کار بنویسد و بدهد که قیچی شود؟ به نظرم بد نبود در جشنواره امسال به 2،3 نمایشنامهنویس اصفهان که در جشنواره حضور داشتند، با هر کیفیتی که بودند، جدی‌تر نگاه می‌شد. فکر میکنم همین که قلم به دست گرفته بودند نمایشنامه طنز نوشته بودند و کارشان به جشنواره هم راه پیدا کرده بود، قابل تامل بود و باید جدی‌تر بهشان نگاه می‌شد.
شما نمایشنامه‌های مختلفی نوشته‌اید که در برخی‌هایشان بارقه‌های طنز هم دیدیم. آیا تا به حال نمایشنامه صرفاً کمدی هم نوشته‌ای؟ چه بایدها و نبایدهایی برای نوشتن نمایشنامه طنز قایلید؟
من خودم تا به حال نمایشنامه کمدی ننوشته‌ام. چون همانطور که گفتم، برای نمایشنامه طنز نوشتن باید با یک سری تابوهای جامعه مثل سیاست، دین و مسایل جنسی، شوخی کنیم بنابراین برای این که مشکلی پیش نیاید ناگزیریم و ترجیح می‌دهیم صرفاً به دو شکل کمدی موقعیت و کلام نزدیک بشویم.
کمدی کلام حداقل در اصفهان به شدت دست مالی شده و غلط جا افتاده است. به واسطه درک غلطی که ما از میراث مرحوم ارحام صدر و تئاتر به زعم دوستان مکتب اصفهان (که من معتقدم چنین مکتبی وجود ندارد) داریم. بنابراین با یک کمدی کلام این طوری مواجهیم که خیلی کمدی جدی محسوب نمی‌شود. در واقع آثار موفقی که در جشنواره می‌بینید، همه مبتنی بر کمدی موقعیت بوده‌اند و دست‌مان برای خلق یک نمایشنامه کامل کمدی بسته است. از طرف دیگر همیشه سنت‌های کمدی خیلی تاثیرگذار بوده‌اند. ما نه توی اصفهان و جشنواره کمدی که در ایران کسی که اختصاصاً نماینشامه کمدی بنویسد کمتر سراغ داریم. تقریباً چنین شاخصی را نداریم که بگوییم این نویسنده فقط کمدی نوشته. از طرفی در جامعه هنری ایران آثار کمدی با یک سطح تخفیف بهشان نگاه می‌شود و زیاد جدی گرفته نمی‌شود.
چه قدر نمایش‌هایی که اجرا شدند مطابق با نمایشنامه‌هایشان بودند و چه قدر تفاوت در اجرا بود؟
دوستان سه مرحله کار کردند. بین آنچه در بازخوانی دیدیم و آنچه در بازبینی دیدیم، اندکی تفاوت بود. که طبیعی است. و بعد در اجرا هم اندکی با چیزی که در بازبینی می‌رفتند، فرق می‌کرد. به هر حال بداهه جزو فاکتورهای اصلی نمایش‌های کمدی است. منتها من احساس میکنم این بداهه حتماً باید زمینه‌اش در متن فراهم شده باشد. وقتی فراتر از متن و اتفاقی که در قصه رقم می‌خورد، باشد، یک مقدار به لودگی می‌رسد.
جشنواره را در کل چه طور ارزیابی می‌کنید؟
من فکر میکنم با تمام نقاط ضعف و قوت جشنواره با تمام انتقاداتی که به من به عنوان بازخوان و بازبین وارد است و همه‌اش را می‌پذیرم، معتقدم باید خیلی جدی به این فکر کنیم که بودن این جشنواره خیلی بهتر از نبودنش است کما این که ما در جشنواره بین‌المللی در اصفهان داشتیم، امیدوارم جشنواره باقی بماند و اگر هم در حیطه ملی وارد نمی‌شود ولی استانی بماند چرا که می‌بینید در این 4 سال روند، روند جدی‌تری است و مخاطب با جشنواره همراه شده. امیدوارم بودنش توسط خود تئاتری‌ه، نه مسئولان، جدی گرفته شود.
https://teater.ir/news/49
