نقد فیلم «کلمات جنگ»؛ روایتی محافظه‌کارانه از زندگی روزنامه‌نگار شجاع روسیه

چارسو پرس: در جهانی که آزادی بیان و مطبوعات در بسیاری از کشورها با چالش‌های جدی مواجه است، داستان زندگی آنا پولیتکوفسکایا، روزنامه‌نگار روسی و منتقد سرسخت دولت، بار دیگر اهمیت خود را نشان می‌دهد. فیلم «کلمات جنگ» با بازی مکسین پیک به این شخصیت برجسته می‌پردازد، اما در حالی که موضوع فیلم بسیار حساس و قابل تأمل است، روایت آن به شکلی محافظه‌کارانه و سنتی انجام شده که از پتانسیل واقعی داستان می‌کاهد.

نقد فیلم «کلمات جنگ»: تجلیل از مبارزه برای حقیقت در روسیه پوتین

فیلم «کلمات جنگ» با بازی مکسین پیک، به زندگی خبرنگار ترور شده روسی، آنا پولیتکوفسکایا می‌پردازد؛ روزنامه‌نگاری که گزارش‌های بی‌رحمانه‌اش درباره فساد دولتی و جنگ چچن، درس‌های تلخی برای امروز ما دارد. هرچند این پیام‌ها در این فیلم با فرم و قالبی محافظه‌کارانه و کلاسیک، تا حدی کمرنگ شده‌اند.

اخبار، نقد و مطالب جشنواره فیلم کن (کلیک کنید)

تهدید آزادی مطبوعات در روسیه پوتین

در جهانی که آزادی مطبوعات و اصول دموکراسی بیش از پیش در معرض تهدید است، «کلمات جنگ» فیلمی به موقع و مهم است. داستان آنا پولیتکوفسکایا، روزنامه‌نگاری شجاع که بی‌وقفه فساد و سیاست‌های مخرب دولت روسیه، به ویژه در جریان جنگ دوم چچن را افشا می‌کرد، نمونه‌ای زنده از این تهدیدات است. او دو دهه پیش به قتل رسید — و این اتفاق تلخ همزمان با روز تولد ولادیمیر پوتین بود.

فیلمی با نیت خیرخواهانه، اما کم‌جان

با وجود شایستگی موضوع و حضور تهیه‌کننده‌ای همچون شان پن، فیلمی که در بریتانیا ساخته شده است، بیشتر به خاطر نیت خیرخواهانه‌اش امتیاز می‌گیرد تا نوآوری هنری یا تأثیرگذاری واقعی. کارگردانی جیمز استرانگ، که سابقه عمدتاً در تلویزیون دارد، نتوانسته از فیلمنامه کلیشه‌ای اریک پوپن، بهره‌ای بیش از حد معمول ببرد. هرچند موضوع فیلم جذاب است، اما می‌ماند که روزی روایت قوی‌تر و نوآورانه‌تری از زندگی پولیتکوفسکایا روی پرده برود.

روایت کلیشه‌ای از زندگی آنا پولیتکوفسکایا

فیلم با یک فلش‌فوروارد از حادثه مسمومیت آنا در بحران گروگان‌گیری ۲۰۰۴ آغاز می‌شود و سپس به پنج سال قبل بازمی‌گردد، زمانی که او خبرنگار فعال روزنامه مستقل «نوایا گازتا» بود. او با تیزبینی خود فسادهای گسترده‌ای را کشف می‌کند؛ از ثروتمندان و الیگارش‌ها گرفته تا مؤسسات رفاهی مانند یتیم‌خانه‌هایی که از کمبود منابع رنج می‌برند.

اینجا بخوانید: معرفی، نقد و بررسی فیلم‌های خارجی

گزارش‌های جنگ چچن و واکنش‌ها

شهرت آنا زمانی افزایش می‌یابد که سردبیر روزنامه، دیمیتری موراتوف، اجازه می‌دهد به چچن سفر کند تا واقعیت جنگ را از نزدیک گزارش دهد. در سفر دوم، بدون همراهی نظامیان، با راهنمای محلی همراه می‌شود و با فاجعه انسانی و وحشت‌های مردم محلی مواجه می‌شود که از جمله آنها قبرستان بی‌نشان بیش از ۱۵۰ نفر از قربانیان چچنی است. مقالات افشاگرانه آنا واکنش فوری به دنبال دارد؛ همسرش الکساندر از کار برکنار می‌شود، خانواده‌اش نگران می‌شوند و تهدیدات مرگ‌آمیز و مراقبت‌های امنیتی به زندگی‌اش راه می‌یابند. اما فعالیت‌های او توجه نهادهایی مانند شورای امنیت سازمان ملل را جلب می‌کند. زمانی که شورشیان اسلام‌گرا در سال ۲۰۰۲ تئاتر دوبروکا مسکو را به گروگان می‌گیرند، آنا به‌عنوان میانجی خواسته می‌شود.

فرصت از دست رفته در روایت بحران گروگان‌گیری

این حادثه تلخ که پایانش برای بسیاری فاجعه‌بار بود، می‌توانست به تنهایی سوژه یک فیلم پرکشش باشد، اما کارگردان بیشتر به روایت کلیشه‌ای بسنده کرده و فرصت خلق یک نقطه اوج هیجان‌انگیز را از دست داده است.

بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان

شخصیت یک‌بعدی آنا و فضای انگلیسی فیلم

با وجود تلاش‌های مکسین پیک، شخصیت آنا در فیلم به شکلی یک‌بعدی و اغلب به سبک آرکتایپی اصلاح‌گر و سرسخت به تصویر کشیده شده که بیشتر بوی فضای انگلیسی می‌دهد تا روسی. لهجه‌ها و فضای روسی در فیلم جای چندانی ندارند و این موضوع به فیلم حالتی شبیه به تولیدات شبکه بی‌بی‌سی داده است.

پایانی تأثیرگذار، اما نه چندان هنری

نتیجه کار فیلمی نسبتاً رسمی، با ظاهری جذاب اما کم‌جان و نه چندان متقاعدکننده است. پایان‌بندی با تصاویری از خبرنگارانی که در جهان کشته شده‌اند، تأثیرگذار است اما به‌نوعی شبیه به یک فراخوان خیریه سطح بالا به نظر می‌رسد تا یک اثر هنری پرشور و واقعی.

«کلمات جنگ» تلاشی قابل احترام برای بازخوانی فداکاری‌ها و مبارزات آنا پولیتکوفسکایا است، اما ضعف در فیلمنامه و کارگردانی، فیلم را از تبدیل شدن به یک اثر درخشان بازمی‌دارد. با این حال، این فیلم می‌تواند جرقه‌ای باشد برای تولیداتی عمیق‌تر و جسورانه‌تر درباره آزادی مطبوعات و مبارزه برای حقیقت در جهان امروز.