تحلیل ساختارگرایانه «آرامش در حضور دیگران»؛ وقتی معماری خانه، پیکره وضعیت روانی جامعه می‌شود

در زمینه کارگردانی حاتمی در خیلی از فیلم‌هایش نوآوری‌هایی داشته که در زمان خودش خیلی آوانگارد بوده اما آن زمان خیلی درک نمی‌شده. مثلا در فیلم «کمال‌الملک» یک جایی کمال‌الملک در کاخ قدم می‌زده که یاد خاطرات قدیمش می‌افتد و بچه‌های درباری‌ها که با آنها از کلاس برمی‌گشته. در میان این بچه‌ها با کودکی خودش هم روبه‌رو و با او چشم در چشم می‌شود.

تهیه‌کننده سوته‌دلان معتقد است نمی‌توان نقش علی حاتمی را در پیاده‌کردن سنت‌های ایرانی در سینما نادیده گرفت.

در مراسم تشییع این تهیه کننده سینما نکته قابل توجه غیبت بسیاری از بازیگران، خواننده‌ها و کارگردانانی بود که با سید کمال طباطبایی همکاری داشتند اما هیچکدام در این مراسم حاضر نبودند!

حامد بهداد برای بازی در نقش این شخصیت باید از آن دیوانگی خاص و عصبی بودن بیشتر نقش‌هایش، کاملا دور می‌شده و این اتفاق دقیقا در فیلم افتاده است. او در طول داستان بنا به موقعیت قصه، هرکدام از ویژگی‌های شخصیتی‌اش مانند خشم و جدیت را به جای داد و فریاد یا واکنش‌های اغراق شده، در حالت‌های چهره، طرز نگاه و لحن صحبت کردن خود نشان می‌دهد و موفق می‌شود برای تماشاگر کاملا باورپذیر باشد.

پرتره‌نگاری معمولا از زوایای متعددی صورت می‌گیرد. تعدد چنین موضوعی را باید در خود پرتره دید. چراکه هر پرتره‌ای دارای ماهیتی است که امکان تکثر و نگاه‌های متعدد را به او می‌دهد. برخی از کسانی که به پرتره‌نگاری روی می‌آوردند، تاکیدشان به زندگی‌نامه و سوانح اوست. برخی دیگر نیز نکات مهم زندگی و اتفاقاتی را که برای او افتاده، بررسی می‌کنند. برخی دیگر بررسی چیستی و ماهیت پرتره را در نظر می‌گیرند.

«زهر مار» نخستین فیلم جواد رضویان در نگاه اول برای من یادآور فیلم‌های مسعود ده‌ نمکی است. فیلمی با همان حال و هوا، همان شوخی‌ها و همان موقعیت‌ها؛ موقعیتهایی که عموماً به داستان‌هایی آشنا ‌و تا حدودی کلیشه‌ای تبدیل می‌شوند و درواقع مخاطب می داند قرار است در پی هر رخداد چه رخداد دیگری اتفاق بیفتد.

واژه‌ی اقتباس که در فرهنگ لغت از مفهوم ریشه ی اصلی آن (قَبَس) معنایی معادل گرفتن، اخذ کردن، فرا گرفتن و آموختن دریافت می شود، در حوزه ی ادبیات (شعر، داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه و فیلمنامه ) دریافت مطلبی از داستانی یا رمانی است که با نوعی بازآفرینی به شیوه ای ظریف از طریق تلخیص و دخل و تصرف خلاقانه توسط شاعر یا نویسنده انجام پذیرد. از دیدگاه صنعت “بدیع” استفاده از معنا و مفهوم آیه و حدیث یا کلام معروفی از شاعر و نویسنده دیگری در شعر و نثر بی آن که آشکارا به منبع آن اشاره‌ای شود نیز اقتباس نام دارد.

چهاردهم مردادماه سالروز درگذشت حسین پناهی است؛ بازیگری که در سال‌های اخیر نام او را بیشتر در کنار شعرهایش می‌بینیم تا بازیگری‌اش.

. فیلم یک ژست نمادین سیاسی گرفته، اما اشاره‌ها به‌قدری مینیمال و گنگ هستند که گاهی صدها هزار برداشت جور واجور از آنها امکان‌پذیر است و به‌عبارتی، به‌معنی خاصی دلالت نمی‌کنند. «سرکوب» فیلم فیگور است نه معنا؛ یعنی تا لحظه پایانی کار بدون اینکه وزنه را بلند کند، مرتب فیگور آن را می‌گیرد.

سوزاننده جسد» محصول 1969 چكسلواكي به كارگرداني يوراي «هرتز»، از مهم‌ترين فيلم‌هايي است كه به ظهور نازيسم در اروپاي شرقي يا به عبارت بهتر استحاله به پديده فاشيسم مي‌پردازد. «سوزاننده جسد» روايت مردي با نام كيفركينگل است؛ مردي كه به‌طور بيمارگونه‌اي منضبط، مودب و اهل خانواده است و مكاني را كه اجساد را در آن مي‌سوزانند، اداره مي‌كند.

مهارت و ظرافت گرل در «عاشق يك‌روزه» را اما – تقريبا همچون هر اثر ديگر او - بايد پيش از هرچيز جايي وراي روايتِ به ظاهر ساده‌ داستان فيلم جست‌وجو كرد؛ در ژرفا و غناي تك‌تك لحظاتي كه او با بي‌پيرايگي و ايجاز بسيار، خويشتندارانه و فروتنانه از پيوندها و ارتباطات عميق انساني تصوير مي‌كند، به نحوي كه گويي دوربين گرل براي او واسطه و امكاني است تمام‌عيار به منظور دستيابي و به چنگ درآوردنِ جان‌مايه ديرپاي آنه‌ها و لمحاتِ گذرا از حضورهاي انساني - چه آنگاه كه يك شخصيت به همراه ديگري در صحنه حضور دارد يا هنگامي كه صرفا در خلوت يا تنهايي خويش و در برابر دوربين ظاهر مي‌شود.

سرکوب، نقاط ضعف کم نداشته است، سکانس های بی ربط، وجود جمشید هاشم پور که بود ونبودش به قصه چیزی اضافه نکرد، ریتم کند داستان مخصوصا در اوایل، ژست سیاسی گونه و شغل پدرو … بدون آنکه باز شود. اما آنچه که در سرکوب به خوبی نشان داده شده چرخه ی معیوب خشونت است که با بازی روان تک تک بازیگران وحتی مادر داستان که دیالوگ چندانی ندارد به نمایش گذاشته شد.

«روزی روزگاری در هالیوود- Once Upon a Tome in Hollywood »آخرین ساخته«کوئینتن تارانتینو » با حضور دو سوپر استار سینمای هالیوود «لئوناردو دی کاپریو»و«براد پیت» خیل مشتاقان این فیلمساز پست مدرن را امسال به خود جذب کرده است! فیلمی که به صورت ۳۵ میلی متری، پس از سال ها فیلمبرداری شد و برای اولین بار در «فستیوال کن» نمایش داده شد!

فیلم جدید میرکریمی اگرچه به قوت کارهای خوب دیگر او که خاطره‌ساز است نیست ولی یک قدم دیگر در میسر ترسیم زیبایی‌های زندگی برداشته است. قدمی که کمتر برداشته می‌شود.

فیلم سینمایی کار کثیف به کارگردانی خسرو معصومی نزدیک به یک ماه از اکران خود را پشت سر می گذارد اما با این وجود هم‌اکنون با فروش بسیار پایین ۱۷۸,۴۹۰,۰۰۰ تومانی رتبه نوزدهم جدول فروش سال ۹۸ را در اختیار دارد.

فیلم Asako I&II «خوابم یا بیدار» ساخته فیلمساز ژاپنی هاماگوچی، درامی عاشقانه است که مدام ما را در توهمی عاشقانه فرو می‌برد و در دل واقعیتی تلخ بیدارمان می‌کند.

بزنگاه‌هاي كيميايي از دو منظر مهم هستند، اول اينكه قهرمانان داستان كيميايي در بيشتر اوقات بايد كه ميان مرگ و زندگي يكي را انتخاب كنند و اكثر آنها يك مرگ باعزت و به ‌قول خود او «درست كلك‌شون كنده شدن» را به يك زندگي بي‌عزت و بي‌غرور ترجيح مي‌دهند.

مسعود كيميايي در طول همه اين بيش از 5 دهه فعاليت حرفه‌اي سينمايي، بيش از هر كس ديگري شايد كوشيده تا بيانگر تعارضات و تناقض‌ها باشد و گاه تا آن‌جا پيش رفته كه حتي بيان سينمايي را به كناري نهاده يا با بي‌دقتي و عجله از سر جزئيات گذشته تا به تيغ انتقادها دچار شود.

نخستين ساخته مسعود كيميايي «بيگانه بيا»، است. اثري به‌ شدت متفاوت از تمام جهاني كه پس از «قيصر» پديد آمد. فيلمي كه برخلاف آثار كارنامه كيميايي راوي‌اش زن است و قهرمانش نه به شيوه قيصر - كه بيشتر بسان شخصيت‌هاي مركزي فلوبر - جان مي‌دهند. «بيگانه بيا» برخلاف آثار احتمالا شرقي‌زده كيميايي – با چاشني قهرمانان روز امريكايي – اثري است به‌ شدت غربي با تمام ويژگي‌هاي برجسته‌اش. گويي برگمان در ايران آن زمان، در جايي از كافه نادري ايده فيلم به ذهنش خطور كرده باشد.

مسعود كيميايي در آستانه ۷۹ سالگي همچنان باانگيزه و سرپاست و هنوز فيلمساز مهم و خبرسازي است. انتخاب دوباره گوزن‌ها به عنوان بهترين فيلم سينماي ايران در نظرخواهي اخير «مجله فيلم» و شروع پيش توليد فيلم جديدش خون شد در يك ماه آينده، شاهدي بر اين اعتبار تاريخي و تاييدي بر اين واقعيت است كه فيلمساز قديمي و ريشه‌دار و صاحب عقيده ما نشاني از كهنگي و از دور خارج شدن ندارد.