نقد فیلم «از بالا تا پایین»: مانیفست جسورانه اسپایک لی با الهام از کوروساوا

چارسو پرس بازسازی شاهکارهایی چون High and Low از آکیرا کوروساوا، بازی با آتش است. اما اسپایک لی، فیلم‌ساز متعهد و جنجالی نیویورکی، با فیلم «Highest 2 Lowest» نه‌تنها به بازخوانی اثری کلاسیک پرداخته، بلکه آن را به بستری برای طرح دغدغه‌های اجتماعی، نژادی و فرهنگی امروز آمریکا تبدیل کرده است. فیلم با درخشش دنزل واشنگتن و A$AP Rocky، مرز میان درام جنایی و بیانیه سیاسی را محو می‌کند.

از همان ابتدا، لی با انتخاب جسورانه قطعه‌ی «Oh, What a Beautiful Mornin’» و نمایش نیویورک از نمای بالا، نشان می‌دهد که این فیلم تنها یک بازسازی صرف نیست. دیوید کینگ (با بازی مسلط دنزل واشنگتن)، مغز متفکر شرکت موسیقی «Stackin’ Hits»، در اوج موفقیت است. اما درست در آستانه خرید سهم عمده از شرکتی که خودش بنیان‌گذاری کرده، تماسی تلفنی دریافت می‌کند: پسر نوجوانش، «تری»، ربوده شده است.

اینجا بخوانید: معرفی، نقد و بررسی فیلم‌های خارجی

در ادامه، مخاطب با شبکه‌ای از پیچیدگی‌های احساسی، اخلاقی و اجتماعی مواجه می‌شود. کدام ارزش مهم‌تر است؟ خانواده یا موفقیت مالی؟ پرداخت باج به آدم‌ربا معادل از دست دادن رویای دیرینه‌ دیوید است. اما او چاره‌ای ندارد جز اینکه وارد بازی موش و گربه‌ای با آدم‌ربا شود. یکی از بهترین سکانس‌ها، تعقیب و گریز در جریان «رژه‌ی پورتوریکویی‌ها» در برانکس جنوبی است که در کنار قطعات موسیقی زنده، هیجانی بی‌نظیر را خلق می‌کند و در قامت یکی از برترین لحظات سینمایی نیویورک می‌ایستد.

شباهت‌ها با نسخه اصلی کوروساوا هوشمندانه حفظ شده‌اند، اما تغییرات نیز به‌جا و معنادارند. نقش رسانه‌های اجتماعی و افکار عمومی در تصمیمات دیوید، یکی از مهم‌ترین به‌روزرسانی‌های فیلم است. اسپایک لی این عنصر مدرن را نه صرفاً به‌عنوان ابزار دراماتیک، بلکه به‌مثابه نقدی بر «تصویرسازی عمومی» و فشارهای اجتماعی مطرح می‌کند.

جفری رایت در نقش «پاول»، دوست قدیمی دیوید، لایه‌ای تازه از نابرابری نژادی را به روایت می‌افزاید. او که سابقه کیفری دارد، برخلاف دیوید که مورد احترام نهادهای رسمی‌ست، با بی‌اعتمادی پلیس روبه‌رو می‌شود. تضاد در نحوه برخورد سیستم با این دو شخصیت سیاه‌پوست، یکی از آشکارترین نقدهای اجتماعی اسپایک لی را شکل می‌دهد.

در سکانس پایانی که اصلاً در نسخه کوروساوا وجود نداشت، دیوید با آدم‌ربا (با بازی متفاوت A$AP Rocky) روبه‌رو می‌شود؛ اما نه در قالب یک درگیری کلیشه‌ای، بلکه در قالب یک دوئل موسیقایی رپ. این سکانس، نه‌تنها نماد بازپس‌گیری قدرت از سوی قهرمان داستان است، بلکه تجلی دیدگاه خود لی درباره عدالت، فرصت دوم و صدای نسل جدید است.

بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان

فیلم «از بالا تا پایین» بیش از آنکه یک بازسازی باشد، بیانیه‌ای سینمایی از سوی اسپایک لی است درباره قدرت، مسئولیت، طبقه و نژاد در جهان معاصر. او با تلفیق ارجاعات سینمایی، موسیقی هیپ‌هاپ و سبک بصری رنگارنگ، توانسته نسخه‌ای مدرن و مستقل از شاهکار کوروساوا خلق کند.

در دستان فیلم‌سازی کمتر جسور، این پروژه می‌توانست به اثری متوسط یا حتی تقلیدی بدل شود، اما لی با کمک بازی‌های درخشان و روایتی پرشور، موفق شده از «High and Low»، شاهکاری تازه بیرون بکشد: فیلمی که در آن نه‌فقط سرنوشت یک پسر نوجوان، بلکه معنای انسانیت، وفاداری و انتخاب‌های اخلاقی به چالش کشیده می‌شود.