نقد فیلم «چشم‌اندازی کم‌رنگ از تپه‌ها» | اقتباسی مه‌آلود و ناتمام از جهان ادبی کازوئو ایشی‌گورو

چارسو پرس: اقتباس از آثار کازوئو ایشی‌گورو، نویسندهٔ ژاپنی‌تبار و برندهٔ نوبل ادبیات، همواره چالشی پیچیده و حساس بوده است. چرا که داستان‌های او اغلب بر پایه‌ی حافظه‌های مخدوش، سکوت‌های عاطفی و لایه‌های پنهان درونی شخصیت‌ها شکل می‌گیرند.

نخستین رمان او، «چشم‌اندازی کم‌رنگ از تپه‌ها» که در سال ۱۹۸۲ منتشر شد، در گذر زمان به یکی از آثار کمتر اقتباس‌شده‌ی او تبدیل شده بود؛ تا اینکه «کی ایشیکاوا» در سال ۲۰۲۴ سرانجام این جهان رازآلود را به سینما آورد. اما آیا تصویر سینمایی توانسته از پس ظرافت‌های روایت ادبی برآید؟ این نقد به بررسی همین پرسش می‌پردازد.

فیلم «چشم‌اندازی کم‌رنگ از تپه‌ها» (A Pale View of Hills) به کارگردانی کی ایشیکاوا، نخستین اقتباس سینمایی از رمان آغازین نویسندهٔ شهیر ژاپنی‌-بریتانیایی کازوئو ایشی‌گورو است؛ نویسنده‌ای که به خاطر قلم مملو از سکوت، ناگفته‌ها و شکاف‌های حافظه‌ای شناخته می‌شود. این رمان، که در سال ۱۹۸۲ منتشر شد، اثری چندلایه و مبهم درباره‌ی مواجهه با گذشته، خاطرات غیرقابل اعتماد، و هویت مهاجرت‌زده است. اقتباس ایشیکاوا اما، در حالی که ظاهر اثر را با دقت بازآفرینی می‌کند، در درک و انتقال روح ظریف و چندوجهی آن ناتوان می‌ماند.

داستانی میان دو زمان، دو سرزمین، دو زن

فیلم در دو بازه‌ی زمانی روایت می‌شود: ژاپنِ پس از جنگ جهانی دوم در دههٔ ۵۰ میلادی و بریتانیای اوایل دههٔ ۸۰. در قلب داستان، شخصیتی به‌نام اتسوکو قرار دارد که در جوانی‌اش (با بازی سوزو هیروسه) زنی خانه‌دار، گوشه‌گیر و درمانده در ناگازاکی است، و در دوران پیری‌اش (با بازی یو یوشیدا) زنی تنهاست که پس از مهاجرت به انگلستان، با خاطرات و غم‌های فروخورده‌اش درگیر است. دختر جوانش نیکی (با بازی کامیلا آیکو) از لندن به خانه‌ی مادر می‌آید تا گذشته را واکاوی کند، اما سکوت و انکار اتسوکو، جستجو را به بن‌بستی دردناک می‌کشاند.

در روایت گذشته، اتسوکو با زنی مرموز به‌نام ساچیکو (با بازی فومی نیکایدو) و دختر غمگین و منزوی‌اش، ماریکو، آشنا می‌شود. ساچیکو، قربانی تبعیض و تابوهای اجتماعی پس از بمباران اتمی ناگازاکی، تصمیم دارد با یک سرباز آمریکایی به ایالات متحده مهاجرت کند. رابطه‌ی میان اتسوکو و ساچیکو، و شباهت تدریجی آن‌ها به یکدیگر، به‌تدریج این پرسش را مطرح می‌کند: آیا ساچیکو واقعاً وجود دارد، یا بازتابی خیالی از زندگی خود اتسوکوست؟

اینجا بخوانید: معرفی، نقد و بررسی فیلم‌های خارجی

ابهام‌های ادبی که در تصویر دچار انجماد می‌شوند

رمان ایشی‌گورو با ظرافتی منحصر به‌فرد میان خیال، حافظه و حقیقت حرکت می‌کند. خواننده هرگز مطمئن نیست که چه چیزی واقعاً رخ داده و چه چیزی ساختهٔ ذهن شخصیت‌هاست. اما در فیلم، این ابهامات به‌جای آنکه از جنس تعلیق باشند، تبدیل به سردرگمی‌های روایی شده‌اند. روایت دوگانه و ساختار آینه‌ای گذشته و حال، بدون تکیه‌گاه دراماتیک کافی، تماشاگر را در مرز باور و بی‌تفاوتی نگه می‌دارد.

همچنین، فیلم در ارائه‌ی اطلاعات به شکلی سینمایی ناکام است. بسیاری از گره‌ها و روابط، بدون زمینه‌سازی یا تأثیر عاطفی کافی رخ می‌دهند. داستان خودکشی کیکو، دختر بزرگ‌تر اتسوکو که هیچ‌گاه در فیلم دیده نمی‌شود، به‌عنوان محور اصلی تنش میان مادر و دختر باقی می‌ماند، اما در غیاب پرداخت عمیق، فقط در حد یک اشاره‌ی گذرا می‌ماند.

بازی‌ها و تصویرپردازی؛ نقاط روشن در میان مه

با وجود مشکلات ساختاری، فیلم در برخی وجوه موفق عمل می‌کند. بازی سوزو هیروسه در نقش اتسوکوی جوان و فومی نیکایدو در نقش ساچیکو، با لحنی درون‌گرایانه و ظریف، لایه‌هایی از خشم، ترس و رهایی را به نمایش می‌گذارد. همچنین فیلم‌برداری پيوتر نیمیسکی، ناگازاکی دهه ۵۰ را گاه با نورهای غروب و فضاهای مه‌آلود، و گاه با رنگ‌های گرم و اشباع‌شده، همچون خاطراتی نیمه‌واقعی و شاعرانه بازمی‌سازد.

اما در بخش‌هایی که در انگلستان می‌گذرد، فضا خشک‌تر، سردتر و کم‌رمق‌تر است؛ شاید به‌درستی بازتابی از تنهایی و جدایی فرهنگی شخصیت‌ها، اما بدون جذابیت بصری یا عمق روان‌شناختی کافی.

بیشتر بخوانید: اخبار و مطالب سینمای جهان

جمع‌بندی | اقتباسی بی‌قرار از روایتی بی‌صدا

«چشم‌اندازی کم‌رنگ از تپه‌ها» سعی می‌کند ابهام و بی‌قراری روان‌شناختی رمان کازوئو ایشی‌گورو را به تصویر بکشد، اما اغلب در سطح می‌ماند و به عمق تجربه‌ی شخصیت‌ها نفوذ نمی‌کند. اگرچه این فیلم فرصتی برای دیده شدن رمان کم‌تر شناخته‌شده‌ای از یکی از مهم‌ترین نویسندگان معاصر فراهم می‌آورد، اما برای تماشاگرانی که با جهان ایشی‌گورو آشنا نیستند، ممکن است گیج‌کننده و کم‌اثر به‌نظر برسد. با این حال، برای علاقه‌مندان به سینمای تأمل‌برانگیز و کند، و دوست‌داران ادبیات معاصر، تجربه‌ای ارزشمند است — حتی اگر ناتمام.

در نهایت، فیلم «چشم‌اندازی کم‌رنگ از تپه‌ها» تلاشی شجاعانه برای جان بخشیدن به یکی از مبهم‌ترین و درون‌گراترین آثار کازوئو ایشی‌گورو است. اما عدم توانایی در انتقال پیچیدگی‌های روانی شخصیت‌ها، در کنار روایتی کند و بی‌پیرنگ، باعث شده که نتیجه نهایی از سطح ظاهری فراتر نرود. این فیلم، گرچه از نظر بصری چشم‌نواز و از نظر بازیگری قابل احترام است، اما از نظر روایت و عاطفه، در مقایسه با متن اصلی، در هاله‌ای از ابهام و سردی باقی می‌ماند. برای مخاطبانی که با ادبیات ایشی‌گورو آشنا هستند، تجربه‌ای کنجکاوی‌برانگیز است؛ اما برای بینندگان عام، ممکن است بیش از حد بی‌روح و گنگ جلوه کند.