نقدها و نمرات فیلم «ماده»؛ ترکیب کراننبرگ و دی‌پالما در یک فیلم

چارسو پرس: داستان فیلم «ماده» درباره یک مجری برنامه تلویزیونی (دمی مور) است که بعد از ماجرایی که با مدیر برنامه‌هایش (دنیس کواید) دارد و به واسطه تحقیری که به خاطر بالا رفتن سنش تحمل می‌کند، تلاش می‌کند سرنوشتش را تغییر بدهد. در خلاصه داستان فیلم «ماده» اینطور آمده است: «آیا تا به حال رویای نسخه بهتری از خودتان را دیده‌اید؟ خود شما در نسخه‌ای بهتر از هر نظر. باید این محصول جدید را امتحان کنید، به آن «ماده» می‌گویند. زندگی من را تغییر داد. با ماده می‌توانید یک نسخه دیگر از خودتان بسازید؛ جوان‌تر، زیباتر، کامل‌تر. فقط باید زمان را به اشتراک بگذارید؛ یک هفته برای یکی، یک هفته برای دیگری. تعادل کامل هفت روزه. ساده است، نه؟ اگر تعدل برقرار باشد، چه چیزی ممکن است اشتباه پیش برود؟»

کورالی فارگیت کارگردان و نویسنده‌ی فرانسوی که با دومین فیلم بلند خود به جشنواره کن ۲۰۲۴ آمده است، طرفدار تصاویر و نمادها برای رساندن ساده‌ترین پیام‌ها در فیلم‌هایش است. او از کارگردان‌هایی چون دیوید کراننبرگ، دیوید لینچ و جان کارپنتر به عنوان فیلمسازان الهام‌بخش خود یاد کرده است. فارگیت مجذوب فیلم‌هایی است که خارج از قلمرو واقعیت می‌توانند دنیای خود را بسازند؛ علاقه و طرز فکری که در فیلم «ماده» به خوبی نمود پیدا کرده است.

نقدها و نمرات فیلم «ماده» به کارگردانی و فیلمنامه‌ی خوب فارگیت اشاره دارند

فیلم «ماده» در اولین نمایش خود بسیار مورد پسند مخاطبان و منتقدان قرار گرفت و در سالن نمایش ۱۳ دقیقه تشویق شد. این فیلم از منتقدان جشنواره ۲.۷ ستاره دریافت کرد (که البته یکی از منتقدان به فیلم هیچ ستاره‌ای نداد و آن را فاقد ارزش دانست). علاوه بر این منتقدان خبرگزاری‌ها هم فیلم را بسیار تحسین کردند و در متاکریتیک از مجموع ۱۰ نقد (همگی مثبت) امتیاز ۸۶ از ۱۰۰ بدست آورد. فیلم «ماده» در نقدها و نمرات راتن تومیتوز هم موفق ظاهر شد و از مجموع ۱۴ رای امتیاز ۹۳ از ۱۰۰ را به خود اختصاص داد.

گاردین- پیتر بردشا | ۸۰ از ۱۰۰

کورالی فارگیت کارگردان فیلم هیجان‌انگیز و خشن «انتقام» (Revenge) در سال ۲۰۱۷، حالا با فیلم جدیدش در جشنواره کن ۲۰۲۴ شرکت کرده است. این فیلم یک کمدی بادی هارر به معنای واقعی کلمه وحشتناک، احمقانه و به شکل سرسام‌آوری افراطی است. هیچ ظرافت یا نگرش مثبت به بدن یا هر نوع حس مثبتی در این فیلم به چشم نمی‌خورد. این فیلم یک اشکال دارد و بیش از حد طولانی‌ست، اما انتخاب بازیگر دمی مور که در مقابل تمام اتفاقات خوش‌اخلاق و پذیرا به نظر می‌رسد، یک تصمیم عاقلانه بود. به عنوان یک هجونامه تهاجمی، به نظر من حداقل به اندازه – یا حتی بهتر از – دو برنده‌ی واقعی نخل طلای کن، «تیتان» (Titane ) ساخته‌ی ژولیا دوکورنو و «مثلث غم» (Triangle of Sadness) ساخته‌ی روبن اوستلوند است.

«ماده» یک تمثیل فانتزی منزجرکننده از زن‌ستیزی و شی‌انگاری بدن است که با وام گرفتن از فرانکن‌هایمر و کراننبرگ ساخته شده است. این فیلم در مورد مشاغل موفق زنان در رسانه‌ها و زندگی عمومی است که منوط به پنهان نگه داشتن نسخه‌ی پیرتر، شخصیت‌تر و سطح پایین‌تر از خود است. اما برخلاف پرتره دوریان گری، این فیلم را نمی‌توان به سادگی فراموش کرد، بلکه باید دائما برای مرورش بازگشت. فارگیت انتقامی وحشتناک را برای یک مدیر اجرایی زن‌ستیز رسانه به نام هاروی در نظر گرفته است، اما به شیوه‌ای جالب، وحشت مورد نظرش را در ترس زنان از خود جوان‌تر و پیرترشان قرار می‌دهد.

مور در نقش الیزابت اسپارکل بازی می‌کند، زنی که زمانی یک ستاره بزرگ هالیوود بود اما در سنین میانسالی – و همچنان در شکل و شمایلی عالی – به سمت اجرای یک برنامه تلویزیونی ورزش در خانه روی آورده و با لباس‌های چسبان و ساق‌بندهای به سبک دهه ۸۰ که اکنون کمی قدیمی به نظر می‌رسند ظاهر می‌شود. او پس از ضبط یکی از قسمت‌های برنامه‌اش متوجه می‌شود که سرویس بهداشتی خانم‌ها خراب است و با احتیاط وارد بخش آقایان می‌شود که ظاهرا خالی است. خب، در فیلم‌ها به ندرت پیش می‌آید کسی وارد توالت شود و درباره خودش یا حرفه‌اش حرف‌های وحشتناکی نشنود و اینجا هم همینطور است. هاروی نفرت‌انگیز، در حالی که مشغول اجابت مزاج است با تلفن صحبت می‌کند و با بی‌ادبانه‌ترین شکل ممکن، در مورد پایان قریب‌الوقوع قرارداد الیزابت بحث می‌کند. این نقش را دنیس کواید بازی می‌کند که به طرز خنده‌داری اغراق‌آمیز و کارتونی است.

خب فیلم مضحک و کمی در پایان خسته‌کننده به نظر می‌رسد، اما مور از وحشت پست مدرن موقعیتش لذت می‌برد. این فیلم مرا به یاد تریلر مهیج عامه‌پسند نادیده گرفته شده‌ی مایکل کرایتون در دهه ۸۰ به نام «جذاب» (Looker) با بازی آلبرت فینی در نقش یک جراح پلاستیک شرور انداخت. البته فارگیت در چند قسمت ما را غافلگیر می‌کند.

ورایتی- اوون گلیبرمن | ۸۰ از ۱۰۰

«ماده» یک فیلم بادی هارر فمینیستی، تکان‌دهنده و در عین حال عجیب و سرگرم‌کننده است که باید در تمام سینماهای کشور اکران شود. البته منظورم این نیست که اثری هنری و ظریف و روشنفکرانه مانند فیلم‌های دیوید کراننبرگ، یا یک اثر عجیب و غریب پست‌مدرن پانک مانند «تیتان» است. کارول فارگیت، نویسنده و کارگردان «ماده»، عقاید جسورانه، به شدت هیجان‌انگیز و افراطی دارد. او از عناصر افراطی و اغراق‌آمیزی که باعث تعریف سینمای وحشت شده استفاده می‌کند. اما برخلاف ۹۰ درصد از آن فیلم‌ها، «ماده» اثر یک فیلمساز با نگاهی خاص است. او حرف بدوی و مهمی برای ما دارد.

فارگیت، که قبلا یک فیلم بلند ساخته است (انتقام در سال ۲۰۱۷)، با لنز عریض و سبکی الهام‌گرفته از فیلم‌های درجه دو کار می‌کند که شاید بتوان آن را ترکیبی از فیلم‌های ارزان و خشونت‌آمیز دهه‌های ۶۰ و ۷۰ و استنلی کوبریک توصیف کرد. انگار «پرتقال کوکی» (A Clockwork Orange) با ایده‌ی یک تبلیغ تلویزیونی پیشرفته ترکیب شده است. فارگیت به نمای بسیار نزدیک (از اعضای بدن، ماشین، غذا خوردن، بوسیدن) با صداهای مرتبط با آن‌ها علاقه دارد و همچنین مثل برایان دی‌پالمای قدیم -کارگردان سرشناس که بر فیلم‌های فارگیت تاثیر گذاشته- از منابع مختلف الهام می‌گیرد.

همه ما ده‌ها بازسازی از داستان جکیل و هاید دیده‌ایم، اما فارگیت با جسارت خلاقانه‌ی خود آن را با «دختران شو» (Showgirls) ترکیب می‌کند، و حتی این برای او کافی نیست. او به شدت از صحنه‌ی توهم‌زایی در فیلم «درخشش» (The Shining) الهام گرفته است، جایی که جک تورنس زنی جوان را در وان حمام در آغوش می‌گیرد، اما او را به شکل یک پیرزن بدجنس می‌بیند. جدا از آن، تصاویر فارگیت یادآور جانور منهدم‌شده با چهره‌ی درهم‌پیچیده در فیلم «موجود» (The Thing) ساخته‌ی جان کارپنتر، جشن خونین فارغ‌التحصیلی در «کری» (Carrie) و اعتیاد تبدیل‌شده به وحشت در «مرثیه‌ای برای یک رویا» (Requiem for a Dream) است.

آنچه باعث اصالت این اثر می‌شود، این است که کورالی فارگیت تمام این موارد را با سبک خشن (او دیالوگ‌های کم و قدرتمندی را ترجیح می‌دهد، مانند یک رمان گرافیکی) و با خشم فمینیستی خود نسبت به شیوه‌ای که زنان توسط دنیای تصاویر کنترل می‌شوند، ترکیب می‌کند. با این حال زمان می‌برد تا از همان ابتدا به تمام عناصر افراطی فیلم عادت کنیم. «ماده» در واقع با «دختران شو» و کل تاریخ ملودرام‌های هالیوود که دعواهای زنانه را نشان می‌دهند بازی می‌کند. این فیلم به روش خودش دیوانه‌وار و بلندپرواز است. اما با ورود به فصل پایانی، مواجه‌ی نسبتا محدودش با بادی هارر به چیزی به شدت روان در اوج خود تبدیل می‌شود.

در این نقطه، سو (نسخه جوان الیزابت) بیشتر زندگی را از الیزابت گرفته است، به این معنی که الیزابت به موجودی چنان فرسوده تبدیل شده که زن وان حمام فیلم «درخشش» در مقابلش گریس کلی به نظر می‌رسد! اما فارگیت تازه کارش را شروع کرده است. توالی اوج فیلم در حین ضبط برنامه‌ی خاص شب سال نو شبکه که سو برای میزبانی آن انتخاب شده اتفاق می‌افتد و آن‌چه که در آنجا رخ می‌دهد باورنکردنی است. حتی اگر تمام سال فیلم ترسناک ببینید، این فیلم همچنان یکی از معدود آثاری است که یک هیولای واقعی خلق می‌کند، نه فقط توده‌ای از گوشت کج و معوج، بلکه یک روح تغییر شکل‌یافته. فیلم به وضوح فریاد می‌زند که این همان چیزی است که سرکوب می‌کنیم؛ این کاری است که با خودمان انجام می‌دهیم.

اسکرین دیلی- تیم گریرسون | ۸۰ از ۱۰۰

شاید اینطور به نظر برسد که دومین فیلم بلند نویسنده و کارگردان کورالی فارگیت، در حال پرداختن به یک روایت کلیشه‌ای آشنا است؛ یک زن زیبای مسن که برای دوباره جوان شدن معامله‌ای فاوستی انجام می‌دهد. اما این فیلم قدرتمند بادی هارر با مهارت و همدردی اجرا شده است و در کنار مقدار زیادی از خونریزی گرافیکی، بینش‌های جدیدی را به همراه می‌آورد. «ماده» بازی‌های درخشانی را از دمی مور در نقش یک ستاره سابق هالیوود و مارگارت کوالی در نقش نسخه‌ی جوان‌تر و زیباتر او که با تزریق سرم به خودش خلق می‌شود، به نمایش می‌گذارد. حتی اگر فیلم گاهی اوقات اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد، فارگیت همچنان ایده‌هایش را با قدرت پیش می‌برد به ویژه در مورد اینکه چگونه صنعت سرگرمی زنان را برای حفظ موقعیت شغلی‌شان به انجام کارهای وحشتناکی سوق می‌دهد.

با «ماده»، فارگیت جایگاه خود را به عنوان یک فیلمساز فمینیست جسور که از ژانرهای افراطی برای نقد زن‌ستیزی سیستماتیک استفاده می‌کند، بیش از پیش تثبیت می‌کند. اولین فیلم او در سال ۲۰۱۷، فیلم هیجان‌انگیز و خشن «انتقام» در تورنتو به نمایش درآمد و دومین فیلم بلند او در بخش مسابقه کن نمایش داده می‌شود. دو شخصیت اصلی، در کنار دنیس کواید که به طرز دلپذیری نفرت‌انگیز است، به جذب مخاطب کمک خواهند کرد اما «ماده» به ویژه برای مخاطبان فیلم‌های نیمه‌شب جذاب خواهد بود، کسانی که المان‌های پیچیده‌ی الهام گرفته از کراننبرگ را دوست خواهند داشت.

---

نقدها و نمرات فیلم «پرنده»؛ برداشتی موفق از واقع‌گرایی اجتماعی

نقدها و نمرات فیلم «مگالوپلیس»؛ هم فاجعه، هم شاهکار

نقدها و نمرات فیلم «دختری با سوزن»؛ قتل به سبک دانمارکی

نقدها و نمرات فیلم «پرده دوم»؛ یک کمدی آشفته اما سرگرم‌کننده

---

در نگاه اول «ماده» وسواس هالیوود به جوانی را محکوم می‌کند، اما فارگیت دائما عمیق‌تر می‌شود، نه تنها مضامین جانبی را بررسی می‌کند، بلکه شخصیت محوری جذابی را با یک معضل قابل ترحم خلق می‌کند. غیرممکن است که به دوران کاری خود مور از طریق منشور الیزابت فکر نکنیم چرا که مور از دهه ۱۹۸۰ ستاره بود، اگرچه در سال‌های اخیر نقش‌های برجسته سینمایی نداشت و او هر دو احساس غم و طنز زیرکانه‌ای را به نقش خود می‌آورد. آن هم با مسخره کردن سطحی بودن هالیوود در حالی که اذعان می‌کند نگرش‌های زن‌ستیزانه در مورد زنان مسن‌تر چقدر از نظر روانی آسیب‌زا است. کوالی به همان اندازه در نقش نسخه‌ای تقریبا طعنه‌آمیز از جذابیت جوانی برنده است.

طراح جلوه‌های ویژه، پیر الیویه پرسن، در نیمه دوم فیلم به سلاح مخفی آن تبدیل می‌شود. برخلاف فیلم‌های دیگری که ادعای بادی هارر بودن دارند، فارگیت به شکلی دیدنی و منزجرکننده عمل می‌کند و نه تنها یادآور دیوید کراننبرگ بلکه برایان دی‌پالما نیز می‌شود. با ۱۴۰ دقیقه زمان، «ماده» ممکن است کمی کشدار و تکراری به نظر برسد، اما زمان اضافی به فارگیت اجازه می‌دهد تا فرضیه‌ی آزاردهنده‌ی خود را به نقطه‌ی نهایی منطقی، خنده‌دار و کاملا منزجرکننده‌ی آن برساند.

هالیوود ریپورتر- لاویا گیارکیه | ۷۰ از ۱۰۰

فیلم با حال و هوای اغراق‌آمیز بادی هارر، ساخته‌ی کورالی فارگیت، با اخراج بی‌رحمانه‌ی الیزابت اسپارکل (دمی مور) از کارش به عنوان مجری سرشناس یک برنامه‌ی ورزشی روزانه شروع می‌شود. افتخارات این بازیگر سابق – جایزه اسکار و جایگاهی برجسته در پیاده‌روی مشاهیر هالیوود – برای نجات برنامه‌ی ورزشی قدیمی او به اسم «زندگی خود را درخشان کنید» کافی نیست. تهیه‌کننده‌ی چرب‌زبان او که به‌طور قابل توجهی هاروی (دنیس کواید) نام دارد، می‌خواهد الیزابت را با یک ستاره جوان‌تر و زیباتر جایگزین کند.

«ماده» که در بخش اصلی جشنواره کن به نمایش درآمد، دومین فیلم بلند فارگیت است. این فیلم بر علاقه‌ی کارگردان به موضوع طرد شدن زنان در جامعه‌ی مردسالار بنا شده است، موضوعی که او برای اولین بار در فیلم هیجان‌انگیز و خونین «انتقام» در سال ۲۰۱۷ به شکلی اغراق‌آمیز به آن پرداخت. فارگیت با تبدیل کردن کلیشه‌ی دوست‌دختر نمونه- یک بلوند خوش‌سیما که مورد تجاوز و قتل قرار می‌گیرد – به یک شکارچی بی‌امان انتقام‌جو، به این فیلم رنگ و بوی فمینیستی بخشید.

در فیلم «ماده» شخصیت زن فیلم قصد دارد سرنوشتش را به دست بگیرد، اما این بار با خودش هم در جنگ است. فارگیت عناصر علمی-تخیلی را با بادی هارر ترکیب می‌کند و نشان می‌دهد که زنان چگونه در جبر دوگانه‌ی جنسیت و بالا رفتن سن گیر افتاده‌اند. زیبایی و جوانی اهداف اصلی این فیلم به شمار می‌روند اما کارگردان دسیسه‌های احمقانه هالیوود و مزاحمت فیزیکی و روانی اجباری مردان را نیز هدف قرار می‌دهد.

فارگیت فیلمش را با سبک مهیج همیشگی‌اش ساخته است. نماهای با زاویه بسیار باز، نماهای نزدیک و پالت رنگی آدامسی به زبان تصویری سورئال و گاهی اوقات عجیب فیلم کمک می‌کند. موسیقی متن پرطنین رافرتی آهنگساز بریتانیایی، حس شوم مناسبی را به ویژه در لحظات آسیب دیدن جسم اضافه می‌کند.

فیلم «ماده» پر از اتفاقات مختلف است و در حالی که جاه‌طلبی آن قابل تحسین است، همه چیز به خوبی پیش نمی‌رود. داستان‌پردازی ضعیف زیر بار زمان دو ساعت و بیست دقیقه‌ای فیلم له می‌شود؛ صحنه‌هایی به خصوص در میانه فیلم وجود دارند که به جای بازتاب هوشمندانه، به تکرار خسته‌کننده‌ای تبدیل می‌شوند. با این حال، بازی‌های درخشان به ویژه از مور و کواید به حفظ هیجان تا پایان سرگرم‌کننده و موفقیت‌آمیز فیلم کمک می‌کند.