چگونه آنتون چخوف روی کارگردانی مدرن تأثیر گذاشت؟/ سه نسخه از باغ آلبالو

حتما درباره موضوع تناسب فرم و‌ محتوی در آثار هنری بسیار شنیده‌‌اید. امسال هنرمندی در سی‌و ششمین دوره جشنواره تئاتر فجر این مفهوم را در حدی متعالی با طراحی پوستر این جشنواره به معرض دید عموم گذاشت. انگار او یک تنه تمام موضوع تئاتر امروز ایران را در یک قاب تعریف کرد که شاید حاصل پژوهش سالیان محققین هم نمی‌توانست به این زیبایی پاسخگوی نیاز اجتماع در تحلیل اجتماعی تئاتر ما باشد.

مجید کریمی مدرس دانشگاه،بازرس هیات مدیره کانون کارگردانان خانه تئاتر و کارگردان تئاتر طی یادداشتی به انتقاد از پوستر سی‌ و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر فجر پرداخت.

زنانی همانند ایو انسلر ثابت می‌کنند زنانگی و زن بودن واقعی یعنی مبارزه شجاعانه برای ساختن هستی بهتر و زیستی مملو از عدالت و برابری و عشق. او که بعد از نجات یافتن از ترومای دهشتناک تجاوز دوران کودکی‌اش، در ۶۰ سالگی دچار بیماری سرطان شد با مقاومت و پایداری احترام‌برانگیزش بر بیماری غلبه کرد. هنوز هدف‌های زیادی را به عنوان یک چریک مدنی برای ساختن جهانی بهتر پیش‌رو دارد. انسلر تنها راه رستگاری را مهربانی می‌داند.

تئاتر ایران نیاز به یک نهاد پژوهشی و مطالعاتی دارد که وظیفه‌اش طراحی استراتژی و راهبردهای درازمدت باشد. نهادی که با ورزیدگی بالای خود از کوچک‌ترین ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای توسعه تئاتر و آسیب‌زدایی از آن استفاده کند. بدون شک این نهاد نمی‌تواند سازمان برگزاری یک جشنواره باشد.

بهزاد صدیقی (نمایش نامه نویس و مدرس تئاتر) طی یادداشتی به نمایش کوکوی کبوتران حرم نوشته علیرضا نادری و کارگردانی افسانه ماهیان پرداخت

اصلی‌ترین دغدغه‌‌ نمایش «این یک پیپ نیست» رؤیت‌پذیرکردن امر رؤیت‌ناپذیر و درعین‌حال رؤیت‌ناپذیرکردن امر رؤیت‌پذیر دانست، آن هم نه با ارجاع به «واقعیت» معهود که با تلاش برای پدیدارگی بیرونیتِ «امر واقع». اصلا با تمرکز بر همین نقطه است که نمایش به هویت مستقل و متمایز خودش دست می‌یابد.

یکی از شاخص‌ترین ِ این معیارها در تئاتر امروز ایران میزان ِ فروش و جذب مخاطب است. به‌گونه‌ای که اگر تئاتری نتواند به کف فروش مناسب در زمانی مشخص دست یابد، باید به‌سرعت صحنه را برای اجرایی پررنگ و لعاب و بفروش خالی کند. دیگر مهم نیست چه ایده‌ای در کار است، مهم نیست چه میزان از خلاقیت، تجربه‌گری و مسئولیت‌پذیری اجتماعی توسط یک هنرمند دنبال شده است. آنچه مهم است خیلِ تماشاگران است که پاشنه‌های در سالن‌ها را برای تماشای سلبریتی‌ها از جا در بیاورند.

سهروردی آنچه از حکمت هرمسی آموخته بود و هر‌آنچه از حکمت ایران باستان می‌دانست، با ادراک عارفانه‌ خود از اسلام به شکلی اندیشمندانه و شاید هنرمندانه، با مدد از عشق و جذبه و مستی و شوریدگی، در دریافتی کشف و شهودی در حکمه‌الاشراق، متجلی كرد.

نمايشنامه «رولور» در لايه اوليه خود، بر ايده و شكلي از كينه‌توزي و انتقام متمركز است. كينه‌توزي و انتقامي كه در بستر يك داستان سياسي روايت مي‌شود. اما اين روايت، هر بار توسط يكي از شخصيت‌ها از هم گسيخته مي‌شود. رضا، در اين سال‌ها براي خودش روايتي پرآب و تاب ساخته است كه جست‌وجوي چندين ساله او را به وجود آورده است و محسن نيز، روايتي ديگر از واقعه را براي خود توسعه داده است. تعارض اين دو روايت در لحظه‌اي آشكار مي‌شود كه راويان كنوني، در برابر شكل ديگري از روايت «ديگري» قرار مي‌گيرند.

کارگردانی نمایش آرسن ضمن وفاداری محتوایی به نمایشنامه از لحاظ فرمی و بصری به سمت غیر واقع گرایی رفته ست. دکوری استلیزه و مینیمال که نمایانگر خلط جهان واقع و مجاز در نمایشنامه است. همه وسایل صحنه از جنس شیشه است. شیشه علاوه بر شکنندگی نوعی عریانی و نمایان شدن را به ذهن متبادر می کند و خلاقیت کارگردان در نشان دادن درونیات شخصیت ها به کمک طراحی صحنه برجسته می شود.

«نوه سفارش دادید» نوشته کارینه خودیکیان نمایشنامه نویس ارمنی در سال2011 درایروان چاپ شده و آندرانیک خچومیان نویسنده و مترجم آنرا به فارسی برگردانده است و این روزها در قالب نمایشی با نام «آرسن» به کارگردانی بهزاد صدیقی در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه است. نمایشی بی آلایش و بی ادعا که در مدت زمانی حدود یک ساعت درامی اجتماعی شکل می دهد که هر چند تلخ و گزنده است اما گویای برخی واقعیت های زندگی انسان مدرن(!) امروز است.

داوود فتحعلی بیگی دبیر هیجدهمین جشنواره تئاتر آیینی سنتی همزمان با سالروز تولد زنده‌یاد سعدی افشار ـ هنرمند با سابقه نقش سیاه، یادداشتی را به یاد این هنرمند نوشت.

مروژك مهاجران را در سال ١٩٧٤ در حالى نوشت كه در تبعيدى خودخواسته در فرانسه زندگى مى‌كرد. نمايشى كه پس از چهار دهه، همچنان به روز است و در طول اين سال‌ها بارها بر صحنه‌های مختلف جهان اجرا شده است. مهاجران در نگاه اول نمايشى سياسى است. شخصيت‌هاى اين نمايش يكى كارگرى است كه به اميد يافتن كار مهاجرت كرده است تا پولى پس‌انداز كند، به كشورش بازگردد و خانه‌اى بسازد؛ و ديگرى روشنفكرى كه به دلايل سياسى مجبور به مهاجرت شده است.

«مسئولیت شکستن سکوت مطلق» اثری است برای به تفکر واداشتن فارغ از اینکه حاصل فعالیت گروهی دانشجویی باشد یا حرفه‌ای. تمام تابلو‌هایی که صحنه به صحنه کنار هم چیده شده‌اند، خود می‌توانند اجرائی هایکووار باشند. مثلا ممکن است تماشاگر از خود بپرسد یک عروسی هم می‌تواند آنچنان مهیب باشد؟ بله می‌تواند. به نظر من عروسی در این نمایش یک سمبل است که از منظر نشانه‌شناختی می‌توان تعاریف گسترده‌ای از آن داشت.

ایده اولیه نمایش «بی‌پدر» از داستان معروف «شنگول و منگول» گرفته شده است اما اثر چیز دیگری است و نمی‌توان آن را بازخوانی جدیدی از داستان برگرفته از فرهنگ عامه دانست. داستان به کلی و حتی مخالف آن چیزی است که اکثر ما در دوران کودکی آموخته‌ایم. روایت جدید محمد مساوات از داستان، اثری دیگر است که برچسب نویسنده را بر خود دارد و می‌توان به گونه‌ای دیگر و ماندگار، همه مردم از کودک تا بزرگسالان را تحت تأثیر نکات آموزنده‌اش قرار داد.

سانسور به عنوان عامل خارجی دخالت کننده در این نظم طبیعی مانع ارتباط سالم هنرمند با اجتماع خود می‌شود. در نتیجه‌ پدیده‌ها بر اساس سیاست‌های سانسور تثبیت یا حذف می‌شوند نه روند طبیعی تحولات اجتماعی و عرضه و تقاضای هنرمند و اجتماع. وقتی فرد و نهاد دیگری مسئول نظارت و برخورد با پدیده‌ها باشد، افراد جامعه نیز رفته رفته متر و معیار و شاقول را کنار می‌گذارند. محدودیت‌ها و مرزها از بیرون دیکته می‌شود و افراد دیگر اصول، مرز و ارزش‌های فردی و اخلاقی ندارند.

نمايش تمام شد. رورانس نداشت. كسى نيامد. من بودم و تئاترم و شعبده حسينى مهر. خواستم خودم رو زودتر از سالن به بيرون برسونم تا صداى مردم از چيزى كه ديده بودم خارجم نكنه، خواستم نگهش دارم. يك كم بيشتر. حرمت تئاتر رو براى اولين بار در اين مملكت هم حس كردم و چقدر حالم خوبه.

پرویز بشردوست، نمایش‌نامه‌نویس و بازیگر در آخرین روزهای سال ٩٥ با زندگی در ٦٦سالگی وداع گفت اما تعطیلی رسانه ها مانع از آن شد که دست‌کم چندخطی درباره این هنرمند حائز اهمیت بنویسم. او دست‌کم دو نمایش‌نامه ماندگار دارد که در دهه ٥٠ خورشیدی نوشته و بارها اجرا و چاپ شده‌اند.

کارگردان نمایش «بوف کور» به بهانه اجرای اثرش در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر از انگیزه های خود برای به صحنه بردن این نمایش گفت.

در این نوشتار می‌توانیم به نیکی‌ها، کژی‌ها، پستی‌ها و بلندی‌های نمایش‌هایی که در سال جاری به روی صحنه رفته‌اند بپردازیم و در پایان اظهار امیدواری کنیم که ان‌شاء‌الله‌تعالی نمایش‌های ما در سالِ پیش رو از کیفیت لازم برخوردار و در شأن مخاطب فهیمِ هنر تئاتر باشند. در این صورت ما فقط به سطح موضوع پرداخته‌ایم و از مدیوم و قامتِ یک رسانه پوپولسیم‌زده‌ی قلّابی فراتر نرفته‌ایم. چرا که همواره در تحلیل و بررسی، علّت است که بر معلول تقدّم دارد و برخی دوستان به دلایلی که نامش را " مصلحت اندیشی " می‌گذارند، سر صحبت از علّت را می‌پوشانند و حرفی از آن به میان نمی‌آورند.