سعید ذهنی که این روزها مشغول اجرای نمایش «سگ نگهبان و درختی در باغ» است، با اشاره به تفاوت شرایط اجرای تئاتر در یکی دو دهه گذشته افزود: قبلا شرایط تئاتر مانند بهشت بود و ما نمی‌دانستیم!
چارسو پرس: او که از آهنگسازان شناخته‌شده تئاتر است و گاهی هم کارگردانی می‌کند، در گفتگو با ایسنا بابت از بین رفتن اصول اساسی و اخلاقی تئاتر ابراز تاسف و تاکید کرد: تئاتر، جای دلالی نیست و دستگاه پول چاپ‌کن ندارد!
ذهنی در آغاز درباره حضور خود در حوزه کارگردانی توضیح داد: فارغ‌التحصیل رشته کارگردانی هستم. ضمن اینکه از ۶ سالگی با موسیقی دمخور بوده‌ام و در تمام این سال‌ها برایم مهم بوده که تئاتر، موسیقی اورجینال خود را داشته باشد و موسیقی‌اش انتخابی نباشد.

وی یادآوری کرد: آخرین بار ۱۶ سال پیش نمایش «چهار فصل» نوشته آرنولد وسکر را با بازی کتانه افشاری‌نژاد و امیر غفارمنش در تالار مولوی اجرا کردم اما چون شرایط کار را مناسب نمی‌دانستم، از کارگردانی فاصله گرفتم و البته نمایشنامه درخور توجهی هم نیافتم. بنابراین انگیزه‌ای برای کارگردانی مجدد پیدا نکردم تا اینکه با نمایشنامه «سگ نگهبان و درختی در باغ» نوشته آرام محضری رو به رو شدم که دغدغه آن را با وضعیت این روزها متناسب دیدم.


او با ارایه توضیحاتی درباره محتوای این نمایشنامه افزود: این متن درباره رابطه منتقد و بخش خلاقه جامعه و نیز مردم به عنوان مخاطب است. حدود ۴ ماه با نویسنده گفتگو داشتیم و کوشیدیم تا به متن شسته رفته‌تری برسیم که اجرای آن از ۱۵ مهر ماه آغاز شده است.

ذهنی درباره تفاوت شرایط کارگردانی تئاتر از ۱۶ سال پیش تا به امروز توضیح داد: متاسفانه در این سال‌ها اصول اساسی و اخلاقی تئاتر عملا بی‌معنی شده است، چه به لحاظ روابط عوامل و ساز و کاری که همواره در تئاتر وجود داشته است و چه به لحاظ اقتصادی.

او ادامه داد: آن زمان که همه چیز معلوم و تکلیف روشن بود، فکر می‌کردم شرایط خوب نیست ولی الان همه چیز در هم آمیخته شده است. همین که سالن‌های مجموعه تئاتر شهر به عنوان حرفه‌ای ترین و تخصصی‌ترین مجموعه تئاتری کشور دو اجرایی شده‌اند، یعنی مناسبات حرفه‌ای وجود ندارد.


این آهنگساز تئاتر با تاکید بر جایگاه مهم تئاتر شهر در سال‌های گذشته یادآوری کرد: ضمن احترام به همه گروه‌های جوانی که در این سال‌ها در تئاتر شهر نمایش اجرا کرده‌اند، باید یادآوری کنم که روزگاری آرزوی جوانان تئاتری این بود که در کوچک‌ترین سالن تئاتر شهر کار کنند. زنده‌یاد آتیلا پسیانی با هزاران خون دل، کارگاه نمایش را در تئاتر شهر راه‌اندازی کرد تا اگر جوان مستعد و تجربه‌گرایی نمایشی درخور ارایه کرد، بتواند در این سالن کار خود را روی صحنه ببرد. یعنی قدر و قیمت همه چیز مشخص بود ولی حالا چیزی از ساز و کار پیشین تئاتر در این مجموعه هم باقی نمانده است. همچنانکه سال‌ها پیش کارگاه دکور آن از بین رفت، در حالیکه یک مجموعه تخصصی تئاتر باید از کارگاه دکور و لباس هم بهره‌مند باشد.

بیشتر بخوانید: مطالب مربوط به تئاتر ایران

ذهنی با ابزار تاسف از اینکه این روزها در تئاتر هم نگاه اقتصادی بر اصول کار حاکم شده است، درباره آسیب‌های این نوع نگرش گفت: به مدیران هنری هم گفته‌ام که نگاه کمیت‌گرا به تئاتر آسیب می‌زند و تئاتر شهر جای این گونه کارها نیست. در این سال‌ها که این همه مغازه به اسم تئاتر خصوصی راه‌اندازی شده، به اندازه کافی نگرش اقتصادی به تئاتر ضربه زده است. اما چرا تئاتر شهر هم مانند این سالن‌ها، فروش نمایش‌ها را ملاک قرار داده!؟ چرا در این مجموعه به گروه‌ها گفته می‌شود که اگر بعد از چند اجرا به کف فروش نرسند، نمایش دیگری جایگزین کارشان می‌شود؟ مگر کارخانه چاپ پول است!؟


او تاکید کرد: تئاتر نیازمند یک بازنگری اساسی است. الان که بعد از ۱۶ سال دوباره دارم کارگردانی می‌کنم، متوجه شده‌ام که آن زمان بهشت بود و ما نمی‌دانستیم که اگر می‌دانستم، سالی یک نمایش کار می‌کردم. همین الان هم همه اعضای گروهم همه از بچه‌های قدیمی و حرفه‌ای تئاتر هستند و بازیگران هم برغم جوانی‌شان، بسیار همراهند ولی در حالت کلی، آن اخلاق و ویژگی کار تئاتر از بین رفته و همین که صحبت از تئاتر می‌کنیم، همه صدای جرینگ جرینگ پول به یادشان می‌آید و دنبال این هستند که اولین قسط دستمزد خود را کی می‌گیرند.

ذهنی اظهار تاسف کرد: تئاتر محل کسب درآمد شده آن هم به بدترین و نازل‌ترین سطح آن. اگر به فردی اروپایی یا کسی که در برادوی کار کرده بگویید، در تهران شبی بیش از ۱۵۰ نمایش اجرا می‌شود، یکه می‌خورد. متاسفانه در این وضعیت، هیچ حساب و کتابی وجود ندارد و کسی که بخواهد با اصالت تئاتری کار کند، جایی نخواهد داشت.
این کارگردان با اشاره به اینکه در این سال‌ها سطح سلیقه تماشاگر هم پایین آمده، ادامه داد: سطح سلیقه تماشاگر را آنچنان پایین آورده‌اند که عموم تماشاگران اگر کسی روی صحنه شلنگ تخته نیندازد، علاقه‌ای به دیدن تئاتر نخواهند داشت.

او با انتقاد از حضور سلبریتی‌ها در تئاتر افزود: این همه سلبریتی چه چیزی به سینمای ما اضافه کردند که حالا به تئاتر بیفزایند؟ اما وقتی حاضر می‌شویم به هر قیمتی در تئاتر به فروش بیشتر برسیم، همین وضعیت پیش می‌آید. گویی یادمان رفته که تئاتر جای دلالی و واسطه‌گری و بازار کار نیست.

این کارگردان اضافه کرد: امروز تئاتر درگیر همان بلایی شده که قبلا بر سر سینما و موسیقی آمد. حالا همان بلا ۱۰ برابر بدتر بر سر تئاتر آمده! و این نتیجه عملکرد جامعه هنری و سیاست‌گذاران فرهنگی است که از تئاترهای فاقد تفکر حمایت کرده‌اند.

ذهنی با اشاره به وجوه گوناگون یک اثر نمایشی متذکر شد: در تمام دنیا سرگرم‌کننده بودن، تنها یکی از وجوه هر اثر هنری است و نه همه آن، ولی حالا این موضوع در کشور ما به صورت افراطی دنبال می‌شود.

او با تاکید بر ضرورت حمایت دولتی از تئاتر خاطرنشان کرد: همه جای دنیا تئاتر شهرها از حمایت شهرداری و دولت بهره‌مند هستند تا کیفیت کارشان بالا بماند و به ورطه تجاری شدن نیفتند اما در کشور ما هویت مجموعه‌های اصیل تئاتری از بین رفته و همه چیز با هم مخلوط شده است.

ذهنی در پایان گفت: با همه اینها از گروهم ممنونم که همراهی کردند تا یک اثر نمایشی به معنای تئاتر روی صحنه برود که قطعا ایرادهایی دارد ولی همین که از اصول تئاتر پیروی کرده و دنبال دلالی نیست، برایم ارزشمند است.

سعید ذهنی

گفتنی است نمایش «سگ نگهبان و درختی در باغ» به تهیه‌کنندگی سعید هنرآموز اجرا می‌شود و دیگر اعضای گروه اجرایی آن به شرح زیر هستند:

بازیگران: صحرا ‌اسدالهی، احمد نیکپور، صحنه و لباس: کریم جوانشیر، نور: رضا خصرایی، آهنگساز: سعید ذهنی، گریم: یوحنا حکیمی، طراح صدا، اجرای صدا: روزبه ‌کمالی، ارشام ‌مودبیان، استودیو، ضبط، میکس و مسترینگ: ارشام ‌مودبیان (استودیو زروان)، گرافیک، تبلیغات: علی ‌زندیه، دستیار اول کارگردان: محمدجواد ذهنی، منشی صحنه: فدرا شعبانی راد، مدیر تولید: حمید هنرآموز، عکاس: پریناز آل آقا.

این نمایش هر شب ساعت ۱۸ و سی و به مدت یک ساعت در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهرروی صحنه می‌رود.
منبع: ایسنا