چارسو پرس سعید روستایی، کارگردان مطرح ایرانی، با فیلم «زن و فرزند» که موضوع توانمندسازی زنان را در ایران بررسی می‌کند، بار دیگر به بخش مسابقه جشنواره کن بازگشته است. این فیلم که در شرایطی حساس و پرتنش سیاسی ساخته شده، روایت زندگی مهناز، پرستار ۴۰ ساله‌ای است که در برابر مشکلات خانوادگی و اجتماعی به تنهایی مبارزه می‌کند. روستایی در مصاحبه‌ای اختصاصی با «ورایتی» درباره دلایل ساخت فیلم با مجوز رسمی، پوشش حجاب بازیگران زن و شرایط پیچیده فیلمسازی در ایران سخن گفت.
سعید روستایی با فیلم «زن و فرزند» که یک درام درباره توانمندسازی زنان است و در بخش مسابقه کن به نمایش درآمده، بازگشته است. این فیلم داستان یک پرستار ۴۰ ساله بیوه به نام مهناز را دنبال می‌کند که در مواجهه با پسری سرکش و مشکلات دیگر، در شرایطی مردسالارانه و سرکوب‌گرانه تلاش می‌کند زندگی کند.
فیلم جدید روستایی ادامه‌ای بر تم مشابه فیلم قبلی او «برادران لیلا» است که در سال ۲۰۲۲ در کن نمایش داده شد و به دنبال نمایش بدون مجوز آن، کارگردان با حکم زندان تعلیقی روبرو شد اما در نهایت زندانی نشد.
متناقضانه اینکه، حتی پیش از نمایش «زن و فرزند»، این فیلم از سوی برخی چهره‌های صنعت سینمای ایران بدون دیدن فیلم مورد انتقاد قرار گرفت. آنها معتقد بودند که روستایی با ساخت فیلم با مجوز و نمایش زنان با حجاب تن داده است — چیزی که به طور واقعی وضعیت موجود در ایران را در جریان اعتراضات گسترده علیه حجاب اجباری نشان نمی‌دهد.
اخبار، نقد و مطالب جشنواره فیلم کن (کلیک کنید)
محمد رسول‌اف، کارگردان هم‌وطن روستایی که خودش پس از محکومیت به اروپا فرار کرده، به شدت از روستایی دفاع کرده است.
در ادامه، روستایی با «ورایتی» درباره پیچیدگی‌های ساخت فیلم در ایران و اینکه چرا او را فروشنده نمی‌داند، صحبت کرده است.
- بعد از «برادران لیلا»، شما فیلمی دیگر درباره توانمندسازی زنان ساخته‌اید. آیا می‌توان گفت این موضوع برای شما در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد؟
در واقع، «زن و فرزند» سومین فیلم متوالی من است که محور اصلی آن زنان هستند. اگر دقت کنید، شخصیت‌های زن این سه فیلم به تدریج مستقل‌تر شده‌اند. در «برادران لیلا» لیلا مستقل بود ولی هنوز به برادرانش وابسته بود — از آنها کمک می‌خواست. اما شخصیت اصلی این فیلم کاملاً آزاد از محدودیت‌های ساخته شده برایش است. او به تنهایی عمل می‌کند، به تنهایی تصمیم می‌گیرد، وقتی می‌بخشد خودش تصمیم می‌گیرد و انتقامش را به تنهایی می‌گیرد. هیچ‌کس را نیاز ندارد و به هیچ‌کس تکیه نمی‌کند. حتی رستگاری‌اش هم تنها اتفاق می‌افتد.
بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان
- مهناز، شخصیت اصلی فیلم که توسط پریناز ایزدیار بازی می‌شود، مادری مطلقه در چهل سالگی است که با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند. آیا او نماینده بسیاری از زنان ایرانی امروز است؟
بله، فکر می‌کنم زنان زیادی مثل مهناز امروز در ایران وجود دارند. واقعاً می‌توانم حداقل ده نفر از آنها را در زندگی شخصی‌ام نام ببرم. من آنها را کنار هم گذاشتم و الهام گرفتم تا شخصیت مهناز را خلق کنم. زنانی مستقل که تنها از عهده نگهداری از یک، دو یا سه فرزندشان برمی‌آیند. حتی زنانی که شوهران‌شان را حمایت مالی می‌کنند. این موضوع فقط استقلال روحی و عملی نیست، بلکه استقلال اقتصادی هم هست. من همیشه به فیلمسازی‌ام اینگونه نگاه می‌کنم؛ از جامعه یاد می‌گیرم تا فیلم بسازم. نمی‌توانم فیلمی بسازم که الهامش از جامعه نباشد. البته کمی تخیل هم اضافه می‌کنم، اما فیلمی نمی‌توانم بسازم که تجربه یا دیدن واقعی نداشته باشم.
فیلم زن و بچه ساخته سعید روستایی- این فیلم حتی قبل از نمایش به دلیل نشان دادن زنان با حجاب با انتقاد مواجه شد. قبلاً هم درباره این انتخاب صحبت کردید، اما لطفاً درباره آن بیشتر توضیح دهید.
بعد از نمایش «برادران لیلا»، قیام «زن، زندگی، آزادی» در ایران آغاز شد؛ حرکتی که زنان رهبری آن را بر عهده داشتند اما به مرور جامعه را درگیر کرد. من هم این حرکت را علناً حمایت کردم، چه در اینستاگرامم و چه در رفتارم در جامعه. یکی از پیامدهای این حرکت حساسیت بیشتر نسبت به موضوع حجاب اجباری در سینما بود. پیش از این هم حساسیت وجود داشت، اما حالا موضوع داغ‌تر شده است.
من از زمان «برادران لیلا» بسیار زیر نظر هستم. جلسات دادگاهی داشتم. این فیلم متهم شد که از عوامل شعله‌ور شدن این حرکت بوده است. من به شش ماه زندان تعلیقی و پنج سال ممنوعیت کار محکوم شدم، یعنی اگر کوچک‌ترین اشتباهی کنم، مستقیم به زندان می‌روم و پنج سال نمی‌توانم فیلم بسازم.
اگرچه دوست ندارم زنان در فضاهای خصوصی ایران با حجاب نشان داده شوند، اما اکنون توجه بیش از حد به این موضوع شده و تنها راه من برای روایت داستان رعایت آن بود. این شامل همه سینماگران ایرانی می‌شود، اما من بیشتر از همه زیر نظر هستم. مثلاً در جریان فیلمبرداری «زن و فرزند» چند بار تولید متوقف شد و من برای بازجویی برده شدم.
- بازیگر نقش مهناز، پریناز ایزدیار، نمایش فوق‌العاده‌ای ارائه داده است. درباره همکاری با او بگویید.
تجربه کار با پریناز ایزدیار بسیار عالی بود. دنبال بازیگری بودم که حداقل شش ماه تمرین مداوم کند، وقت و سخاوت داشته باشد. پریناز تقریباً ده ماه بدون قبول کار دیگر به تمرین و بازی مهناز اختصاص داد.
- روند تمرین‌ها چگونه بود؟
خیلی شدید و فشرده بود. روزانه حداقل هشت ساعت، اغلب ده تا شانزده ساعت تمرین داشتیم. می‌خواستم بازیگر کاملاً به شخصیت مهناز تبدیل شود. تا جایی که در زندگی شخصی و خانوادگی‌اش هم تغییر کرده بود. وقتی به مرحله فیلمبرداری رسیدیم، دیگر پریناز نبود بلکه مهناز بود. روند آنقدر شدید بود که موهایش کم‌کم سفید شد و در نهایت مجبور شدیم برای حفظ تداوم رنگ‌ها آنها را دوباره رنگ کنیم.
بیشتر بخوانید: مطالب و اخبار سینمای ایران
- این فیلم با مجوز ساخته شده، یعنی فیلمنامه پس از محکومیت و مخالفت‌ها به تصویب رسیده است. درباره روند گرفتن مجوز بگویید.
درخواست مجوز انتخاب من نبود، اگر می‌خواهید فیلمی در این ابعاد بسازید باید این کار را بکنید. اگر شرایط در ایران متفاوت بود، مثلاً بدون حجاب اجباری و محدودیت‌های دیگر، من همین فیلم را می‌ساختم ولی جزئیات بعضی چیزها مثل فضاهای خصوصی و نبودن حجاب متفاوت بود.
ساخت فیلم در بیمارستان، خیابان‌ها، مدرسه و غیره بدون مجوز ممکن نبود. گرفتن مجوز هم برای من دشوار بود چون با مقامات رژیم رابطه خوبی ندارم، اما مردم عامه من را دوست دارند.
برای من مهم بود فیلمم با مجوز ساخته شود تا بتواند در سینماهای ایران نمایش داده شود. نمایش در ایران برای من حیاتی است چون در چند سال گذشته فیلم‌های اجتماعی در سینمای ایران تقریباً نابود شده‌اند.
همچنین بسیاری از بازیگران و عوامل فیلم‌های دارای مجوز کار می‌کنند و اگر در فیلم بدون مجوز شرکت کنند، با ممنوعیت کار مواجه می‌شوند که برای آنها مشکل ایجاد می‌کند.
البته به فیلمسازان زیرزمینی احترام زیادی دارم اما ساخت چنین فیلم بزرگی به صورت زیرزمینی غیرممکن است.
- آیا فکر می‌کنید فیلم شانس نمایش در سینماهای ایران را دارد؟
این بستگی دارد به نحوه برخورد ما بعد از این. مقامات باید فیلم نهایی را ببینند، فیلم در کن نمایش داده می‌شود و رفتار من در مصاحبه‌ها مهم است. اگر بیش از حد مخالف بگویم، فیلم اجازه نمایش نخواهد گرفت.
منبع: variety
نویسنده: نسرین پورمند
.gif)
