درباره فیلم «ژان دیلمان» / فرمالیستی و آوانگارد یا فمینیستی و ایدئولوژیک؟

فیلم «آناتومی یک سقوط » یادآورِ گفته‌ای از میلان کوندرا، نویسنده شهیر چک- فرانسوی است؛ «هر رُمانی، در زمانه‌ی خود به معمای خودش، بدل می‌شود!» با این تفاوت که اینجا، فیلم به معمای خود، تبدیل شده است.

«آناتومی یک قتل» به تحقیق، آرای بهترین فیلمنامه ژانر درام حقوقی- دادگاهی جهان را تا به حال دراختیار دارد و الگوی کلاسیک حقوقی را پیش رفته است که انتظار عقلانی و منطقی نیز از همان می‌رود. در فیلم یادشده با حذف صحنه جنایت (جنایتی منجر به قتل در باب موضعیت تجاوز) مسیر روانکاوی شخصیت «فردریک منیون» از زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد و دستیار و منشی وکیل متهم نقشی اساسی در کارکرد وکیل مدافع در طول محاکمه را به عهده می‌گیرند.

فینچر در موفق‌ترین آثارش در چارچوب منطقی حرکت می‌کند که متناسب با دنیای اثر خلق شده است و قرار نیست تناسبی با واقعیت بیرونی داشته باشد. در «آدمکش»، با توجه به منبع اقتباس، پیروی از چنین منطقی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. اگر بحث تطابق با واقعیت بیرونی در میان بود، می‌شد بی‌درنگ به موضوعاتی چون نبود ماموران پلیس پس از افتتاحیه، در زمان بروز این حجم از قتل و خشونت اشاره کرد.

در قصه‌پردازی فیلم نقش ارتباطی این عناصر با یکدیگر در پیش‌برد روایت بسیار تعیین‌کننده و در هم تنیده شده است و فیلمساز از پارادوکسیکال روی داده در شخصیت‌پردازی این دو عنصر به نحو احسنت سود جسته است. البته در کنار این دو شخصیت می‌توان به کاراکتر «داگ فرگین» (با بازی مت جیسون نویسنده و کارگردان فیلم) اشاره داشت که با حضور او مثلث جمع اضداد گونه‌ای تشکیل می‌شود، به‌طوری که طی فیلم این کاراکتر تلاش دارد با ساختن محیط کاری به صورت سرگرم‌کننده و نشاط آور، دیسیپلین و یک‌جانبه‌نگری و نگاه خشک‌گونه به فضای کاری از طرف «بالیسلی» را بشکند.

حقيقتا در اين فيلم نه جنگي حس كردم، نه عشقي، نه تاريخي، نه آموزه‌اي كه به درد بخورد و نه دست‌كم گره‌افكني، گره‌گشايي، پيرنگ، نشانه‌شناسي و اصول رايج داستاني خاصي كه دست‌كم سرگرم‌كننده باشد.

فیلم سینمایی «بلوط پیر» یا The Old Oak فیلمی درام و جدیدترین اثر کن لوچ است که طبق گفته‌ها و شنیده‌ها شاید آخرین آن نیز باشد.

درحالی که باربی با تمام وجود تلاش می‌کند در بحرانی که فمینیسم برای بازارش خلق کرده به هر طریق ممکن از قبیل ساخت عروسک فضانورد و شمشیرباز و رنگین‌پوست و ویلچرنشین، خودش را شبیه واقعیت کند، فیلم باربی تمام تلاشش را می‌کند که از واقعیت فرار کند.

فیلم «ناپلئون» (Napoleon) با بازی واکین فینیکس بالاخره روی پرده رفت و حالا نخستین واکنش‌ها و نقدها نسبت به ساخته جدید ریدلی اسکات منتشر شده است.

مشکل «اوپنهایمر» دقیقا از همین نکته آغاز می‌شود؛ اینکه من و شمای مخاطب احساس می‌کنیم با اثری کاملا معمولی طرف هستیم که بارها مشابه‌اش را دیده‌ایم و تمام قدرتش را فقط از سوژه‌ی عظیمش می‌گیرد نه از پرداخت بی‌بدیل کارگردان. حتی شیوه‌ی نزدیک شدن سازندگان به سوژه هم حال و هوای تازه‌ای ندارد. این سنت که در اولین قدم سازنده‌ای هر اتفاق بزرگ تاریخی را به شکل یک درام شخصی ارائه دهد، موضوع اصلا جدیدی در سینمای آمریکا نیست.

فیلم «آدم‌کش» (The Killer) همان‌ چیزی است که می‌خواهد باشد؛ از یک زاویه، اثری پوچ‌گرایانه درباره‌ی هیچ‌چیز که پتانسیل تبدیل شدن به یک اپیزود ویژه از «ساینفلد» را دارد و از زاویه‌ی دیگر، فیلمی درباره‌ی ایجاد حس امنیت و درک ارزش و مفهوم زندگی از راه سخت. نقد فیلم آدم‌کش از بررسی همین نکته آغاز می‌شود.

حجم تعریف و تمجید‌ها از فیلم برنده امسال جشنواره هفتاد‌و‌ششم کن به قدری زیاد است که چه در نقدهای فارسی و چه در نقدهای انگلیسی چیزی جز مدح و ستایش فیلم جاستین تریت که بی‌‌گمان بهترین فیلم کارنامه فیلم‌سازی او به شمار می‌رود، یافت نمی‌شود.

شخصا مفهوم خاصی را نمی‌توانم از این فیلم بردارم جز سرگیجه گرفتن واقعی بیننده كه گمان می‌كنم هیچكاك در این مورد كاملا موفق بوده. به هر روی نبوغ، تكنیك‌ و نگاه متفاوت هیچكاك به جهان و سینما واقعا ستودنی است كه این فیلم را بدل به اثری خاطره‌انگیز و تماشایی در ژانر معمایی، فلسفی و تمام تاریخ سینما و ناخودآگاه بیننده می‌كند..

روایت فیلم نزدیک بسیار سهل و البته ممتنع است. روایت دوستی لئو و رمی که در نقطه‌ای از زمان به‌عکس خود بدل می‌شود. روایتی که در ظاهر بسیار ساده و فاقد پیچ ‌و خم داستانی است. بار داستان روی دوش لئو - قهرمان نوجوان- است؛ ولی پیچیدگی وضعیت حسی و آن چیزی که مخاطب را همراه لئو از پای در می‌آورد تعلیق‌های بسیار پیچیده و چندوجهی در حس شخصیت است؛ بنابراین تعلیق از آگاهی ما سرچشمه گرفته است.

فیلم «بدون احساسات جدی» یک هیچ کامل است که حتی به درد تجربه وقت تلف کردن نمی‌خورد. فیلمی بدون عاطفه، بدون تلاش که نه در قامت آموزنده بودن موثر است و نه در قالب فکاهی و مضحک شدن! فیلمی که هر قدر دست و پا می‌زند، نمی‌تواند دو شخصیت به زور مخلوط شده فیلمش را، آینه عبرت یکدیگر قرار دهد و فقط می‌خواهد در ظاهر امر آنها را به یکدیگر گره بزند.

بودن یا نبودن؟ مساله این است. مساله بودن است و نویسندگی بهانه‌ای برای بودن. به نظر می‌رسد مساله‌ انسان در جهان به هست شدن و بودن بازمی‌گردد. انسان یا می‌تواند باشد یا نمی‌تواند. اگر در مسیر بودن توانست از سد اضطراب بگذرد، می‌تواند از زیستن خود لذت ببرد وگرنه در اعماق تاریک رنج و تنهایی تا ابدالدهر می‌ماند. انسانی که در مسیر بالفعل نمودن بالقوگی‌هایش قدم می‌گذارد، مالامال از اضطراب می‌شود. بالقوگی به‌خودی‌خود ارزشی نداشته و این بالفعل نمودن است که می‌تواند فرد را به بودن برساند. فرد در این مسیر اضطراب افسارگسیخته‌ای را تجربه می‌کند. دلهره دست از سر او بر نمی‌دارد و این بالفعل نمودن تنها راه بودن اوست.

جنگ جهانی دوم، بین سال‌های 1941 تا 1945 رخ داده است، در این دوره با در نظر گرفتن حضور مردان در جنگ به خصوص در اروپا، خواه ناخواه نقش زنان در زندگی اجتماعی پررنگ‌تر شد، اما با پایان جنگ و برگشتن مردها از جبهه‌ها، پدرسالاری حاکم برای نظم قدیمی دلتنگ بود. مرد‌ها که از جنگ با پول برگشته بودند، می‌خواستند ازدواج کنند و اداره زندگی را به زنان‌‌شان واگذار کنند، همان‌طور که قبلا بود. زن‌ها باید بعد از تجربه یک دوره کوتاه آزادی‌های اجتماعی دوباره به خانه برمی‌گشتند. موج اول جنبش فمینیسم که حق رای خواسته محوری آن بود، به نتیجه رسیده بود اما سال‌ها از حضور خیابانی زن‌ها در تظاهرات‌ها می‌گذشت، مردها و پدرسالاری حاکم دنبال همان آرامش قدیمی بودند و زن‌ها باید مسوولیت‌های سنتی خود را دوباره به عهده می‌گرفتند. این همان چیزی است که در تعطیلات رمی به خوبی دیده می‌شود.

«بیو می‌ترسد» اثری پیچیده نیست، بلکه در عین اینکه هذیانی افسارگسیخته را به نمایش می‌گذارد، به نظر می‌رسد بسیار ساده است. البته پیچیدگی در موقعیت انسانی بیو است که توسط آری استر طراحی شده است. بیو می‌ترسد. تشریح این ترس توسط آری استر به اثری دیدنی ولی آزاردهنده بدل می‌شود. از طرفی، آری استر عنان از کف داده و تخیل خود را جایگزین منطق درام نموده و از طرفی این تخیل‌های مهارنشدنی تجربه‌ای برای مخاطب رقم خواهد زد که آزاردهنده، تلخ و حتی کمدی خواهد بود.

پیش از تماشای فیلم «باربی» و پیش از آنکه عصبانی‌تان بکند یا هر گونه قضاوت متعصبانه‌ای نسبت به آن داشته باشید، باید چند نکته را در نظر داشته باشید؛ «باربی» در وهله نخست یک متاکمدی است که یعنی هم با خودش شوخی می‌کند و هم موضوعی که قرار است با نگاهی نقادانه و طنز به آن بپردازد. دوم اینکه فیلم وجود حرف‌های زیاد و بزرگی که می‌زند فیلم سنگینی نیست؛ با اینکه به نظر قصه پیچیده‌ای دارد، ساده است و حرف‌های بزرگش را به زبان ساده می‌زند.

بانوی زیبای من، فیلمی سه ساعته با آب و رنگ و موسیقی دوست‌داشتنی است که در 1965، تنها سه سال قبل از اوج اعتراضات چپ علیه جنگ، نابرابری طبقاتی و نابرابری جنسیتی، برای دوازده اسکار، پنج جایزه گلدن گلوب و دو جایزه بافتا کاندیدا شده است.

پیرنگ اصلی فیلم حول این پرسش می‌گردد که چه می‌شود اگر ما از انسان‌ها استفاده ابزاری نکنیم! پس رابطه میان یک فرمانده به اصطلاح جنگ‌های نامنظم شهری را با مترجم مخصوص خود نشان می‌دهد که وقتی می‌فهمد ارتش پس از فرار خود از افغانستان او را که بارها جان‌شان را نجات داده با همسر و فرزند رها کردند و هر لحظه امکان کشته شدنش وجود دارد، بلند می‌شود و تمام تلاشش را به‌ کار می‌گیرد تا مقامات ارتش را راضی کرده و شرایط مهاجرت احمد و خانواده‌اش را فراهم کند اما هیچ‌کس مسوولیتی به عهده نمی‌گیرد، حالا به یک دو راهی حیاتی رسیده، چشمش را روی تمام فداکاری‌های او ببندد و راضی به مرگ ناجی خود شود؟ یا ادای دین کند و برای نجات زندگی احمد دست به فداکاری بزند؟