«لات بازی» به مثابه اجراگری!

پایگاه خبری تئاتر: این‌ها سوالاتی است که در مقاله‌ای با عنوان «لات‌بازی؛ اجراگری و مرافعه آیینی» به نوشته و با سخنرانی علی شمس در قالب سمینار «مطالعات اجرا» کانون تئاتر دانشگاهی پاسخ داده می‌شود. کانون تئاتر دانشگاهی بنا دارد مرداد امسال سمیناری با مساله چیستی اجرا (Performance) و با عنوان «مطالعات اجرا» برگزار کند و علی شمس یکی از سخنرانان این سمینار است. او در گفت‌وگویی با ایسنا توضیح داد: عنوان مقاله‌ای که من ارائه دادم «لات بازی؛ اجراگری و مرافعه آیینی» است و اساساً مفهوم اجرا را در ساحتی غیر از ساحت آگاهی پرفورمر به عنوان اجراگر بررسی می‌کنم؛ به این معنا که ما همیشه فرایند اجرا، نه صرفا نمایش یا تئاتر را، به آگاهی و آرتیست بودن پرفورمر منوط کرده‌ایم منتها این اجرا همیشه یک سویه‌ی آرتیستیک داشته که به عنوان یک مدیوم هنری در یک زیر متن هنری با یک پیش فرض هنری صورت می‌گرفته در صورتی که در چنین امری اگر قائل به امر اجرا باشیم، باید بدانیم که اجراگر می‌تواند چندان آگاه نباشد. او افزود: مهمترین چیزی که ما در این کشور با آن روبر هستیم و بخشی از یک خرده فرهنگ عظیم است، خرده فرهنگ لاتی و اوباشگری و لات‌بازی است که این‌ افراد به درست یا غلط خود را به فرهنگ عیاری و زورخانه‌ای و ورزشکاری مرتبط می‌دانند. شمس بیان کرد: اساساً این خرده فرهنگ در نمایشنامه نویسی و فیلمنامه‌نویسی ما نقش عجیب و غریبی داشته و نمایشنامه‌هایی مثل «آسید کاظم» استادمحمد یا «قمر در عقرب» اسماعیل خلج و حتی نمایشنامه‌هایی از اکبر رادی با وجود اینکه یک نویسنده بومی‌نویس بوده و بیشتر در حوزه جغرافیایی شمال کشور می‌نوشت نمونه‌هایی از آن هستند. در سینما هم فرهنگ لاتی داریم که بخشی از فیلم فارسی بوده و بعد در سینمای کیمیایی و حاتمی آن را می‌بینیم که اصولاً در هر دو مدیوم سینما و تئاتر از این خرده فرهنگ یک برداشت اجرایی و میزانسنیک عمیق کردند. وی ادامه داد: حالا فارغ از نگاه آرتیستیک و فارغ از نگاه هنرمند و نمایشی و دراماتیک به این خرده فرهنگ که قائم به ذات خودش و قابل بررسی است، در این مقاله از این منظر هم نگاه‌ کرده‌ام که لات، دعوا کن و اوباش اساساً یک فرایند ناآگاهانه به معنای پرفورماتیک در کار خود دارد و علاقمند به تمجید و قدرت نمایی است و در این روند فرهنگ نوچه پروری و گعده کردن ، پاتوق کردن، خرده اصطلاحاتی که همدیگر را با آن صدا می‌کنند، دوستی‌ها و دشمنی‌هایشان را از ساحت اجرا بررسی کردم و مثلاً با تئوری‌های فیشر یا شکنر تطبیق داده‌ام. او گفت: من در این تحقیق «لات» را به مثابه یک اجرا گر درنظر گرفتم و فرهنگ دعوا و چاقوکشی و دعواهای فردی و دسته جمعی و مواجهات خشونت آمیز درون خرده فرهنگ‌ها یا در برخورد با نهادی مثل پلیس را در ساحت اجرا بررسی کردم به این اعتبار که همیشه تماشاگری در کنار، آن‌ها را نگاه می کند ضمن اینکه در این فرایند اجرایی خود تماشا گر هم تبدیل به اجرا گر می‌شود. شمس در ادامه بررسی‌های خود به رویکردهای اجتماعی چنین ماجرایی هم پرداخته و در باره آن توضیح داد: مدیوم‌های دیگری از این موضوع را در بعضی صفحات اینستاگرامی«لات‌ها» می بینیم که خیلی هم طرفدار دارند و از پربیننده‌ترین صفحات ‌اینستاگرام هستند؛ یعنی اوباشی که در زندگی خود نه خوانده‌اند و نه نوشت‌اند و به یک فرهنگ هتاک و خشونت آمیز و فرهنگی که به هیچ دردی نمی خورد، وابسته هستند. این‌ها معمولا با توحه به جذاب بودن امر خشونت عناوینی مثل جوانمردی را جعل می کنند. این سمینار با ارائه مقالات متعدد از تاریخ 6 تا 8 مردادماه در سالن کنفرانس تئاتر شهر برگزار می‌شود.