پایگاه خبری تئاتر: افسانه ماهیان در گفت‌و‌گویی درباره نمایش «هم هوایی» که داستان آن براساس زندگی مهناز دلیری‌فر همسر شهید عباس دوران، لیلا اسفندیاری کوهنوردی که در یکی از صعود‌های خود در راه بازگشت جان خود را از دست داد و همچنین شهلا جاهد (متهم به قتل زن ناصر محمدخانی) روایت می‌شود، از دغدغه‌اش برای انتخاب متن «هم هوایی» که به موضوعاتی واقعی و مستند می‌پردازد، صحبت کرد.
همیشه موضوعات اجتماعی روز برایم مهم بوده است
این کارگردان در ابتدای صحبت‌هایش با اشاره به دلایل انتخاب سوژه‌ی مستند برای اجرای نمایشش گفت: مطمئنا انتخاب متن برای یک کارگردان یکی از مهمترین بخش‌های کار است. برای من نیز سوژه‌هایی که دغدغه انسانی داشته باشند و با مسائل روز جامعه درگیر باشند، مهم است.
او با اشاره به کارهای قبلی‌اش یادآور شد: نمایش «پالتوی پشمی قرمز» که متن آن را خانم نغمه ثمینی نوشته بودند یک سوژه روز اجتماعی داشت اما به دلیل اینکه دچار سانسور شد در اجرا به آنچه مدنظرم بود نزدیک نشد. پس از آن هم «سی‌وسه درصد نیل سایمون» را در رابطه با ارتباط زوج‌ها و زندگی زناشویی آنها به صحنه بردم.
ماهیان درباره‌ی مراحل شکل‌گیری اجرای «هم‌هوایی» هم توضیح داد: با خبر شدم که خانم مهین صدری در حال کار کردن بر روی سوژه‌های مستند هستند با ایشان صحبت کردیم و سرانجام طرح نمایشنامه «هم هوایی» شکل گرفت. این متن شامل سه قصه بود، لیلا اسفندیاری کوهنورد مشهور، مهناز دلیری‌فر همسر شهید دوران و شهلا جاهد. البته در ابتدا تعداد شخصیت‌های این متن پنج نفر بودند اما دیدیم که هر کدام از شخصیت‌ها آنقدر جای کار دارند که به تنهایی هر یک می‌توانند، سوژه یک نمایشنامه جدا باشند.
این کارگردان در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره سختی اجرای موضوعات مستند و شخصیت‌هایی که ما به ازای بیرونی دارند، گفت: کار کردن با شخصیت‌ها و سوژه‌هایی که براساس واقعیت شکل نگرفته‌اند کمی راحت‌تر است چون می‌توان درباره آنها تخیل کرد، اما در «هم هوایی» ما سه کاراکتری داریم که نویسنده برای نوشتن‌شان تحقیقات گسترده شفاهی و میدانی انجام داده است، اما با این وجود ما تصمیم گرفتیم که بخشی هم از تخیل‌مان برای شکل‌گیری شخصیت‌ها استفاده کنیم.
وی ادامه داد: اگر می‌خواستیم نعل به نعل و ریز به ریز براساس مستندات پیش برویم، وقتی که زیر نور صحنه می‌رود از حالت مستند بودن خارج می‌شد چون به هر حال کارگردان می‌خواهد سوژه‌ای را نمایش بدهد، کار ما در تئاتر برای درآوردن یک موضوع مستند با فیلم و نوشته مستند متفاوت است، ما باید یادمان باشد که می‌خواهیم تئاتر کار کنیم و می‌خواهیم نمایش اجرا کنیم، برای همین در اجرای آن بخش مستند، کار تحت شعاع قرار می‌گیرد.
ماهیان مطرح کرد: اگر می‌خواستم بر وجه مستند کار تأکید کنم از نویسنده می‌خواستم که اسم واقعی کاراکترها را در نظر بگیرد. اما به دو دلیل بزرگ تصمیم گرفتیم این کار را انجام ندهیم. اول اینکه ما هنوز اجازه نداریم عریان و بی‌پرده به سراغ زندگی این شخصیت‌ها برویم، در حالیکه در فرهنگ ما هنوز این موضوع جا نیافتاده و دلیل دیگر این بود که به نظرمان این کار تخیل ما را محدود می‌کرد.
به دنبال قضاوت کردن و قهرمان سازی نبودیم
کارگردان «هم‌هوایی» در ادامه با ارائه توضیحاتی درباره هر یک از شخصیت‌های این اثر نمایشی عنوان کرد: ما در این نمایش زندگی عباس دوران که یکی از بهترین خلبان‌های ایرانی بوده و همسرش که ایثارگرایانه در کنارش زندگی کرده است، را نشان می‌دهیم. این نماد همسر شهید است که چطور پا به پای همسرش آمده است. لیلا اسفندیاری که کوهنورد است و به نوعی می‌تواند سمبل همه زنان ورزشکار ما باشد. اینکه مسائل روحی و عاطفی‌شان چه بوده است، در مورد شهلا جاهد هم همین‌گونه بوده است.
او تصریح کرد: در واقع ما اصلا به دنبال قضاوت نبودیم. اگر می‌خواستیم مستند کار کنیم پس باید قضاوت هم می‌کردیم اما ما فقط می‌خواستیم گوشه‌ای از زندگی این آدم‌ها را نشان دهیم و بگوییم که این افراد هم در جامعه زندگی می‌کنند، ما نخواستیم از این شخصیت قهرمان بسازیم. برای همین نه نگاه جانبدارانه و نه نگاه دلسوزانه داشتیم، همین که این کاراکترها را بشناسیم کافی بود.
زنانگی این سه زن برایم مهم بود
بازیگر «عروسک‌های سکوت» درباره شیوه اجرای نمایش «هم هوایی» که در محیط آشپزخانه می‌گذرد توضیح داد: ایده آشپزخانه و آشپزی که نماد زن، زنانگی، سفر، خانواده و خانه است را به عنوان موقعیت کار انتخاب کردیم، ما اگر می‌خواستیم می‌توانستیم به سمت یک اجرای انتزاعی یا فرمالیستی برویم که در این صورت هزار و یک مدل برای انتخاب وجود داشت اما ما خواستیم چیزی از زندگی باشد و شکل معمولی داشته باشد.
ماهیان همچنین با اشاره به برخی ویژگی‌های این سه شخصیت توضیح داد: می‌خواستم نشان دهم که این‌ها سه زنی هستند که دارای اشتراکاتی هستند، به خاطر همین لباس‌هایشان شبیه هم است. می‌توانستیم سه تا لباس از جنس تعاریف رئالیستی برایشان انتخاب کنیم. مثلا برای یکی لباس کوهنوردی یا برای یکی لباس زندان در نظر بگیریم. اما آنچه برای من خیلی مهم بود زنانگی این سه زن بود.
این کارگردان با اشاره به مونولوگ بودن نمایشنامه ادامه داد: وجه روایی متن خیلی قوی است، بازیگران هر یک دارند قصه‌ای را برای تماشاچی تعریف می‌کند، برای همین باید عناصری را انتخاب می‌کردیم که اشتراکات این سه را نشان می‌داد یعنی ضمن اینکه نمی‌خواستم ارتباط مستقیمی بین آنها در صحنه وجود داشته باشد اما در عین حال نمی‌خواستم خیلی هم از هم منفک باشند. اساسا این نمایشنامه با شیوه جالبی نوشته شده است و کاراکترها با تمام جزئیات‌شان تعریف می‌شوند.
لیلا اسفندیاری نماینده زن مدرن امروزی است
ماهیان در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره انتخاب الهام کردا، ستاره اسکندری و سارا بهرامی به عنوان بازیگران «هم هوایی» توضیح داد: من در کارهای قبلی‌ام با الهام کردا کار کرده بودم. اصولا بعد از اینکه یک بازیگر و یک کارگردان در چند کار با هم همکاری می‌کنند ویژگی‌ها همدیگر را خوب می‌بینند، خوب پیدا می‌کنند و خوب دریافت می‌کنند، جنس و حس بازی الهام کردا به سمت بازی‌های ریز و نرم است که در این نقش خیلی موثر است.
وی افزود: ستاره اسکندری در نمایش «سی‌وسه درصد نیل سایمون» تهیه‌کننده کار من بود که قرار بود در آن کار بازی کند اما چون درگیر فیلم و سریال بود این اتفاق نیافتاد. ستاره اسکندری جزو بازیگران خوب تئاتر است البته او بعد از «شکار روباه» سال‌ها تئاتر کار نکرده بود، برای همین خودش یک هیجان خاصی داشت و برای من هم خیلی خوب بود که ستاره اسکندری در این کار بازی کند. در مورد انتخاب سارا بهرامی هم دوست داشتم بازیگری که نقش لیلا اسفندیاری را بازی می‌کند به لحاظ تجربه کاریش جوان‌تر باشد و در تئاتر کمتر شناخته شده باشد، برای همین سعی کردم در بازیگران نسل جوان دنبالش بگردم چرا که از نظر من لیلا اسفندیاری نماینده زن مدرن امروزی است، با اینکه خود لیلا متولد 48 بوده است ولی رفتارش، رنگ کاراکترش و حتی جنس شغل حرفه‌ای‌اش که کوهنوردی بوده است شبیه بچه‌های دهه 70 و نسل پنجمی است. برای همین دوست داشتم این نقش را بازیگری بازی کند که بتواند نسل جوان امروزی را نمایندگی کند.
این کارگردان با اشاره به حضور منوچهر شجاع به عنوان طراح صحنه «هم هوایی» گفت: من در این کار خیلی از مشورت منوچهر شجاع که به عنوان طراح صحنه و لباس حضور داشت استفاده کردم و خیلی در سامان دادن افکار من تأثیر داشت، چون من معتقدم کارگردان و طراح صحنه در یک نمایش باید ارتباط بسیار نزدیکی به لحاظ آن چیزی که در ذهن‌شان می‌گذرد داشته باشند و با هم هماهنگ باشند و حضور آقا شجاع هم برای من و هم برای دیگر افراد گروه موثر بود
قوانین تالار «حافظ» برای گروه‌های تئاتر سخت است
کارگردان «پالتوی پشمی قرمز» درباره شرایط اجرا در تالار «حافظ» به ایسنا گفت: پیش از اینکه قرار باشد در تالار حافظ اجرا برویم با تماشاخانه ایرانشهر و تئاتر شهر صحبت کردیم اما امکان اجرا در آنجا فراهم نشد و بعد به سمت تالار حافظ آمدیم. البته قرار بود مهرماه 92 در این تالار اجرا برویم که به دلیل برنامه‌ریزی این تالار و قول‌هایی که به گروه‌های مختلف داده شده بود مقداری تعلل شد و اجرای ما به فروردین و اردیبهشت 93 افتاد.
او درباره قرارداد این نمایش توضیح داد: این کار توسط خودم و به صورت کاملا شخصی تهیه شده است و هیچ کمکی دریافت نکردیم. من در این مدت صحبت‌هایی با مدیران داشتم که مقداری توجه بیشتری به این سالن شود، چون واقعا سالن حافظ به لحاظ موقعیت جغرافیایی موقعیت خیلی خوبی دارد، باید گیشه‌ی اینجا فعال شود، باید قوانینی که برای گروه‌های تئاتری که اینجا اجرا می‌روند سهل‌تر و راحت‌تر باشد، چرا که یک گروه تئاتری مثل کنسرت‌هایی که در تالار وحدت اجرا می‌رود ساپورت مالی ندارد. واقعا نمی‌شود در نحوه قراردادها این گونه با گروه‌های تئاتری رفتار شود، این قوانینی که برای کپی‌رایت در تالار وحدت در نظر گرفته می‌شود عینا برای تالار حافظ هم اعمال می‌شود که واقعا درست نیست، چون الان وقتی ما می‌خواهیم یک فیلمبرداری ساده از کارمان داشته باشیم باید هزینه زیادی برای کاری که خودمان تولید کردیم بدهیم.
ماهیان اضافه کرد: تئاتر به حمایت دولت نیاز دارد و این قوانینی که برای گروه‌های تئاتر گذاشته شده به خصوص برای کسانی مثل ما که در پروسه تئاتر خصوصی، کار تولید می‌کنیم خیلی سخت است.
نمایش «هم هوایی» نوشته مهین صدری و کار افسانه ماهیان و با بازی الهام کردا، سارا بهرامی و ستاره اسکندری این روزها هر شب به غیر از شنبه‌ها ساعت 20 در تالار «حافظ» اجرا می‌شود.
نمایش «هم هوایی» نوشته مهین صدری و به کارگردانی افسانه ماهیان که با نگاهی به زندگی سه شخصیت واقعی اجرا می‌شود، بیان گر احساسات و درونیات سه زنی است که در مسیر زندگی‌شان با مصائب، سختی‌ها و اضطراب‌های زیادی مواجه شده‌اند.
منبع: خبرگزاری ایسنا
