سال‌ها از جنگ تحمیلی عراق بر ایران می‌گذرد و این مساله، پرداختن به حوادث آن دوران را برای هنرمندانی که تجربه بی‌واسطه‌ای از جنگ نداشته و میل آن دارند که اثری در این زمینه خلق کنند، بیش از پیش دشوار کرده است.
کارگردان به خوبی توانسته از پس اجرای دشوار نمایش‌نامه‌ی بکت برآید، زیرا او با تسلط در کار خویش و تفسیر و نگاه عمیق از متن و با ایجاد هارمونی در کلیه‌ی عناصر اجرایی نمایش، اعم از طراحی صحنه، لباس، طراحی نور و موسیقی، موفق شده میزانسی باورپذیر را فراهم آوَرَد و معناباخته‌گی زنده‌گی بشر معاصر را تصویر کند؛ میزانسنی که ناشی از ایده‌های خلاقانه‌ی صحنه‌پردازاش محسوب می‌شود و ریتم اجرایی درست، دقیق و متناسبی را برای تئاترش پدید می‌آورد.
آشا محرابی، به‌عنوان یک کارگردان زن، رویکردی محافظه‌کارانه به مفهوم اجرا دارد و تلاشی که به انجام رسانده، نمایشی است متعارف که چندان به تجربه‌گرایی گشوده نیست. درواقع در اجراهای مبتنی بر بازنمایی رئالیستی رویدادها، می‌توان شیوه اجرایی سربه‌راهی را به تماشا نشست که توان بحرانی کردن روح زمانه تئاتر را ندارد.
نمایش منگی، نشخوارهای ذهن فردی وسواسی است که با نگاه نهیلیستی به اجرا درآمده و به‌طور کلی هم اجرای موفقی است که با تمرین بسیار زیاد و فشار مضاعف بازیگر می‌تواند آنچه نویسنده در ذهن داشته است را بازسازی کند.
مشکل این اجرا به مانند آثار قبلی آرش سنجابی، روایتگری بجای بیانگری است. به دیگر سخن، صحنه‌ها بیش از آنکه از طریق کنش بدنی متعین شوند، به میانجی زبان، تعریف می‌شوند. گفتاری که مبتنی بر شاعرانگی است و همراه می‌شود با مصرف انبوهی گزین‌گویه و تاملات شبه‌فلسفی. به عبارت دیگر اگر این اجرا از خصلت دراماتیک بودن دست بردارد و فی‌المثل نمایشی پست‌دراماتیک باشد، می‌تواند به اجرایی موفق‌تر بدل شود.
زنجانپور با انتخاب متنی چالش‌برانگیز به پشت پرده مناسبات فاسد صنعت سرگرمی‌سازی سینما و تئاتر ما نقب زده است.
اجرای «ناصدا»، نویدبخش یک آینده روشن برای مهدی برومند است، اگر که جسارت بیشتری کند و به سوی نمایشنامه‌هایی برود که بیش از کلام به فضاسازی میدان می‌دهند.
بوروکراسی در جهان مدرن برای نظم‌بخشی به امور جاری زندگی به‌وجود آمده و قرار شده رابطه شهروندان با دولت را سامان بخشد.
مرتضی میرمنتظمی در مسیری که برای به صحنه بردن مالی سویینی انتخاب کرده، نسبت به گذشته، ریسک‌پذیرتر و تجربی‌تر شده است. جسارت او را باید ستود و این تغییرات را به فال نیک گرفت. اما از طرف دیگر می‌توان این انتظار را داشت که متن نمایشنامه بدون حذفیات بر صحنه آید و زمان طولانی اجرا، موجب عقب‌نشینی گروه اجرایی نشود.
سعید کریمی در مقام کارگردان بار دیگر سراغ هنریک ایبسن رفته و این روزها اجرایی از نمایشنامه «جن‌زدگان» را در سالن اصلی مولوی به صحنه برده که حال‌وهوایی اکسپرسیونیستی دارد و به‌واقع در تخالف با رئالیسم قرن نوزدهمی ایبسن معنا می‌یابد.
حسن معینی میل دارد یک اجتماع تئاتری بسازد که مابین اجراگر و تماشاگر، امکان تعامل وجود داشته باشد. سنت نمایش‌های ایرانی و اجراهایی که از دل سنت‌های محلی بیرون آمده‌اند اغلب مبتنی بر این تعامل‌پذیری بوده‌اند.
مهیاری با روایتِ عشق چهار الاغ به یک طاووس، تمثیل کنایی «عشق خرکی» را به داستان و اجرایی مدرن می‌رساند.
جلال تهرانی استاد ساختن موقعیت‌های نادر اجتماعی است و اینجا هم از طریق یک جغرافیای نامتعارف و ملاقات دو نفر در یک وضعیت خاص، میل آن دارد که اجرایی مبتنی بر اتصال با امر غریب بسازد.
نمایش «ناسور» با مرگی شاعرانه پایان می‌پذیرد. افراد در گورهای خود آرمیده و با دستانی بر گوش، انتزاع‌شان را از جهانی این‌چنین خشن اعلام می‌کنند. پس جای تعجب نخواهد بود که این نمایش هم نظریه رهایی نداشته باشد و مقهور مناسبات ویرانگر زمانه‌اش شده باشد. ناسور زخمی است چرکین و ورم‌کرده.
اجرایی چون «قلب نارنگی» را هوایی تازه در این وانفسای تئاتر بدنه دانست كه توانسته فضای مفرحی را برای تماشاگران ترتیب دهد و به دام ابتذال نیفتد. اینكه با تمرین زیاد، همدلی گروهی و امكانات محدود بشود اثری در خور تولید كرد قابل ستایش است.
نمایش آدمبچه حرکتی است جسورانه از جابر رمضانی که به دوران کودکی ما انسان‌ها می‌پردازد و از یک منظر تازه، با کنار هم قرار دادن بزرگسالی و نوجوانی، این نکته را تذکار می‌دهد که نمی‌توان به راحتی از دوران حساس کودکی گذشت و سراسیمه، بنابر منطق پیشرفت در سرمایه‌داری، به سوی موفقیت در بزرگسالی تاخت.
شخصیت اصلی نمایشنامه که می‌خواهد از حقیقت و راستی در مقابل جامعه و رفتارهای برآمده از دروغ مقابله کند، دشمن به حساب می‌آید. در چنین موقعیتی است که استوکمان در نمایشنامه ایبسن می‌گوید: «حق با اکثریت نیست، بلکه با فرد است؛ فردی که نه تنها حاضر نیست رفتار برآمده از دروغ را بپذیرد، بلکه علیه آن اقدام می‌کند.»
دو زن که با ترتیب زمانی و با تعلیقی ساده در دو کیسه یا گونی پلاستیکی بزرگ سکنی گزیده‌اند و قشر فرودستی را بازتولید می‌کنند؛ نمایش «بازی بیکلام۲» نقدی سیاسی بر طبقه زباله‌گرد کنونی جامعه است.
در هر دو اجرا، بیش‌وکم زبان انگلیسی به مثابه «فاصله‌مندی» و «دیگری‌سازی» عمل می‌کند. اما در نهایت، پرسش هر دو اجرا، در رابطه با ضرورت آموختن زبان انگلیسی برای ایرانیان همچنان مفتوح باقی می‌ماند بی‌آنکه پاسخ درخوری یابد.
این اجرا قدمی است رو به جلو برای کارگردان این نمایش، اما شهاب مهربان برای ادامه مسیری که انتخاب کرده احتیاج دارد فهم خود را از اجتماعی که روایت می‌کند، گسترش دهد. مطالعات جامعه‌شناختی و اتخاذ سیاست بازنمایی طبقات اجتماعی از مهم‌ترین اولویت‌ها در این عرصه است.
این روزها بار دیگر شاهد یکی از بازتولیدهای تئاتری چند سال اخیر هستیم. امین اسفندیار در مقام نویسنده و کارگردان بعد از سال‌ها که از اجرای نمایش «فردا» در سالن کوچک تالار مولوی می‌گذرد، تصمیم گرفته با همان بازیگران، نمایش «فردا» را به صحنه آورد و این‌بار در سالن «کاخ هنر» میزبان مخاطبان باشد.
می‌توان نمایش «سگ نگهبان و درختی در باغ» را از آن دست آثاری در نظر گرفت که می‌خواهند نقبی به درون سازمان‌های مخوف سرکوب بزنند و نقدی باشند به هویت‌زدایی از انسان‌هایی که گرفتار سیستم سانسور و بازجویی شده‌اند.
کار و وجود شخصیتی چون بهرام بیضایی، فرهنگ هر ملتی را غنا می‌بخشد و آن را برای آیندگان حفظ می‌کند. ما قدردان او هستیم و او باوجود همه بی‌مهری‌هایی که دیده، همچنان استوار و قوی به راهش ادامه می‌دهد. وجود نازکش آزرده گزند مباد.
نمایش «بی‌پایانی» صحرا فتحی را می‌توان نمونه‌ای آشنا از تئاترهایی دانست که مناسبات گذشته را تکرار می‌کنند تا این مسئله گوشزد شود که مردسالاری حاکم بر جامعه همچنان در حال بازتولید است و پیشرفت چندانی در زمینه بهبود حقوق زنان مشاهده نمی‌شود.
«بچه» نمایشی پرانرژی و تماشایی است اما نظریه‌ای برای رهایی و ترسیم یک جهان اتوپیایی ندارد.
مارتین مک‌دونا، نویسنده نام‌آشنایی است در ایران و عرصه تئاتر کشور بی‌وقفه به نمایشنامه‌های این نویسنده صاحب سبک ایرلندی اقبال نشان داده و در بازنمایی خشونت فیزیکی و جفنگ‌بودگی آثارش، اهتمام شایان توجهی از خود نشان داده است.
اجرایی چون نمایش «لوبوتومی» را می‌توان تداوم کار هنری کارگردان جوانی چون سهاب محبعلی دانست بعد از اجراهایی چون «موش‌مرگی» و «راهنمای جامع هیولا شدن» .در کل می‌توان اجرایی چون «ادبیات» را صدایی تازه دانست در این برهوت نمایشنامه‌نویسی وطنی. مهام میقانی به خوبی توانسته تضادهای سیاسی و زیباشناسانه دوران پهلوی اول و دوم را از طریق شخصیت‌های کمابیش آشنای تاریخی به میانجی ادبیات روایت‌مند کند.
«سی صد» پروژه‌ای است برای قشر برخوردار جامعه که با استفاده از بهترین امکانات، می‌کوشد رضایت‌بخش باشد.
«ورق الخیال» بی‌پرده روایت می‌کند که حمله افغان شاید در نیست و نابود شدن حکومت صفویه در ظاهر امر تعیین‌کننده بوده است. ولیکن عامل اصلی و ناپیدا را باید در «خودکنارگذاری» جماعتی مافنگی و جادوپرست جست‌وجو کرد که دچار شیفتگی خیالی شده‌اند و اولویت را در برتری مرد و وجود نداشتن زن و حقنه کردن سکوت به او می‌پندارد.
اجرای نمایش «من و گربه پری» تا حدودی این امکان را دارد که نقدی باشد بر رابطه انسان مدرن ایرانی با حیوانات خانگی. اما همچنان می‌بایست به لحاظ نظری و از منظر فلسفه اخلاق، بیش از این خود را تقویت کند و موضعی رادیکال‌تر بگیرد.
میرعلی اکبری با آوردن اسم هنرمندان مشهور تئاتر، سینما و ادبیات، و روشنفکران سیاسی دهه‌ی ۱۳۵۰ در ایران، تلاش می‌کند آن‌ها را به فجیع‌ترین شکل ممکن به پرسش بکشد.
نمایش «شکستن خط فرضی» به نویسندگی و کارگردانی رسول کاهانی که این شب‌ها در تماشاخانه ملک در حال اجرا است، آینه‌ی تمام نما و منعکس کننده‌ی احوالات و پیچیدگی‌های حال حاضر ما در قالب موقعیتی ملموس و خانوادگی است.
زنانی که عباس جمالی درباره‌ی آن‌ها نوشته و مجتبی جدی در تئاتر هامون به صحنه آورده است، هیچ شباهتی به یکدیگر ندارند. مثلاً یکی از آن‌ها از دغدغه‌های شیعه‌ی سنتی می‌گوید و دیگری از فلسفه‌ی مدرنیته. یکی از عشق سنتی می‌گوید و دیگری از رابطه‌ی مدرن. یکی از عجیب‌ترین صحنه‌های این نمایش، صحبت‌های زنی است که وسط مراسم دعا می‌گوید: «از مارکس نمی‌تونم بگذرم.» سپس او ادامه می‌دهد که جامعه دچار ابتذال شده و تفکرات شهرام شب‌پره از برخی متفکران عمیق‌تر شده است.
استیصال سیاسی به نوعی افشای ساز و کار سیاست اداری هم می‌شود. توانایی این سیاست را به ته رسیده میبیند. دل خوش می‌کند به اجتماع انسانی که آن هم بعد از مدتی ذوب در نیروها و بلندگوهای سیاست اداری میبیند. این رنگ باختگی همه چیز، به ظاهر شباهتی زیاد دارد به جهانی که بکت در آثارش رخ می‌دهد؛ بی‌تصمیمی. زمانی به انتها رسیده. مکان‌های حاشیه‌ای. بدن‌های کنار گذاشته شده و طنز زهرماری که به جان همه چیز فرو رفته است.
نمایش کالیگولا، در رابطه‌‌سازی بین شخصیت‌های داستانی‌اش دچار نوعی سراسیمگی شتابزده شده است، به‌طوری که نمی‌توان به‌طور قطع به دلايلی چون بی‌علتی قتل‌های کالیگولا، جاه‌طلبی‌اش را در قدرت‌طلبی، یا ابزوردیسم افعالی‌اش را در پس مرگ خواهرش را، یا دست یازیدن او به موهبت آزادی بی‌چون و چرا دست یافت.
حسین پارسایی در این پروژه دشوار و پرهزینه، تلاش دارد داستان رستم و سهراب را از منظری اخلاقی، از نو روایت کند. در این مسیر پر سنگلاخ، نویسنده جوانی چون متین ایزدی، نوشتن نمایشنامه را برعهده گرفته و کمابیش تمنای این قضیه را پرورانده که رستم با تمامی تردیدهایش در قبال کشتن سهراب بر صحنه حاضر شود و از خود اعاده حیثیت کند.
به مانند نمایشنامه «در انتظار گودو» بکت، اینجا هم با اثری در باب مفهوم «انتظار» روبه‌رو هستیم که یکی از مضامین مرکزی‌اش بی‌شک «سیاستِ انتظار» است.
جایی از اجرای «خاطره تحمل‌ناپذیر یک همهمه نامفهوم» و در آن دقایق پایانی نمایش، تصویر ویدئویی یکی از اجراگران بر محفظه توری‌شکل جلوی صحنه پدیدار می‌شود تا مانیفست «هانتکه‌ای» اجرا، خطاب به تماشاگران قرائت شود.
نمایش در ایده مرکزی خود با «شبیه» دیدن مردم معمولی به فیگورهای اساطیری می‌کوشد عبور از جباریت کرئون و رسیدن به آزادگی آنتیگونه را بشارت دهد.
پریسا نوروزی در «نه ماه پس از تولید»، ترجیح داده از فضای سنتی جلال آل احمد تا حدودی فاصله گرفته و یک فضای زنانه غیرطبیعی را بازنمایی کند که شبیه بعضی آثار تئاتر و سینمای معاصر ما است. طعنه‌ها، پنهان‌کاری‌ها، سکوت‌ها و اطوارها، به خوبی نشان از محافظه‌کاری درازدامن این قبیل جمع‌های زنانه است.
شاید بتوان مهم‌ترین برگ برنده نمایش «خون‌مُردگی» را قصه‌ای باورپذیر با تعلیقی تماشایی دانست که «محسن سنگ سفیدی» در جایگاه نمایشنامه‌نویس در طول روایت می‌پروراند و شخصیت‌ها را حول یک وضعیت واقعی که بتدریج بحرانی می‌شود سامان می‌دهد.
مسعود دلخواه به‌عنوان دراماتورژ نمایش در جستجوی بازیگر هملت، می‌تواند فُرمی نظام‌مند با ساختار قصه‌گو را ایجاد کند؛ اما او ژانر هملت را تغییر می‌دهد و آن را به یک نمایش مستند معاصر از تمرین خود با شاگران واقعی‌اش تبدیل می‌کند.
حامد شفیعی‌خواه برای مواجهه با داستان کوتاه و خواندنی «هلیمِ جان‌سخت» وانگ مِنگ، به چینی‌زدایی از مناسبات متن مبادرت ورزیده و یک خانواده کمابیش انتزاعی، اما ملموس را به صحنه آورده است.
اجرای «تاری» قابلیت تفسیر و اندیشه‌ورزی را دارد و گفتمانی را برای علاقمندان به تئاتر و تفکر مهیا می‌کند.
رسول کاهانی در نمایش «شکستن خط فرضی» توانسته با مهارت، روایتی از یک خانواده مدرن ایرانی ارائه دهد که در آستانه فروپاشی است اما برای گریز از آن تقلا می‌کند و بی‌وقفه دست و پا می‌زند حتی اگر نتیجه مثبتی به دست نیاید. گویی این خانواده، بیش از تداوم می‌بایست به پایان فکر کرده و خود را آماده جنگ و جدال‌های آتی در قبال تقسیم میراث خانوادگی کند.
نمایش «وی ای آر» اثری چند لایه است که با بازی یک دست بازیگرانش که نشان از کارگردانی صحیح اثر داشته آدمی را در پی شناخت مفهوم زندگی در جهانی که در حال تهی شدن از معناست به چالش می‌کشاند.
شاه‌لیر کاوه مهدوی تلاشی است قابل اعتنا اما ناکافی در خوانشی تازه و معاصر از متن شکسپیر. اما همچنان برای فراتر رفتن از ملال‌انگیزی اجراهای منتسب به نمایشنامه‌های شکسپیری، می‌بایست تمهیدات خلاقانه‌تری تدارک دید.
شقایق فتحی به درستی فهمیده عالم برزخ افلیا برای مخاطب حی و حاضر با سورئالیسم همخوان است.
می‌توان نمایش «صداهایی واری تاریکی» را یکی از اجراهای به نسبت خوب امسال فرض گرفت که با ترکیب بازیگران محدود حرفه‌ای و اکثر جوانان آماتور توانسته چه به لحاظ زیباشناسی و چه از منظر هستی‌شناسی، حرف تازه‌ای برای تئاتر ما به ارمغان بیاورد.
نمایش «تایتان» را می‌توان با جهان سینمایی شده فیلم‌هایی چون «مکس دیوانه» (Mad Max) به‌لحاظ شورش و ضدعاطفی شدن و شورش طبقات مختلف در آخرالزمان که در این نمایش جلوه‌گاهی از گردهمایی‌های یاغی‌گرایانه خدایان است، «هانیبال» از منظر خوردن مغز انسان مومیایی شده و «جوکر» با رویکردی جنون‌زدگی در پس انزوا در میان جماعات انسانی، تطبیق دارد.
