پایگاه خبری تئاتر: سیزدهمین نشست تخصصی مداد خیال با موضوع ضرورت دراماتورژی در تئاتر کودک و نوجوان عصر روز شنبه (۱۶شهریور) ماه در فرهنگ‌سرای فردوس برگزار شد.
در این نشست که با حضور بهرام جلالی‌پور، حسن دولت‌آبادی و بهزاد صدیقی برگزار شد، تئاتر کودک و نوجوان از منظر دراماتورژی و این‌که گروه‌های تئاتر اگر از شخصی به نام دراماتورژ بهره بگیرند، قطعاً بر کیفیت این نوع آثار مؤثر واقع خواهد شد، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
در ابتدا بهزاد صدیقی (نمایش‌نامه‌نویس، منتقد و پژوهش‌گر تئاتر) گفت: در سلسله نشست‌های پژوهشی و تخصصی مداد خیال تلاش می‌کنیم مباحث مغفول مانده یا مباحثی را که کمتر به آن پرداخته شده در حوزهٔ تئاتر کودک و نوجوان بررسی کنیم و به آن بپردازیم؛ مباحثی که دست‌اندرکاران تئاتر کودک و نوجوان به آن نیاز دارند اما کسی به آن‌ها نمی‌پردازد.
وی در ادامه با اشاره به سابقه و صبغهٔ دراماتورژی در تئاتر در اروپا درخصوص این موضوع گفت: دراماتورژی یکی از علوم مهم و جدید در تئاتر محسوب می‌شود که از قرن نوزدهم در آلمان و اروپا رواج یافت. از آن‌جا که امروز حضور و نقش دراماتورژ به عنوان یکی از اعضای اصلی و مهم گروه‌های حرفه‌ای تئاتر در دنیا محسوب می‌شود و در واقع به عنوان هستهٔ مرکزی و اصلی این گروه‌ها شناخته می‌شوند، دراماتورژ می‌تواند در کیفیت اجرای نمایش‌ها نقش اساسی داشته باشند. هم‌چنان‌که در آغاز، لسنیگ به این امر همت گمارد و سپس برتولت برشت به عنصر دراماتورژی ارزش بسیاری بخشید.
این نمایش‌نامه‌نویس و پژوهش‌گر در ادامه یادآور شد: امروزه شاید در تئاتر بزرگ‌سالان دراماتورژ و حضورش در کشورمان آرام‌آرام جای خود را در بین گروه‌ها دارد باز می‌کند اما هنوز به این عنصر مهم و کلیدی در یک گروه تئاتری نگاه نمی‌شود. به نظر می‌رسد جای خالی دراماتورژ در گروه‌های تئاتر کودک و نوجوان شاید بیش از پیش احساس می‌شود زیرا مشکلات بسیاری که در متن نمایش‌نامه‌ها و نمایش‌هایی برای مخاطبان تئاتر کودک و نوجوان دیده می‌شود، بر همه روشن است. ضعف‌های ساختاری متن و نبود تحلیل‌های درست و کافی در بسیاری از نمایش‌های این حوزه به چشم می‌خورد.
وی اضافه کرد: معتقدم اگر در کنار دست‌اندرکاران تئاتر کودک و نوجوان به خصوص نمایش‌نامه‌نویسان و کارگردانان این حوزه دراماتورژ قرار گیرد، می‌تواند نتایج ثمربخشی برای تئاتر کودک و نوجوان و نیز تأثیرات بسیاری بر کیفیت و روند نوشتن نمایش‌نامه و اجرای همان اثر توسط کارگردان و گروه داشته باشد. متأسفانه از آن‌جا که تعداد نمایش‌نامه‌نویسان تئاتر کودک و نوجوان خیلی کم است و از آن مهم‌تر تعداد نمایش‌نامه‌نویسان خوب این حوزه بسیار بسیار کمتر از نمایش‌نامه‌نویسان بزرگ‌سال است، دراماتورژ تئاتر کودک و نوجوان وظیفهٔ خطیری برای این تئاتر برعهده دارد و می‌تواند به کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، کمک زیادی کنند.
حسن دولت‌آبادی (نویسنده، پژوهش‌گر و استاد دانشگاه) با اشاره به این‌که در ابتدا در یونان باستان نمایش‌نامه‌نویسان و سوفلور به نوعی نقش دراماتورژ را برعهده داشتند، گفت: نقش دراماتورژ در تئاتر کودک و نوجوان هم‌چون نقش و حضور روان‌شناسی در این آثار حساس است. کارگردان تئاتر کودک و نوجوان از این عنصر در گروه و کارش بسیار نیاز دارد و باید از حضور و نقش دراماتورژی آگاهی لازم را داشته باشد.
دولت‌آبادی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که تعریف قطعی در حوزهٔ خاصی از هنر وجود ندارد، گفت: در دراماتورژی هم تعریف قطعی وجود ندارد. اما آنان که این واژه را تعریف و معنی کرده‌اند، معانی بسیاری را برای آن برگزیده‌اند. براساس شعر و داستان و براساس ایده‌های گروه تئاتر و نمایش‌نامه برگردانی؛ اما من تعریف قطعی از این عنصر نمی‌دهم. چون همهٔ این معانی و تعاریف درست هم است. برخی حتا، منتقدان و نظریه‌پردازان را نیز دراماتورژ محسوب می‌کنند. اما دراماتورژی یا نمایش‌نامه‌پردازی، علم مطالعهٔ تحلیل و تفسیر نمایش‌نامه برای اجراهای جدید باتوجه به مخاطبان، زمان و مکان است.
این پژوهش‌گر هم‌چنین اضافه کرد: امروزه تئاتر کودک ما به دراماتورژی نیاز دارد که افسانه را بشناسد، لایه‌های داستان را به نمایش‌نامه‌نویس معرفی کند و در واقع دراماتورژی که از تئاتر کودک و نوجوان به خوبی و درستی شناخت و آگاهی داشته باشد.
بهرام جلالی‌پور (نمایش‌نامه‌نویس، پژوهش‌گر و استاد دانشگاه) در ابتدای سخنان خود در این نشست درخصوص دراماتورژی و تعاریف آن و وظایف دراماتورژ پرداخت و سپس گفت: دراماتورژ از زمان لسنیگ یک گام فرا‌تر از نمایش‌نامه‌نویس گذاشت و به فعالیت اجرایی صحنه هم پرداخت. دراماتورژی در واقع از زمانی در تئاتر پا گذاشت که جامعه هم دچار تغییر و تحولات و پیش‌رفت‌های بسیاری شد و در اصل از این زمان حرفهٔ دراماتورژی به وجود آمد.
وی گفت: ارسطو دراماتورژی را فن دستورالعمل یا گرامر نگارش نمایش‌نامه بازگو می‌کند و به نظرم دراماتورژ کسی است که یافته‌های بداههٔ گروه را تدوین می‌کند و از نقطهٔ شروع متن که به صورت بداهه متن در گروه بازگویی می‌شود، او کارش را آغاز می‌کند.
جلالی‌پور هم‌چنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت: دراماتورژ یا همان مشاور دراماتیک برای نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان، دیدگاه نقادانهٔ خود را نسبت به اثر دراماتیکی دراماتیزه می‌کند.
این منتقد و پژوهش‌گر در ادامه درخصوص ضرورت دراماتورژ در تئاتر کودک و نوجوان گفت: دلیل مهم و ضروری دراماتورژ در تئاتر کودک و نوجوان در درجهٔ اول این است که اغلب نمایش‌نامه‌ها اقتباسی هستند و گروه‌ها نیازمند نمایش‌نامه‌نویسی هستند که این حکایت‌ها و داستان‌های اقتباسی را بنویسد و در این‌جا مشاور دراماتیکی یا همان دراماتورژ کمک خیلی خوبی می‌تواند به نمایش‌نامه‌نویس بکند. اما دلیل دوم درخصوص این ضرورت این است که در حوزهٔ تئاتر کودک و نوجوان نمایش‌نامه‌نویس خوب کم داریم و درام‌شناسان و نویسندگان تئاتر بزرگ‌سال نیز به سادگی تن به این کار نمی‌دهند که البته دلایل مختلف دارد. بنابراین دلایل، حضور دراماتورژ‌ها در کنار نمایش‌نامه‌نویسان کودک و نوجوان بسیار ضروری و مهم به‌شمار می‌رود. دراماتورژ به کارگردان و نمایش‌نامه‌نویس تئاتر کودک و نوجوان می‌تواند مشاورهٔ دراماتیکی دهد تا در زمینهٔ درام‌پردازی نمایش‌نامه‌نویس بتواند اثری دراماتیک و کم‌نقص خلق کند.
این نمایش‌نامه‌نویس اضافه کرد: اشکال اغلب نمایش‌نامه‌نویسان کودک و نوجوان که عموماً جوان هستند و تازه به این کار روی آورده‌اند، این است که خیلی از این آثار صرفاً دیالوگ‌نویسی صرف است و خیلی از آثار آنان بدون این‌که راوی نمایش‌نامه، دراماتیزه شده باشد، نوشته شده است.
او در پایان گفت: هم به لحاظ فرم و هم محتوا نمایش‌نامه‌های اقتباسی کودک و نوجوان بایستی کاملاً با تحلیل امروزی نوشته شود و نسبت به آثار کلاسیک در اقتباس بازنگری شود. متأسفانه نمایش‌نامه‌نویسان کودک و نوجوان اغلب شناخت خوبی از دنیای کودک و درون و روان او ندارند. بنابراین تئاتر کودک و نوجوان نیازمند به دراماتورژهایی است که هم شناخت خوبی نسبت به دنیای درام داشته باشند و هم شناخت درستی و کافی از دنیای کودک داشته باشند. از آن‌جا که جای‌گاه حقوقی دراماتورژ در نمایش‌نامه‌نویسی و اجرای تئاتر کودک و نوجوان مشخص نیست، به همین دلیل کمتر از حضور دراماتورژ متخصص بهره برده می‌شود و دراماتورژ‌ها هم کمتر رغبت به حضور و همکاری با گروه‌های تئاتر کودک و نوجوان دارند.
در پایان این نشست که با پرسش شرکت‌کنندگان و پاسخ مدعوین همراه بود، لوح سپاسی از طرف مدیریت فرهنگی هنری منطقه پنج و رئیس فرهنگ‌سرای فردوس به میهمانان این نشست اهدا شد.
