نقد فیلم «آسمان وعده‌داده‌شده» (Promised Sky)؛ روایتی تکان‌دهنده از مهاجرت زنان آفریقایی در تونس

روایت زنان مهاجر در سرزمینی ناآشنا

فیلم سینمایی «آسمان وعده‌داده‌شده» (Promised Sky) به کارگردانی اریژ سهیری، قصه‌ای چندلایه و انسانی از زندگی چهار نسل از زنان مهاجر اهل ساحل‌عاج را روایت می‌کند که در تونس گرد هم آمده‌اند. این زنان با وجود تفاوت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، درگیر پیچیدگی‌های رابطه‌ای، همدلی و گاهی دلخوری‌های ناگزیر می‌شوند.

برخلاف بسیاری از فیلم‌هایی که مهاجرت را تنها در بستر سفر به اروپا بررسی می‌کنند، سهیری با جسارت، دوربین خود را به دل شمال آفریقا برده و ما را با زنان آفریقایی مهاجری آشنا می‌کند که برای بقا و عزت نفس‌شان در خاک خودشان می‌جنگند.

اینجا بخوانید: معرفی، نقد و بررسی فیلم‌های خارجی

آغاز داستان از همدلی زنان

فیلم با صحنه‌ای صمیمی و خانوادگی آغاز می‌شود؛ جایی که سه زن مهاجر — ماری (با بازی عیسا مایگا)، نانی (دبورا لوبه نانی) و جولی (لتیشیا کی) — در حال شستن دختربچه‌ای کوچک در حمام هستند. دختری که به‌نام کنزا (استل کنزا دوگبو)، پس از نجات از غرق شدن در مسیر مهاجرت، توسط این سه زن پیدا شده و به خانه آنها پناه آورده است.

ماری، روزنامه‌نگاری پیشین که حالا پس از یک دهه اقامت در تونس به‌عنوان کشیش فعالیت می‌کند، با آغوشی باز از کنزا پذیرایی می‌کند، همان‌طور که پیش‌تر این کار را برای نانی و جولی کرده بود. نانی، مادری بدون مدارک قانونی است که فرزندش را در کشورش رها کرده و برای ساختن آینده‌ای بهتر به تونس آمده. جولی نیز تنها فرد دارای اقامت رسمی در میان این سه زن است.

واقع‌گرایی مستندگونه و زیبایی‌شناسی شاعرانه

سهیری که پیش‌تر با فیلم تحسین‌شده «زیر درختان انجیر» شناخته شده بود، بار دیگر از سبک مستندگونه و دوربین ناظر خود بهره گرفته است. فیلم با کمک فیلم‌برداری شاعرانه فریدا مرزوک، فضایی واقع‌گرایانه و در عین حال هنری خلق می‌کند؛ انگار مخاطب در دل خانه‌ها و خیابان‌های تونس قدم می‌زند و شاهد زندگی واقعی مهاجرانی است که کمتر دیده شده‌اند.

نکته قابل‌توجه آن است که داستان فیلم از مسیر روایت کلاسیک خارج می‌شود. ماجرای پیوستن کنزا به جمع زنان مهاجر بهانه‌ای است برای کشف لایه‌های پنهان زندگی آنها، نه محور اصلی روایت. این انتخاب ساختاری شاید برای برخی مخاطبان نامعمول باشد، اما به صداقت اثر افزوده است.

تقابل امید، تبعیض و مبارزه در دل تونس

در دل داستان، شخصیت‌ها هر یک با چالش‌هایی منحصر به خود روبه‌رو هستند.
ماری تلاش می‌کند با کمک به نیازمندان و وعظ‌های امیدبخش، حس همبستگی را در جامعه خود زنده نگه دارد.
نانی با واقعیت تلخ نداشتن مدارک قانونی دست‌وپنجه نرم می‌کند و برای تأمین زندگی‌اش، ناگزیر است گاه راه‌های پرمخاطره را انتخاب کند.
جولی که تصور می‌کرد داشتن مدارک قانونی او را از تبعیض نجات می‌دهد، خیلی زود درمی‌یابد که نژادپرستی مرز نمی‌شناسد.

فیلم با نگاهی منتقدانه به فضای جامعه میزبان، به باورهای نادرست درباره مهاجران نیز اشاره می‌کند. در یکی از صحنه‌ها، شایعه‌ای نگران‌کننده درباره اینکه «مهاجران گربه‌ها را می‌خورند» روایت می‌شود؛ شایعه‌ای که شباهت زیادی به دروغ‌های مشابه درباره مهاجران در دیگر کشورها دارد.

بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان

بازی‌های ماندگار و شخصیت‌پردازی انسانی

در کنار زنان اصلی، چند شخصیت مکمل نیز به غنای روایت افزوده‌اند. از جمله نوآ، دوست نابینای ماری، که با نگاهی روشن و بی‌طرف، مشاوری آرام و هوشمند برای اطرافیان است؛ یا فؤاد، دوست تونسی نانی، که گرچه نقش پررنگی ندارد، اما لحظاتی از رفاقت و همدلی را رقم می‌زند.

یکی از درخشان‌ترین بازی‌ها متعلق به نانی است که در واپسین دقایق فیلم با مونولوگی تأثیرگذار، عمق درد و ناامیدی خود را فریاد می‌زند. صحنه‌ای که تماشاگر را میخ‌کوب می‌کند و نقطه اوج احساسی فیلم به‌شمار می‌رود.

جمع‌بندی: نگاهی تازه به مهاجرت در آفریقا

فیلم «آسمان وعده‌داده‌شده» اثری متفاوت در ژانر مهاجرت است. روایتی زنانه، آفریقایی و دور از کلیشه‌های رایج. سهیری با هنرمندی خاص خود، همدلی را جایگزین ترحم می‌کند و به جای روایت قربانیان، از زنان قوی، مستقل و مبارز می‌گوید.

این فیلم فرصتی است برای تماشاگر ایرانی که با نگاهی نو، واقعیت‌های مهاجرت در قاره آفریقا را بشناسد — نه از دید اروپا، که از دل خود آفریقا.

«آسمان وعده‌داده‌شده» را می‌توان نمونه‌ای موفق از سینمای اجتماعی دانست که بدون شعارزدگی، نگاهی انسانی و واقعی به مسئله مهاجرت دارد. روایتی که از دل آفریقا بیرون می‌آید، اما پژواک آن جهانی است؛ چراکه تبعیض، نژادپرستی، و تلاش برای بقا مرز نمی‌شناسد. اریژ سهیری با این فیلم نشان داده است که روایت‌های صادقانه، حتی اگر در سکوت و سادگی بیان شوند، می‌توانند تأثیرگذارتر از آثار پرزرق‌وبرق باشند. برای مخاطب ایرانی، تماشای چنین اثری فرصتی است برای درک عمیق‌تر از تجربه زیسته مهاجران و جایگاه زن در جامعه‌ای نابرابر. سینمایی که سکوت را می‌شکند، بی‌آن‌که فریاد بزند.