سایه سیاست، صرفه‌جویی و قوانین سختگیرانه بر جشنواره کن ۲۰۲۵

چارسو پرس: جشنواره فیلم کن، سال‌هاست که نه فقط به‌عنوان ویترینی برای سینمای هنری جهان، بلکه به‌مثابه نمادی از زرق‌وبرق، مد، و سیاست فرهنگی شناخته می‌شود. اما کن ۲۰۲۵، بیش از آنکه صحنه‌ای برای بدرخشش ستاره‌ها باشد، آیینه‌ای شد برای بازتاب واقعیت‌های تلخ و متضاد دنیای امروز: از تنگنای اقتصادی تا فضای پرتنش سیاسی، از قوانین سختگیرانه در پوشش تا غیبت پررنگ استودیوهای بزرگ. با نگاهی به نیمه دوم جشنواره، این پرسش مطرح است که آیا کن همچنان می‌تواند همان میدان بازی تأثیرگذار و پرشکوه همیشگی باقی بماند، یا در حال تطبیق با دنیای تازه‌ای‌ست که در آن تجمل جایش را به تعمق داده است؟

برای لحظه‌ای، همه‌چیز دوباره شبیه جشنواره کنِ قدیم به نظر می‌رسید.

یک‌شنبه شب، هم‌زمان با رسیدن جشنواره به نیمه راه، خبری منتشر شد که توجه‌ها را جلب کرد: شرکت توزیع فیلم Mubi که با موفقیت اسکاری فیلم «The Substance» به ارزش یک میلیارد دلار رسیده بود، حاضر شد ۲۴ میلیون دلار برای خرید حقوق پخش فیلم «Die My Love» هزینه کند؛ فیلمی که در کن بسیار بحث‌برانگیز بود. شاید دلیل این قیمت بالا، حضور دو ستاره بزرگ یعنی جنیفر لارنس و رابرت پتینسون در این درام رابطه‌ای تند و تیز باشد — بازیگرانی که در دنیای امروز دیگر کمیاب شده‌اند.

آن‌ها از معدود ستارگانی بودند که در فرش قرمز کن امسال دیده شدند؛ چرا که استودیوها از برگزاری نمایش‌های پرزرق‌وبرق خودداری کرده بودند. استثنایی وجود داشت: حضور تام کروز برای فیلم «ماموریت غیرممکن: حساب‌رسی نهایی» که با واکنشی نسبتاً سرد روبه‌رو شد. باقی فیلم‌های بلاک‌باستری تابستان مثل «F1» و «چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم»، صحنه را به آثار مستقل و بین‌المللی واگذار کردند. حالا برای شرکت‌های سرگرمی سخت است که بخواهند یک میلیون دلار یا بیشتر برای آغاز تبلیغاتی یک فیلم در کن هزینه کنند، در حالی که گیشه با افت و سودها در حال کاهش است.

نشانه‌های صرفه‌جویی همه جا دیده می‌شد. شرکت‌ها مدیران کمتری برای کشف فیلم‌های جدید فرستاده بودند، رستوران‌ها خلوت‌تر بودند و بنرهای عظیمی که معمولاً بر خیابان کروآزت سایه می‌انداختند، امسال هرگز بالا نرفتند.

اما برخی زخم‌ها خودساخته بودند. ممنوعیت جدید پوشش‌های برهنه در فرش قرمز باعث شد ستاره‌ها و طراحان مد بسیاری از لباس‌های خاص خود را کنار بگذارند. کن که همیشه نماد تجمل و اغراق بود، به‌نظر می‌رسید دیگر با زمانه همراه نیست.

بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان

با نزدیک شدن به پایان جشنواره، پنج نکته مهم از کن امسال را مرور می‌کنیم:

۱. سیاست در کاخ جشنواره طنین انداخت

در حالی‌ که شب افتتاحیه کن معمولاً سرشار از ستایش هنر سینماست، امسال فضای سیاسی و بحران‌های جهانی غلبه داشت. رابرت دنیرو که جایزه یک عمر دستاورد هنری را دریافت کرد، در سخنرانی‌اش ترامپ را «کسی بی‌فرهنگ» خواند و هنرمندان را به سازماندهی، اعتراض و رأی‌دادن دعوت کرد. ژولیت بینوش، رئیس هیئت داوران نیز با اشاره به بحران انسانی در غزه و مسائل دیگر گفت: «جنگ، رنج، تغییرات اقلیمی و زن‌ستیزی بدوی — شیاطین بربریت ما را بی‌راه‌حل گذاشته‌اند.» جشنواره کن ممکن است در حبابی جداگانه باشد، اما بعضی فجایع را نمی‌توان نادیده گرفت.

۲. درخشش لینک‌لیتر با فیلمی عاشقانه درباره سینما

ریچارد لینک‌لیتر با فیلم «موج نو» (Nouvelle Vague) که ادای دینی است به ژان‌لوک گدار و نسل فیلمسازان انقلابی دهه ۶۰ فرانسه، مخاطبان را در کن مجذوب خود کرد. این فیلم به‌سرعت به یکی از مدعیان نخل طلا تبدیل شد و خریداران بسیاری نیز برای حق پخش آن صف کشیدند. برخی تحلیل‌گران معتقدند این فیلم شانس بالایی برای موفقیت در فصل جوایز دارد. آفرین!

۳. جشنواره‌ای در سایه ریاضت اقتصادی

اگرچه جهان هنوز وارد رکود رسمی نشده، اما در کن نشانه‌های «پیشگیرانه» از صرفه‌جویی دیده می‌شد. کروآزت که معمولاً مملو از تبلیغات فیلم‌های بزرگ است، امسال خلوت‌تر از همیشه بود. در حالی‌ که در سال ۲۰۲۲ پارامونت برای «تاپ گان: ماوریک» یک کلاه خلبانی غول‌پیکر به جشنواره آورده بود، امسال فیلم «ماموریت غیرممکن» فقط با چند صفحه نمایش بزرگ در مقابل هتل کارلتون معرفی شد. اسکله‌های معروف برای جلسات عکس هم اغلب خالی ماندند و برخلاف سال‌های گذشته، هیچ مهمانی غیرقابل‌چشم‌پوشی — مانند اجرای التون جان در ۲۰۱۹ — در لیست نبود. در بازار فیلم نیز، به‌جز قرارداد Mubi برای «Die My Love»، بسیاری از آثار هنوز پخش‌کننده ندارند.

۴. قوانین جدید پوشش، فرش قرمز را محدود کرد

با اینکه در سالن‌های نمایش فیلم‌های جسورانه‌ای به نمایش درآمد، اما قوانین پوشش فرش قرمز امسال بسیار سختگیرانه‌تر شده بود. پله‌های سرخ‌رنگ کاخ جشنواره، حالا قوانینی تازه دارند: گرفتن سلفی ممنوع، پوشیدن کفش پاشنه‌بلند برای زنان اجباری، و از امسال، ممنوعیت پوشش‌های برهنه و لباس‌های حجیم. پیراهن‌هایی با دنباله‌های بلند، آستین‌های اغراق‌شده یا طراحی‌هایی که مانع حرکت می‌شوند، ممنوع شدند. در نتیجه، هیلی بری مجبور شد لباس شب افتتاحیه‌اش را به‌دلیل داشتن دنباله کنسل کند، و بسیاری از طراحان هالیوود این تغییر را ضربه‌ای به جذابیت همیشگی مد در کن دانستند.

۵. اولین تجربه کارگردانی برای ستارگان مشهور

جشنواره کن همیشه محلی برای کشف کارگردانان نوظهور بوده، اما امسال، بخش «نگاهی دیگر» (Un Certain Regard) میزبان چهره‌هایی بود که پیش از این به‌عنوان بازیگر شناخته می‌شدند. کریستن استوارت با «The Chronology of Water»، هریس دیکینسون با «Urchin» و اسکارلت جوهانسون با «Eleanor the Great» همگی نخستین تجربه کارگردانی خود را به کن آوردند. همچنین آثاری چون «Pillion» از هری لایتون (با بازی الکساندر اسکارشگورد) و «سایه پدرم» از آکینولا دیویس جونیور (با بازی سوپه دیریسو) تحسین بسیاری برانگیختند. در مورد استوارت، مجله Variety فیلمش را «درامی تأثیرگذار با شاعرانگی پرشور» توصیف کرد. یک ستاره تازه‌نفس در دنیای کارگردانی متولد شده است.

کن ۲۰۲۵ شاید همچنان قلب تپنده سینمای جهان باشد، اما ضربانش دیگر با ریتم گذشته نمی‌تپد. پیام‌های سیاسی، اقتصاد محتاط، و تغییر ذائقه در سبک و سلیقه نه‌تنها مسیر جشنواره را دگرگون کرده‌اند، بلکه تصویری از آینده سینما در دنیای پرتحول امروز را نیز ترسیم می‌کنند. در این میان، شاید آنچه بیش از همه برجسته شد، نه لباس ستاره‌ها یا مهمانی‌های مجلل، بلکه جسارت فیلمسازان تازه‌نفس و ضرورت بازاندیشی در جایگاه هنر در جهانی ناآرام بود. کن امسال، به‌جای جشن باشکوه، یادآوری جدی بود: سینما همچنان زنده است، اما باید خودش را دوباره تعریف کند.