نمایش خانگی ایران در سال‌های اخیر با تک‌آثاری که می‌درخشیدند، نتوانست به‌عنوان یک جریان هنری قدرتمند شکل بگیرد. اما از سال ۱۴۰۳ و با استقبال مخاطبان از سریال‌هایی چون «افعی تهران» و «در انتهای شب»، نوید ایجاد یک صنعت با بیم و امیدهای فراوان آغاز شد که در سال ۱۴۰۴ پلتفرم‌ها به برنامه‌ریزی سالانه پرداختند.
چارسو پرس: خلق یک اثر هنری خوب به هیچ عنوان نه‌تنها یک جریان هنری نمی‌سازد بلکه کارنامه سازنده آن اثر را هم بری از خطا نمی‌کند. ماجرا درباره نمایش خانگی ایران تا پیش از سال 1403 همین است. تمام صنعت پر سروصدای نمایش خانگی تا پیش از سال گذشته تنها متکی به تک‌اثر‌هایی بود که می‌آمدند و دیده می‌شدند ولی جریانی در اقبال نسبت به نمایش خانگی نمی‌ساختند اما از 1403 داستان فرق کرد. وقتی مخاطب به «افعی تهران» و پس از آن «در انتهای شب» اقبال نشان داد و یک پلتفرم دیگر هم در رقابت با فیلیمو قرار گرفت، دیگر ماجرا درباره یک اثر و دو اثر خوب نبود. موج مخاطب جذب شده به نمایش خانگی نوید توسعه یک صنعت را می‌داد. صنعتی که حالا بیش از هر زمان دیگر بیم و امیدهای زیادی درباره آینده آن وجود داشت.
اوایل نیمه دوم سال 1403 رقابت میان پلتفرم‌های نمایش خانگی از 3 به 4 پلتفرم رسید و اکثریت آثار جنایی شدند. کم‌کم نمایش خانگی به دام تکرار افتاد. جریان صعودی نمایش خانگی سینوسی شد و دوباره ریزش مخاطب را تجربه کرد. دلیلش واضح است. مخاطب برای تنوع به سراغ نمایش خانگی آمده و تکرار آفت این تنوع است. زمستان 1403 باز هم رونق به نمایش خانگی بازگشت. از یک طرف «ازازیل» و «آبان» و از طرف دیگر «جان سخت» و «تاسیان» میزان بازدیدشان نجومی شد. اگر بخواهیم از عملکرد نمایش خانگی یک معدل بگیریم، پلتفرم‌ها در جذب مخاطب بسیار خوب و جالب توجه کار کردند اما در تنوع آثار معمولی بودند. حالا همه چیز به 1404 کشیده شده است، سالی که برای اولین بار پلتفرم‌های اصلی برنامه سالانه‌شان را اعلام کردند.
نوروزی که تازه نیست
نوروز 1404 پلتفرم‌های نمایش خانگی بی‌سروصدا، روی آنچه در سال قبل کاشته بودند، تمرکز کردند. «تاسیان» در نوروز به قسمت هفتم رسید و 15 قسمت تا پایانش مانده، «جان‌سخت» به قسمت‌های 13 و 14 رسید و 5 قسمت دیگر به پایان می‌رسد. نماوا هم «ازازیل» را ادامه می‌دهد و «آبان» هم هنوز مخاطب خودش را دارد. همه این اتفاقات یعنی تا پایان بهار، به جز سه یا چهار اثر جدید، دیگر خبری از سریال تازه نخواهد بود. با این حال یک نکته جالب توجه در این بین وجود دارد. پلتفرم‌ها کم‌کم متوجه ایراد اواسط سال 1403 شده‌اند و به تنوع روی آوردند. سه اثری که احتمال می‌رود در اردیبهشت و خردادماه منتشر کنند -به جز یکی- باقی آثار غیرجنایی‌اند. «سووشون»، «بامداد خمار» و «وحشی» سه اثری هستند که احتمال می‌رود در بهار امسال منتشر شوند.
نوروز 1404 پلتفرم‌های نمایش خانگی بی‌سروصدا، روی آنچه در سال قبل کاشته بودند، تمرکز کردند. «تاسیان» در نوروز به قسمت هفتم رسید و 15 قسمت تا پایانش مانده، «جان‌سخت» به قسمت‌های 13 و 14 رسید و 5 قسمت دیگر به پایان می‌رسد. نماوا هم «ازازیل» را ادامه می‌دهد و «آبان» هم هنوز مخاطب خودش را دارد. همه این اتفاقات یعنی تا پایان بهار، به جز سه یا چهار اثر جدید، دیگر خبری از سریال تازه نخواهد بود. با این حال یک نکته جالب توجه در این بین وجود دارد. پلتفرم‌ها کم‌کم متوجه ایراد اواسط سال 1403 شده‌اند و به تنوع روی آوردند. سه اثری که احتمال می‌رود در اردیبهشت و خردادماه منتشر کنند -به جز یکی- باقی آثار غیرجنایی‌اند. «سووشون»، «بامداد خمار» و «وحشی» سه اثری هستند که احتمال می‌رود در بهار امسال منتشر شوند.
یا جنایی می‌سازیم یا تاریخی- عاشقانه
وضعیت تغییر در آثار نمایش خانگی چندان هم محصول بازخورد مخاطب نیست. به عنوان مثال «سووشون» یک سالی می‌شود که از ساختش گذشته «بامداد خمار» هم نزدیک به 7 سال است، بین تهیه‌کنندگان مختلف در فرایند پاس‌کاری مانده. این یعنی سریال‌های پرهزینه پلتفرم‌ها که حاصل سودِ دوران کرونای پلتفرم‌ها هستند، حالا به جریان پخش نزدیک می‌شوند. در میان آثار نمایش خانگی که در یک‌سال اخیر در دست ساختند، «وحشی» باز هم از ژانر جنایی است.
وضعیت تغییر در آثار نمایش خانگی چندان هم محصول بازخورد مخاطب نیست. به عنوان مثال «سووشون» یک سالی می‌شود که از ساختش گذشته «بامداد خمار» هم نزدیک به 7 سال است، بین تهیه‌کنندگان مختلف در فرایند پاس‌کاری مانده. این یعنی سریال‌های پرهزینه پلتفرم‌ها که حاصل سودِ دوران کرونای پلتفرم‌ها هستند، حالا به جریان پخش نزدیک می‌شوند. در میان آثار نمایش خانگی که در یک‌سال اخیر در دست ساختند، «وحشی» باز هم از ژانر جنایی است.
ماندن در میان دو گونه از سریال یعنی جنایی یا تاریخی از یک طرف نوید خوبی برای مخاطبان است و از طرف دیگر نشان‌دهنده فاصله میان سینما و نمایش خانگی است. از یک طرف جریان سینما از کمدی فاصله نمی‌گیرد و عملاً هیچ اثر جنایی‌ای روی پرده نیست. از طرف دیگر نمایش خانگی از کمدی تهی شده و تنها آثار کمدی یا طنز حال حاضر پلتفرم‌ها، «ممیزی» و «نیمه‌شب» که هیچ‌کدام در فرمت سریال قرار نمی‌گیرد. به نظر می‌رسد نزدیک‌ترین کمدی به نمایش خانگی «اجل معلق» است که اگر قرار باشد به امسال برسد قطعاً نیمه دوم سال باید منتظر آن باشیم.
چه خبر از سریال‌ها؟
از میان آثاری که قرار است در چند ماه آینده منتشر شود، اولین این آثار «وحشی» است. سریال هومن سیدی که تابستان امسال کلید خورد و پس از حدود 9 ماه فیلمبرداری به پخش رسیده است. سریالی که سیدی پس از «قورباغه»اش توانست مخاطب جدی آثار خود را پیدا کند با «وحشی» به سریال یک اثر جنایی دیگر رفته است.
از میان آثاری که قرار است در چند ماه آینده منتشر شود، اولین این آثار «وحشی» است. سریال هومن سیدی که تابستان امسال کلید خورد و پس از حدود 9 ماه فیلمبرداری به پخش رسیده است. سریالی که سیدی پس از «قورباغه»اش توانست مخاطب جدی آثار خود را پیدا کند با «وحشی» به سریال یک اثر جنایی دیگر رفته است.
سریالی که نقش اصلی آن را جواد عزتی بر عهده دارد و بازیگر مقابلش نگار جواهریان است، عزتی ۱۵ سال قبل در «آفریقا»، نخستین فیلم بلند سیدی همکاری داشته و جواهریان ۱۱ سال قبل در فیلم «اعترافات ذهن خطرناک من»، سومین فیلم بلند سیدی ایفای نقش کرده است. جواد عزتی، نگار جواهریان، احسان امانی، علیرضا ثانی‌فر، مهدی صباغی و محمد صابری از جمله بازیگران سریال «وحشی» هستند. «وحشی» قرار است یکشنبه هفته آینده (24 فروردین) از پلتفرم فیلم‌نت منتشر شود.
به جز «وحشی» باقی آثاری که قرار است برای نمایش خانگی منتشر شود، از گمانه‌زنی فراتر نمی‌رود. «سووشون» دیگر اثری است که پخش کردن تیزر‌هایش را از اسفندماه سال گذشته آغاز کرده اما هنوز مشخص نیست چه زمانی به پخش می‌رسد اما با توجه به پخش فصل دوم «ازازیل» به نظر نمی‌رسد این اثر به اواسط بهار 1404 برسد. بهنوش طباطبایی، میلاد کی‌مرام، آزاده صمدی، مجید صالحی، ترلان پروانه، سام درخشانی و... از جمله بازیگران «سووشون» هستند. فیلمنامه این سریال براساس رمان مشهور «سووشون» نوشته سیمین دانشور به نگارش درآمده است. البته «سووشون» تنها اثر اقتباسی نمایش خانگی برای بهار امسال نخواهد بود.
بعد از «سووشون»، «بامداد خمار» دیگر اثری است که ممکن است در بهار امسال منتشر شود. «بامداد خمار» هم در کنار «سووشون» از آثار اقتباسی آینده نمایش خانگی است. سریال «بامداد خمار» به کارگردانی نرگس آبیار اثری اقتباسی از رمانی به همین نام نوشته فتانه سیدجوادی (پروین) است که در دهه ۷۰ منتشر شد. این رمان در زمان انتشار طرفداران بسیاری داشت و به‌عنوان یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های معاصر ایران شناخته می‌شود. «بامداد خمار» احتمالاً اثر بعدی پلتفرم شیدا پس از سریال «آبان» خواهد بود و با توجه به کمتر از 10 قسمت ماندن از سریال «آبان» احتمالاً بامداد خمار به اواخر بهار خواهد رسید.
بیشتر بخوانید: تلویزیون و شبکه نمایش خانگی
سریال‌های مبهم زیادند
به جز سه اثری که هومن سیدی و نرگس آبیار آن را ساخته‌اند باقی آثار نمایش خانگی بسیار دور از پخشند. «هزار و یک شب»، «جادوی سفید»، «محکوم» و «برتا» از دیگر آثار نزدیک به پخش در نمایش خانگی‌اند، آثاری که ساخته مصطفی کیایی، آیدا پناهنده، علی مردانه و امیرحسین ترابی از سازندگان این آثارند. آثاری که به نظر باز هم رقابت میان فیلیمو و فیلم‌نت را داغ خواهند کرد و در نیمه دوم سال 1404 شاهد رقابت میان این دو پلتفرم خواهیم بود.
به جز سه اثری که هومن سیدی و نرگس آبیار آن را ساخته‌اند باقی آثار نمایش خانگی بسیار دور از پخشند. «هزار و یک شب»، «جادوی سفید»، «محکوم» و «برتا» از دیگر آثار نزدیک به پخش در نمایش خانگی‌اند، آثاری که ساخته مصطفی کیایی، آیدا پناهنده، علی مردانه و امیرحسین ترابی از سازندگان این آثارند. آثاری که به نظر باز هم رقابت میان فیلیمو و فیلم‌نت را داغ خواهند کرد و در نیمه دوم سال 1404 شاهد رقابت میان این دو پلتفرم خواهیم بود.
نکته جالب درباره آثار مبهم نمایش خانگی اقتباسی بودن یکی از این آثار یعنی «هزار و یک شب» است و تاریخی بودن دو اثر یعنی «هزار و یک شب» و «جادوی سفید» است. به جز این‌ها «برتا» به عنوان دنباله خون سرد قرار است ساخته شود و اخبار تولید آن یک‌سالی است که منتشر شده. سریال «محکوم» هم اولین سریال مردانه است که قرار است اثری شبیه به «زخم کاری» باشد.
شو‌ها با جنجال می‌آیند
جدای از سریال‌ها، برنامه‌هایی هم هستند که قرار است در سال 1404 پخش شود. بر خلاف سریال‌های نمایش خانگی که در نوروز چندان به‌روز‌رسانی نشدند، شو‌های نمایش خانگی مفصل خود را برای نوروز آمده کردند. از «عالیجناب» و «مافیا دن» گرفته تا «رینگو» و «صداتو». با این حال نام‌هایی که آثارشان منتشر نشده بسیار از منتشر شده‌ها چشمگیر‌تر است. در میان شو‌های منتشر نشده نمایش خانگی جدی‌ترین اثر «کارناوال» است، برنامه‌ای که پس از «خندوانه» قرار بود رامبد جوان برای فیلم‌نت بسازد و بدل به یکی از آثار پر رنگ نمایش خانگی شود. رئالیتی‌شو «بازمانده» به کارگردانی سعید طالبی مراحل پیش‌تولید را در یکی از جزایر کشور سپری کرده و ضبط آن آغاز شده است.
جدای از سریال‌ها، برنامه‌هایی هم هستند که قرار است در سال 1404 پخش شود. بر خلاف سریال‌های نمایش خانگی که در نوروز چندان به‌روز‌رسانی نشدند، شو‌های نمایش خانگی مفصل خود را برای نوروز آمده کردند. از «عالیجناب» و «مافیا دن» گرفته تا «رینگو» و «صداتو». با این حال نام‌هایی که آثارشان منتشر نشده بسیار از منتشر شده‌ها چشمگیر‌تر است. در میان شو‌های منتشر نشده نمایش خانگی جدی‌ترین اثر «کارناوال» است، برنامه‌ای که پس از «خندوانه» قرار بود رامبد جوان برای فیلم‌نت بسازد و بدل به یکی از آثار پر رنگ نمایش خانگی شود. رئالیتی‌شو «بازمانده» به کارگردانی سعید طالبی مراحل پیش‌تولید را در یکی از جزایر کشور سپری کرده و ضبط آن آغاز شده است.
سیامک انصاری که سابقه اجرای فصل اول رئالیتی‌شو «جوکر» و «صداتو» را در کارنامه خود دارد، مجری رئالیتی‌شو «بازمانده» خواهد بود. همچنین جواد نوروزبیگی؛ تهیه‌کننده مطرح سینما هدایت اجرایی این پروژه را به عهده دارد. معین زندی، پوریا پورسرخ، الهه منصوریان، احسان روزبهانی، جواد کاظمیان و سیاوش خیرابی از چهره‌هایی‌اند که در این مسابقه حضور دارند. دیگر شرکت‌کننده‌های این مسابقه به‌زودی اعلام خواهند شد.
بعد از «بازمانده» دیگر رئالیتی‌شوی در انتظار ساخت، «شاه گل» است، اثری که قرار است فصل دوم «گل یا پوچ» باشد. رئالیتی شو «گل یا پوچ» به کارگردانی نیک یوسفی و تهیه‌کنندگی علی اسدزاده و اجرای مهران مدیری در قالب ۱۲ قسمت از پلتفرم فیلیمو پخش شد و استقبال بسیار زیادی را در پی داشت.
با توجه به استقبال بالا از این مسابقه و تمایل مردم نسبت به ساخت فصل دوم آن، از سازندگان انتظار می‌رود تا مقدمات ساخت سری جدید را تدارک ببینند و علاقه‌مندان به آن را دوباره به وجد بیاورند. با تمام این تفاسیر اگر با توجه به اخبار، «کارناوال» به پایان فروردین برسد، به مهم‌ترین شوی چند سال اخیر نمایش خانگی تبدیل خواهد شد. بر اساس اخبار منتشر شده «کارناوال» قرار است ادامه «خنداننده شو» را در دل «کارناوال» داشته باشد.
همین شفافیت را دریابید کافی است
سوای آثار سریالی و شو‌ها، به نظر می‌رسد پلتفرم‌های جدیدی هم وارد جریان نمایش خانگی می‌شوند. اگر گمانه‌زنی‌ها به حقیقت بدل شود، سه پلتفرم جدید وارد جریان نمایش خانگی خواهند شد، البته با توجه به 17 پلتفرم جدی که اخباری را از ساخت آثارشان منتشر کردند و تنها یک پلتفرم وارد جریان شد، به نظر نمی‌رسد این پلتفرم‌ها در بهار 1404 آثارشان منتشر شود.
سوای آثار سریالی و شو‌ها، به نظر می‌رسد پلتفرم‌های جدیدی هم وارد جریان نمایش خانگی می‌شوند. اگر گمانه‌زنی‌ها به حقیقت بدل شود، سه پلتفرم جدید وارد جریان نمایش خانگی خواهند شد، البته با توجه به 17 پلتفرم جدی که اخباری را از ساخت آثارشان منتشر کردند و تنها یک پلتفرم وارد جریان شد، به نظر نمی‌رسد این پلتفرم‌ها در بهار 1404 آثارشان منتشر شود.
جدای از آثار منتشر شده در نمایش خانگی، دیگر نکته مهمی که از آثار پلتفرمی در سال 1404 مورد انتظار است، شفافیتی است که به نظر می‌رسد آثار نمایش خانگی از آن‌ها دور هستند. به شکلی واضح، آثار نمایش خانگی در چند سال اخیر کیفیتی قابل بررسی پیدا کرده و حضور «آکتور» و «در انتهای شب» در جشنواره‌های جهانی نشان از کیفیت این آثار دارد. با این حال ساختار این پلتفرم‌ها و سبک آن‌ها هنوز هم در حد و اندازه‌های پلتفرم‌های بین‌المللی نیست.
مهم‌ترین مسئله این پلتفرم‌ها شفافیت است. برخلاف شکل و شمایل پلتفرم‌هایی چون نتفلیکس و پلتفرم عربی «شاهد» که آمار‌های مخاطبانشان را به صورت هفتگی و ماهانه منتشر می‌کنند، پلتفرم‌های ایرانی خودشان را در جریان شفافیت نمی‌اندازند و آمار‌ها را جز در گفت‌وگو‌ها و آن هم به صورت سربسته مطرح نمی‌کنند. این در حالی است که این اتفاق، هم برای مخاطبان ایجاد اعتماد می‌کند و هم مخاطبانی که اشتراک خریده‌اند به حقوقشان به عنوان مخاطب می‌رسند و متوجه معنای دقیق این جمله که «رکورد تماشای فلان اثر شکسته شد» می‌شوند. با تمام این تفاسیر پلتفرم‌های نمایش خانگی هنوز دچار تزلزل نشده‌اند و به نظر می‌رسد روند فعلی حداقل مخاطب را برای آن‌ها نگه دارد. پلتفرم‌هایی که با وجود اعلام برنامه‌های کلی در حال ساختشان هنوز اخبار جزئی از آثار جدید خود نمی‌دهند و یکی از دلایل این اتفاق می‌تواند همین عدم ساختار منسجم در پلتفرم‌ها باشد.
سوای این‌ها، فقر تنوع ژانر هم در آثار نمایش خانگی مشهود است. این استدلال که آثار اصلی پلتفرم‌های جهانی روی آثار جنایی است چندان از کسی پوشیده نیست، با این حال، به‌قدری درصد این آثار در حال بالا رفتن است که پس از مدتی برای مخاطبان ایجاد زدگی خواهد کرد و مخاطبان را از آثار نمایش خانگی دور می‌کند. این دقیقاً همان اتفاقی است که برای آثار سینمایی افتاد و شاهد کاهش مخاطبان کمدی‌ها شدیم. از طرف دیگر، کیفیت آثار نمایش خانگی هم در این بین اهمیت دارد. نمایش خانگی از حیث کیفیت در حال پیشرفت است اما آثار بی‌کیفیت بسیاری هم دارد. مخاطبی که سال‌هاست با آثار نمایش خانگی آب‌دیده شده و به آن سطح از کیفیت عادت کرده، کش دادن‌های مرسوم در پلتفرم‌های ایرانی را درک نخواهد کرد و رکورد تماشای آثار به شدت کاهش پیدا خواهد کرد و با آن‌ها مقایسه خواهد شد. مخاطب در تنوع هم به پلتفرم‌های غربی توجه خواهد کرد، تنوعی که به نظر می‌رسد پلتفرم‌های داخلی در حال نزدیک شدن به آن هستند اما تا حدود مطلوب، به نظر فاصله‌ای جدی دارند. در این بین آنچه اهمیت دارد، تلاش برای ذائقه‌سازی و ساختن آثار کوتاه اما باکیفیت است.
تجربه چند سال اخیر پلتفرم‌های نمایش خانگی نشان داده حتماً نیاز نیست یک پلتفرم سریالی بلند با بیش از 20 قسمت بسازد تا دیده شود، اتفاقاً آثار جذاب چند وقت اخیر آثاری با کمتر از 15 قسمت بودند که این نشان از هوش بالای مخاطبی دارد که دیگر آب بستن را تاب نمی‌آورد.
منبع: روزنامه فرهیختگان
https://teater.ir/news/70460
.gif)
