هرچند بعضی «مش قاسم» را شاهکار بازیگری پرویز فنی‌زاده می‌دانند اما اولین معلم او، حمید سمندریان با این موضوع مخالف بوده است.

تا هنگامی که کسانی نگهبان فرهنگ هستند، تولیدکنندگان فرهنگ مسوول فرهنگ نیستند، زیرا در حاشیه هستند، از این‌رو در نبود نظارت و نگهبان، تولیدکنندگان فرهنگ و هنر، مسوول خواهند بود. اگر جامعه‌ای عقب‌مانده است و تولیدکنندگان فرهنگ در حاشیه‌اند، مسوولیت تمام عقب‌ماندگی مردم بر گردن دولت است.

محمد ژیان هیچ چاره‌ای نداشت. باید بهانه‌ای آنچنان مهم سر هم می‌کرد تا برادرش رضا را از آن سوی دنیا به ایران بازگرداند. دل رضا ژیان برای مام میهن و اتفاقات آن بدجوری پر پر می‌زد اما جدایی از همسر و فرزند هم برای او هیچ آسان نبود. سرانجام محمد ژیان در نامه‌ای به برادرش نوشت که حمید جبلی به سرطان مبتلا شده و سخت در انتظار دیدار رضا ژیان، دوست دیرین خویش است. همدستی بعضی دیگر از دوستان مشترک با این توطئه دوستانه سبب شد که رضا ژیان بار سفر بربندد و راهی وطن شود.

پژوهش فوکو به ما نشان می‌دهد زندگی دانش‌آموزان، سربازان، بیماران و زندانیان در معرض مراقبت و نظارت و تهیه گزارش قرار می‌گیرد و رفتار بهنجار مورد تشویق و رفتار نامطلوب با اقدامات مجازاتی مواجه می‌شود. هدف غایی مراقبت و نظارت و انضباط، بهنجار ساختن فرد و از میان بردن بی انضباطی‌های اجتماعی و روانی و سرانجام تربیت انسان‌هایی مطیع و سودآور در جامعه است. آیا تئاتر از یونان باستان تا امروز جز بازنمایی انسان به خودش و تبدیل امر نامطلوب به مطلوب چیز دیگری در سر پرورانده؟

رضا کرم رضایی را عموم مردم با فیلم‌هایی می‌شناسند که عنوان فیلمفارسی را یدک می‌کشند، عنوانی که البته اهل فن آن را تحقیرآمیز می‌دانند و به آن نقد دارند ولی به هر حال رضا کرم رضایی برای تماشاگران متخصص‌تر، هم یک کارگردان قابل قبول است و هم مترجمی قابل احترام و این گونه شد که جشنواره بیستم تئاتر فجر برای او در کنار جمعی دیگر از هنرمندان سرشناس تئاتر، مراسم بزرگداشتی برپا کرد.

یادداشت فریده سپاه منصور بازیگر پیشکسوت درباره تئاتر شهر.

جشنواره نوزدهم تئاتر فجر هم برای خودش جشنواره‌ای پر و پیمان بود، جشنواره‌ای که هم هنرمندان پیشکسوت و جوان‌ترها و هم دانشجویان در آن حضور داشتند. چراکه در این جشنواره بخشی هم برای تئاتر دانشگاهی در نظر گرفته شده بود. در این جشنواره هنرمندانی روی صحنه رفتند که کمتر در این رویداد حضور داشته‌اند؛ افسانه بایگان، هوشنگ حسامی، شهرو خردمند، سیروس شاملو و مهدی هاشمی بعضی از این هنرمندان هستند.

باورش سخت است که پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایی که ساعات تفریح و تفرج خود را در کافه شهرداری می‌گذراندند، می‌توانستند پیش‌بینی کنند ساختمان قشنگی که بعدا به جای این کافه ساخته می‌شود، یکی از جریان‌سازترین مکان‌های کشورمان خواهد شد ولی حقیقت این است که تقدیر برای کافه شهرداری چنین سرنوشتی رقم زده بود.

حالا دیگر جشنواره تئاتر فجر برای بزرگان تئاتر به رویدادی قابل قبول و برای جوان‌ها به اتفاقی مقبول و محبوب تبدیل شده بود. حالا هم این جوانان بودند که برای حضور در این جشنواره سر و دست می‌شکستند و هم تماشاگرانی که مشتاق دیدار هنر هنرمندان سرزمین خود بودند و این چنین بود که گفتگوی میان هنرمند و تماشاگر برقرار می‌شد. در زمانه‌ای که رییس دولت وقت از گفتگوی تمدن‌ها سخن می‌گفت، حالا جشنواره تئاتر فجر هم با تمام بضاعتش می‌کوشید این زمینه را فراهم کند و این گونه بود که جمعی از ممالک صاحب تئاتر به این جشن دعوت می‌شدند.

حالا دیگر هوای تازه‌ای در تئاتر دمیده بود. اما این هوای تازه فقط شامل حال داخل کشور نمی‌شد. حالا دیگر بحث گفتگو با دیگر ملل و تمدن‌ها هم در میان بود. پس طبیعی بود که جشنواره تئاتر فجر هم در راستای همین تغییرات، حال و هوای دیگری پیدا کند و البته بعد از ۱۶ دوره، از یک جشنواره سراسری به جشنواره‌ای بین‌المللی تبدیل شود تا کشورهای دیگر متوجه بشوند که مردم ایران چه فرهنگ و هنری دارند و هنرمندان‌شان چه آثاری خلق می‌کنند.

جشنواره شانزدهم تئاتر فجر ضیافتی بود از هنرمندان درخشان تئاتر؛ از بزرگانی که سال‌ها تجربه داشتند و از جوانانی که نویدبخش استعدادهای تازه تئاتر کشور بودند. این جشنواره در اولین سال دولت اصلاحات، با حال و هوایی دیگر برگزار شد. جشنواره شانزدهم تئاتر فجر گویی کوچه آشتی‌کنان هنرمندان با این جشنواره بود.

جشنواره شانزدهم تئاتر فجر ضیافتی بود از هنرمندان درخشان تئاتر؛ از بزرگانی که سال‌ها تجربه داشتند و از جوانانی که نویدبخش استعدادهای تازه تئاتر کشور بودند. این جشنواره در اولین سال دولت اصلاحات، با حال و هوایی دیگر برگزار شد. جشنواره شانزدهم تئاتر فجر گویی کوچه آشتی‌کنان هنرمندان با این جشنواره بود.

از میان جوانان حاضر در این جشنواره، برخی هنرمندان سرشناسی شدند، بعضی مدیر و بعضی نیز در حوزه‌های اجرایی، تجربه‌های مختلفی را آزمودند، جشنواره چهاردهم تئاتر فجر میزبان چنین جوانانی بود.

حکایت سردار شجاعی بود که فریب جادوی قدرت را می‌خورد و سر به شورش می‌گذارد و می‌شود یکی از حکایت‌های مشابه در طول تاریخ. بهرام چوبینه هم چنین سرنوشتی داشت.

دهه هفتاد که علی رفیعی بار دیگر به میهن بازگشته بود، با پیشنهادی از سوی مدیر وقت تالار وحدت مواجه شد. این مدیر که "لاهوتی" نام داشت و رفیعی از او به عنوان مدیری شجاع یاد کرده، به رفیعی پیشنهاد کرد نمایشی را درباره واقعه کربلا در تالار وحدت روی صحنه بیاورد.

دهمین جشنواره تئاتر فجر هرچند عنوان بین‌المللی بر خود نداشت اما اولین دوره این جشنواره‌ است که میزبان گروه‌های خارجی بوده و برای اولین بار بخشی برای اجرای نمایش‌های بین‌الملل در نظر گرفته شد.

نهمین جشنواره تئاتر فجر برخلاف دوره های پیشین در تاریخی خارج از دهه فجر و البته با آثار هنرمندانی همچون علی نصیریان، عباس معروفی، قطب الدین صادقی، حمید جبلی، هادی اسلامی، آتیلا پسیانی، محمد چرم شیر، پروانه مژده و ... برگزار شده است.

هشتمین جشنواره تئاتر فجر با اجرای ۸ نمایش برگزار شده است.

در هفتمین جشنواره تئاتر فجر چند نام آشنا به چشم می‌خورد که می توان از مرتضی ممیز ، آتیلا پسیانی ، فرهاد مهندس‌پور ، سیامک صفری، داود فتحعلی‌بیگی، جواد انصافی و امیر دژاکام نام برد.

ساعدی در بخشی از آثارش در خدمت «واقع‌گرایی» است و در بخش دیگر در خدمت «رازآلودگی» اما در همه آثارش، این «حادثه» است که حضور دارد. «حادثه» مثل گردبادی به جان ِ جهان ِ داستان‌های ساعدی می‌پیچد و دست‌آخر تنها چیزی که به تمامی باقی می‌ماند همان «حادثه» است. او آدم ِ گفت‎وگو است، آدمِ رابطه، آدمی که میان مردم کوچه و بازار لولیده.

با رفتن طاها عبدخدایی از مرکز هنرهای نمایشی، جشنواره تئاتر فجر در ششمین دوره خود دستخوش تغییرات بسیاری شد.

حالا دیگر جشنواره تئاتر فجر به دوره چهارهم رسیده بود و نمایش های بیشتری در این رویداد شرکت کردند و اتفاقا کارگردان یکی از این نمایش ها خسرو شکیبایی بود.

دومین دوره جشنواره تئاتر فجر همچون دوره نخست با دبیری طاها عبدخدایی، مدیر وقت مرکز هنرهای نمایشی برگزار شد.

در سال‌های آغازین دهه شصت با اینکه کشور هنوز در نخستین سال‌های انقلاب به سر می‌برد و جنگ ایران و عراق هم مشکلات بیشتری را بر سر راه مملکت قرار داده بود، مسئولان وقت بهتر دیدند تا جشنواره‌هایی فرهنگی هنری را در زمینه‌های سینما و تئاتر برگزار کنند.

نقل قولی از مهین اسکویی، یکی از نخستین زنان هنرمند پیشگام در ایران وجود دارد که یادآوری آن در مقطع فعلی جالب توجه است.

تئاترشهر به حتم شناخته‌شده‌ترین سالن تئاتر کشور است؛ تئاتری که در ابتدای دهه پنجاه ساخته شد و تا امروز محل اجرای مهم‌ترین نمایش‌ها بوده است.

نخستین زنی که در ایران روی صحنه رفت، دختری ارمنی به نام «آشخن» بود. کشیش پاپازیان که اولین گروه نمایشی در تبریز را بنا نهاده بود با اقتباس از نمایشنامه کمدی شکسپیر، نمایشنامه‌­ای با عنوان «دادگاه عدل» نوشت. نمایشنامه‌ای که آشخن، دختر کشیش در آن ایفای نقش کرد.

میرزاده عشقی را امروز به عنوان یکی از سردمداران ادبیات نمایشی کشورمان می‌شناسیم که با نوشتن متن‌های نمایشی، یک گام برای پیش بردن این هنر نوپا در کشورمان برداشته است. او چند نمایشنامه کوتاه نوشته است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: اپرای «رستاخیز سلاطین ایران در خرابه‌های مداین»، اپرت «بچه گدا و دکتر نیکوکار»، «حلواءالفقراء، جمشید ناکام». از این جمله می‎توان به نمایشنامه «داستان بیچاره‌زاده» نیز اشاره کرد.

دکتر مهدی فروغ، استاد هنرمندانی همچون علی حاتمی و محمد علی کشاورز را هم‌ردیف سِر لارنس اولیویه و ریچارد برتون می‌دانند ولی او چهره‌ای است که در ایران خودمان کمتر معرفی شده و بویژه نسل جوان به ندرت او را می‌شناسند.

خواندن نسخه ایرانی کتاب بسیار دشوار و سخت است. ترجمه علیرضا براتی‌مقدم در نشر ژرف به معنای مطلق کلمه یک فاجعه است. مترجم بدون علم نسبت به تئاتر و واژگانش، اسامی خاص را به اشتباه ترجمه کرده است و اسامی فرانسوی را با لحن انگلیسی برگردانده است. اسامی افراد مشهوری که حتی در میان غیرتئاتری‌ها نیز شهره‌اند، توسط مترجم به اشتباه برگردانده شده است.

از صدیقه دولت‌آبادی پنج نمایشنامه در دست داریم که همه آنها در کانون بانوان و توسط خود او و سایر زنان عضو کانون در آن سال‌ها اجرا شده‌اند: «پریروز، دیروز، امروز» 1316، «مرد نادان» 1321، «زندگی ایلیاتی» 1321، «من مدیره زندگی و مادر می‌خواهم» 1322 و «زندگی چیست» 1322 آثاری‌اند به قلم او.

شاهین سرکیسیان 1345 فوت می‌کند و تمام آنهایی که با او کار کرده بودند، می‌دانستند ماجرا از چه قرار است چرا هیچ یک جریان را در آن سال‌ها رسانه‌ای نکردند، فاش نکردند و طرح مساله به بعد از انقلاب منتقل شد؟ یکی از نظریه‌هایم این است، چون کسانی که در واقعه دستی داشتند در مسند قدرت مراکز تئاتری قرار می‌گیرند و اگر کسی حرفی می‌زد باید با تئاتر و صحنه خداحافظی می‌کرد.

محمود استادمحمد گذشته‌پرست نبود. برعکس نگاه منتقدانه تندی به گذشته تئاتر ایران داشت، اما صحبت از لاله‌زار که میان می‌آمد، می‌شد تمام حسی را که به آن عرق و علاقه می‌گویند، در صدایش حس کرد.

علی نصیریان اولین کسی بود که با معرفی فهیمه راستکار به خانه‌ شماره‌ ۵۴ سر خیابان رشت یا تخت جمشید سابق، رفت. نصیریان سال دوم هنرستان هنرپیشگی بود و احتمالا هیچ فکر نمی‌کرد رفت و آمدش به این خانه چگونه جهان فکری او را متحول می‌کند.

در سال‌های بین 1260 تا 1270 شمسی تئاتر و درام مدرن وارد ایران می‌شود. این نوع از تئاتر در کنار نمایش‌های سنتی و قبلی که همگی به شکلی کاملا «مردانه» اجرا می‌شدند در بین «مردان» ایران برای خود جا باز کرد. در آن زمان زنان نه تنها اجازه حضور در صحنه را نداشتند و نقش‌های زنانه با بازیگری مردان روی صحنه می‌رفت، بلکه زنان حتی اجازه تماشای تئاتر را نیز نداشتند

در دهه 30 به ‌واسطه سانسور حاکم، به‌ ویژه پس از کودتای 28 مرداد، گروه‌های تئاتری دچار چنان رکود و رخوتی شدند که اساسا از رشد طبیعی باز ماندند. به تدریج ترجمه و اجرای نمایش‌های بی‌خطر فرنگی و کمدی‌های متوسط و آثار عرفانی رواج یافت تا سالن‌ها خالی نمانند و صندلی‌ها به‌شکل ظاهری هم که شده پر شوند

روایت من یک روایت توام با درج نکات جذاب است که بیننده در لحظه لحظه فیلم با سوالاتی مواجه خواهد شد و تا سوال بعدی به دنبال جواب‌هایی خواهد بود. به این ترتیب بیننده را همراه فیلم به جلو خواهیم برد و تا لحظه آخر مشتاق دیدن فیلم خواهد بود. بله صرفا در رسانه فیلم مستند برخلاف کتاب برخی نکات تازه‌تر را که از نظر تصویری جالب بود، آورده‌ام

اینکه خارج از دانشگاه‌های ما هیچ مکان مشخصی برای دسترسی و مطالعه کتاب‌های تخصصی هنرهای نمایشی وجود ندارد، نکته‌ قابل افتخار نیست. تجهیز و راه‌اندازی «مرکز آرشیو تئاتر ایران» با نگاه ساده‌انگارانه دولت‌ها به بوته فراموشی رفته و دانشجویان برای دسترسی به این اطلاعات (بخشی از اینها) باید به آرشیو مجلس شورای اسلامی و کتابخانه ملی مراجعه کنند؛ در این مراجعه هیچ ایرادی نیست، ولی اینکه تئاتر ایران آرشیو تصویری و مکتوب ندارد، امری است ناپسند و غیرقابل دفاع

محرم که بشود، کسانی که در کار نمایش ایرانی هستند، حتما در گوشه ذهن‌شان یادی هم از پیتر بروک می‌کنند؛ کارگردان افسانه‌ای تئاتر جهان که نامش با نمایش‌های شرقی و تعزیه ما هم گره خورده است.
اما چرا پیتر بروک برای ایرانیان هنرمند مهمی است؟

بحث برسر متن است. صادقی می‌گوید ترجمه سعیدی از متن سوفوکل پر از ایراد است و به درد کار دراماتیک نمی‌خورد. می‌گوید با متن فرانسه قیاسش کرده و فهمیده سعیدی برحسب مقتضیات چیزهایی را حذف کرده است و البته زبانش هم نامناسب برای اجراست، پس خودش آستین را بالازده تا متن را بازترجمه کند؛ اما پسیانی می‌گوید: «متن آقای سعیدی برای من قابل احترام است.

22 تیرماه، سالمرگ نام بزرگی در تئاتر است. حمید سمندریان از اردیبهشت ۱۳۱۰ تا تیرماه ۱۳۹۱ زندگی کرد و در این درازا تأثیر بزرگی بر تئاتر ایران گذاشت.

آوانسیان درباره نعلبندیان می‌گوید: «از میان نمایشنامه‌نویسان ایرانی، نعلبندیان، کسی است که برای من حداقل یک مکمل است. چیزهایی را که من کم دارم، در مقابلم قرار می‌دهد. یک ماده اولیه نمایشی خوب را در اختیار بازیگر و کارگردان قرار می‌دهد. حرفی که برای پژوهشی هم گفته بودم: با متن‌های او از سطح‌های مختلف می‌شود بازی کرد...»

سیاوش طهمورث چهره ماندگار سینما، تئاتر و تلویزیون ایران در گفتگویی به سال‌های دور دهه ۵۰ رفته؛ به روزهای راه اندازی تئاتر شهر و گروه نمایشی خانه نمایش آربی اوانسیان و همکاری با پیتر بروک نامدار. او البته در ادامه از بازگشت به صحنه گفته و اتفاقات تلخ این روزها در حاشیه ساختمان تئاتر شهر.

روزگاری هنرمندان بسیاری در آن رفت‌وآمد می‌کردند، اما همه‌چیز ناگهان تمام شد؛ به‌خاطر حسادت همکاران‌شان.

مدیر مجموعه تئاتر محراب اعلام کرد قرار است نمایشگاه تاریخ تئاتر ایران برای آشنایی نسل جوان و دانشجویان با نسل‌های گذشته و تاریخ تئاتر ایران در این مجموعه تئاتری راه‌اندازی شود.

ناصر حسینی مهر که به تازگی کتاب «پیشگامان نمایش در ایران» را منتشر کرده است درباره ویژگی های این کتاب و دلائل نگارش آن توضیحاتی ارائه داد.

من معمولا از واژه بی‌نظیر برای توصیف چیزی استفاده نمی كنم ولی در یك نمونه می توانم این واژه را به ‌كار بگیرم و آن آرشیوی است كه بخشی از حالا زیرآب رفته. مطلقا امیدی به شهرداری منطقه ندارم. به مدیریت فرهنگی نیز همین طور، به همین دلیل هم هست كه به شما می گویم سی ساعت است فقط در خانه راه می روم و می‌گویم به جهنم!

آرشیو کتاب ها، نسخ خطی و حاصل پنجاه سال زیست فرهنگی ایشان نابود شده است.

نمایش «خطر مجسمه عبید جدی است» نوشته زنده یاد عزت الله مهرآوران با کارگردانی مریم کاظمی در سال ۸۹ به صحنه رفت؛ اثری که مهرآوران از کاظمی خواست تا آن را کارگردانی کند.

رضا کوچک زاده، کارگردان و پژوهشگر هنرهای نمایشی، تفاوت رویکرد رضاشاه و ناصرالدین شاه را نسبت به شبیه خوانی تشریح می‌کند و توضیح می‌دهد که جوانه های دموکراسی در ایران از شبیه خوانی تکیه ی دولت آغاز شده است؛ نه انقلاب مشروطه.