جتسیمانی سوال‌برانگیز است، اینکه اساساً دیدن مجموعه پیچیده‌ای از مناسبات مسیحیت، آن هم بدون پشتوانه فکری و ذهنی به چه کاری می‌آید و خروجی آن برای مخاطب تئاتر چیست.

متن سارا کین درباره کسی است که در آستانه جنون و خودکشی است، اما ماجرای نمایش ما درباره فردی است که به جنون رسیده و خودکشی کرده و حالا دو نفر از دوستانش درگیرِ خاطرات، حضور و شباهت‌هایشان با او، زمانی که خودکشی کرده، هستند. اجرای برداشتن را انجام می‌دهند تا تئاتر و اجرا محملی شود که این شباهت برداشته شود یا حضوری که کامل نبوده کامل شود و این سیاست در تناوب تقدیس مرگ و زندگی خود را بازیابی می‌کند

کات‌داگ یک بازی پست‌مدرن است برای ساختن جهانی که هیچ قطعیتی ندارد. همه چیز درهم و برهم می‌شود و در نهایت خالقش از جهان برساخته‌اش اخراج می‌شود. در این بازی دیگر نظم محلی از اعراب ندارد و همه چیز یک تضاد فراگیر است.

هر دو اجرا، بر بحرانی‌کردن زمان و یادآوری گذشته و امکان رهایی و رستگاری اکنون و آینده تأکید دارند. انتخاب استانبول به مثابه کلان‌شهری تاریخی، هوشمندانه است. یک جغرافیای دوپاره میان شرق و غرب عالم، که میان گذشته و آینده در نوسان است؛ جایی مانند پل گالاتا که اتصال و انفصال بدن‌ مهاجران، پناه‌جویان و ستم‌دیدگان است با تاریخ خشونت‌بار معاصر. همان استانبول غیرتوریستی پاموک که شکوه تمدنی‌اش، به قول اصحاب مکتب فرانکفورت نشانی است از توحش.

ما تئاتر کار نمی‌کنیم که صرفا تئاتر کار کرده باشیم چرا که نتیجه این تفکر یعنی به هر قیمتی و در هر مکانی اجرا رفتن. باید نشست در تنهایی و تکلیف خود را روشن کرد. آیا همیشه تئاتر کار کردن یعنی در چهارچوب‌های ساخته شده قرار گرفتن و روز به روز کوچک و کوچک شدن؟!

در نخستین روز نوزدهمین جشنواره‌ی تئاترآئینی_سنتی درتهران،  دو اجرای کابوس‌های مرد مشکوک به کارگردانی ملیکا رضی از تهران و  آبگوشت زهرماری حسین اسدی کاری از گروهی بوشهری در سالن سایه و چهارسوی مجموعه تئاتر شهر به اجرا درآمد.

«چشم براه ميرغضب» نقدي است از عادت تاريخي رياكاري ايرانيان و آن را با زباني صريح و روشن به چالش مي‌كشد، به گونه‌اي كه هيچ جزيي از نمايش او در اين بستر از اين تيغ تيز در امان نيستند؛ حتي «سياه». اگر حاتمي در هزاردستان با قراردادن ديالوگ «جماعت خواب، اجتماع خواب‌زده، جامعه چرتي» مردم را به نقدي تند و تيز مي‌كشاند، كياني شكلي ديگر از اين ديالوگ را در نمايشش به كار مي‌گيرد.

نمایش این یک اعتراف است به کارگردانی شادی اسدپور و با بازی فرزین محدث این شب‌ها در تماشاخانه نوفل لوشاتو روی صحنه می‌رود.

نمایش، تقابلی گزینشی بین جسم و روح یک انسان است. انتخابی است بین جسم و شخصیت معشوق مینا، بین وحید یا فرید. مینا در گیجی بین انتخاب وحید یا فرید، در فضایی شانزده ساله از توهمات خود، رفت و برگشت می‌کند. آنچه مینا را به این درجه از بدگمانی رسانده است آن است که او در ناخودآگاه خود، سال‌ها این تردید را پرورانده‌است که جسد مدفون در زیر خاک، به راستی وحید بوده‌است یا فرید؟

کانون «آهنگسازان سینمای ایران» از اصناف عضو خانه سینما نسبت به اصرار هیأت مدیره این نهاد صنفی به ثبت همه صنوف در وزارت کار اعتراض کرد.

تکلیف نمایش آن جایی حتمی و مشخص می‌شود که در ترا‌ژیک‌ترین لحظاتش نیز مخاطب دست از خنده برنداشته و گویی عوامل و بازیگران را به سخره می‌گیرد. البته که دوستان متخصص در امر خنده گرفتن از مخاطب به خود غرّه نشوند چرا که اساسا تکلیف این مخاطبان مثل روز روشن است. در فضایی که مردمانش هیچ ارتباطی بین خود و مساله شادی و نشاط حس نمی‌کنند.

توحید معصومی با تکیه بر قدرت کمیک بازیگرانش، نمایش خوش‌ریتمی از متن نویسنده مجاری پدید می‌آورد؛ اما در این میان برخی مناسبات سیاسی و اجتماعی زمانه ایشتوان اِرکنی از میان می‌رود.

اجرای اژدهای طلایی ایرانشهر با وجود بهرهمندی از بازیگران حرفه‌ای تئاتر ، توانسته کارکترها را بفهمد و بازآفرینی کند و وجه طنز را حفظ نماید. اگرچه به هماهنگی و پیوند منسجم‌تری نیازست که نقش‌ها به پختگی بیشتر با فاصله گرفتن از انقطاع‌هایی که موجب از ریتم افتادن اجرا می‌شود، دست یابند.

مهران رنجبر در نمایش «مارلون براندو» این سوال اساسی را مطرح کرده است که ما چقدر مارلون براندو واقعی را می شناسیم؟ وقتی از مارلون براندو حرف می زنیم از چه کسی حرف می زنیم؟ نحوه روبرو شدن ما با زندگی و زمانه مارلون از چه نظرگاهی رقم می خورد؟ مخاطب در قبال چهره ها و رخدادها چه میزان دایره آزادی برای قضاوت و تحلیل دارد؟ چه میزان دست و پا بسته باید با این موقعیت روبرو شود؟ و …

«لانچر 5» نمايش سادگي است. همه‌چيز از يك خودكشي و دو قتل در يك پادگان آغاز مي‌شود. افسر واحد بازرسي مجبور به كشف معماي سه مرگ ناگهاني است. سر نخش شكاكيت به يكي از افسرهاست و انتهاي اين نخ تسبيح پرده برداشتن از يك فاجعه انساني است. بدون هيچ ديالوگ شاعرانه‌اي، بدون هيچ مونولوگ احمقانه‌اي. همه‌چيز در خدمت داستاني است كه پويا سعيدي و مسعود صرامي روايتش مي‌كنند. دو ساعت ميخكوب‌وار براي مخاطب محصول سادگي است و البته اين سادگي نتيجه‌اش نوعي پيچيدگي است.

دراماتورژي و بازنويسي ايوب آقاخاني و توحيد معصومي از نمايشنامه ايشتوان اركني، به اجرايي قابل اعتنا و تماشاگرپسند منجر شده، اما مناسبات تاريخي مردمان مجارستان در جنگ جهاني دوم را به نوعي به محاق برده. حذف شخصيت‌هايي چون پستچي، تومايي كشيش و سيپرياني پروفسور و... به همراه تقليل دادن تمام مكان‌ها به فضاي اندروني خانواده تُت، به اجرايي ميدان داده كه بازنمايي‌كننده يك مجارستان تاريخ‌زدايي ‌شده است.

گروه اجرائی نگاهی هم به فیلم هامون دارد. مواجهه پوریا شکیبایی با اکبر مشکاتی، یادآور مواجهه علی عابدینی با حمید هامون است. اکبر مشکاتی چه در مقام سوزنبان و چه در نقش علی عابدینی، قرار است میل به زندگی را در شخصیت‌های فروپاشیده و در آستانه انتحار بار دیگر احیا کند.

محافظه‌کاری نویسنده کار دست خود و قلم و اثرش داده است. او یا به ناچار مجبور به خودسانسوری شده و یا هنوز به عمق پردازش عصیان و نشان دادنش در صحنه واقف نشده است (البته من امیدوارم که بخش دوم درست بوده باشد چرا که با مطالعه و بررسی قابل حل است). همین احتیاط اثر را در حد و اندازه یک ایده خام داستانی نگه داشته و حالتی ایستا به خود گرفته است. ایده‌ای که می‌توانست جان‌مایه‌ی یک درام بومی و اصیل متعلق به جنوب کشور باشد، به ضد خود تبدیل شده و مانند خودسوزی احمد، به نابودی خود اقدام کرده است. وضعیت حاکم نیز از این اختگی تئاتر به نفع خود استفاده کرده و از حضور چنین آثاری در جشنواره‌های مختلف پفکی خود استقبال می‌کند.

نمایش خود یک «دروغ» است و خود بازتاب‌دهنده شرایط «دروغ» و حال با یک پرسش روبه‌رو می‌شویم که یک «دروغ» می‌تواند در تقبیح «دروغ» باشد.

نمايش جنايت و مكافات (جنايات و مكافات) مساله فقر و فلاكت اقتصادي و نابرابري اجتماعي و سياسي است؛ امري كه مبناي مادي و عيني رنج‌هايي است كه شخصيت‌ها از آن رنج مي‌برند و آنها را به جنگ و جدال و جنايت و گناه آلوده مي‌سازد و وادار مي‌كند كه رذالت‌هاي دروني خود را آشكار كنند.

مخاطب طی ۷۰ دقیقه روایت هولناک علیرضا کوشک جلالی از بانوی آوازخوان هر صحنه و در هر آینه با سیلی های سختی مواجه می شود که ولو به عنوان مخاطب در پاره‌ای از موارد تاب تحمل آنرا ندارد. سیلی هایی که تماماً مزه حقیقت می دهند و چه خوش مثالی است این ضرب المثل که حقیقت تلخ است!

ود آنکه «وانیک» یکی از پرطرفدارترین و پراجراترین نمایش‌نامه‌های روز دنیاست، برخی اشکالات در نحوه اجرا و شاید اهمال در پرداختن به زیرلایه‌های متن و کشف ابعاد مهم و پنهان‌مانده آن اجرای جدید آن را به اجرائی بسیار معمولی بدل کرده که قطعا جای کار بیشتری داشت؛ اجرائی که کار را در اندازه یک نمایش سرگرم‌کننده نگه می‌دارد.

«جنایات و مکافات» آینه زشتی‌ها و پلیدی‌های یک شهر بزرگ و بازتاب‌دهنده رنج‌های انسان‌هاست؛ انسان‌هایی شکست‌خورده و مغموم، به‌گونه‌ای که مخاطب را میان خوب و بد، میان عمل درست و نادرست، به قضاوت می‌خواند؛ قضاوتی که برای آن دسته از مخاطبان که به اصول اخلاقی و مذهبی اهمیت بیشتری می‌دهند، دشوارتر و جدی‌تر خواهد بود‌.

اجرای رضایی‌راد از زندگی سراسر تلخی و رنج و محنت این نامدارترین منتقد و تحلیلگر روزگار یادشده، یکی از حیرت‌آورترین اجرا‌های سال‌های اخیر است؛ نمایشی در سه ساعت که جز چند لحظه کوتاه، از ریتم نمی‌افتد و تماشاگرش را بر روی صندلی‌های نسبتا خوب سالن چهارسوی تئاتر شهر میخکوب می‌کند.

محسن تنابنده در نقش قنبر با لهجه ی قمی کنار آمده و با این که تماشاگر او را با لهجه مازنی می شناسد آرام آرام این لهجه (قمی ) را از او می پذیرد.

بنیامین ژستی در میانه‌ی تاریخ‌ست . تاریخی که از سویی برملاکننده‌ی فجایع عقاید فاشیستی‌ست که دست به قتل و حذف روشنفکران مخالفش می‌زند و خرد و نخبه‌گری را ولو تنها به دلیل پایبندی‌های عقیدتی و مذهبی، به کام مرگ می‌کشاند و ایدئولوژی برتر را نه از راه گفتمان و عقلانیت بلکه از منظر قدرت و سرکوب‌گری خشونت‌طلب، مسلط می‌کند

زاویه مدیوم از یک زن در بستری سیاه که پیراهنی سفید به تن کرده و صورتش نیز با پارچه‌ای به همین رنگ پوشیده شده است. دماغک بینی دلقک روی صورت زن نیز قرار دارد. این تصویر نه نمادین است و نه تمثیلی از یک موقعیت دراماتیک. چنان پرت‌وپلا نسبت به عنوان اثر است که از چهارچوب آن خارج شده و به پدیده‌ای دیگر تبدیل شده است.

ايرانشهر و خطيبی چطور تصور كردند حق دارند براي اين تجربه سال اول دانشگاهي فضای تئاترهای جدي و حرفه‌ای را اشغال كنند و از مردم بهای بليت اجراهای حرفه‌ای را بخواهند؟ و البته از پيش مي‌دانم پاسخ اين است كه «دلم خواست»؛ چراكه اصولا اقتضای تئاتر سرمايه‌سالار همين است. پول دارم، تماشاگر دارم پس می‌سازم. ولی ناچارم يادآوری كنم كه تئاتر «بازی» نيست، حتی به شيوه برادوی

افسانه كمالي با تكيه بر متن سايمون استيونز تلاش كرده دو جهان موازي بيافريند؛ يك جهان آدم‌هاي معمولي كه مدام سگ‌اندازي مي‌كنند و دوم جهان درونيات كريستين كه مملو از عجايب و غرايب است. اين دو جهان براي كريستين بدل به يك آشوب رنگارنگ مي‌شود. كمالي اثري آفريده كه نشان دهد جهان دروني يك اوتيسمي به چه ميزان مي‌تواند خيال‌انگيز باشد. در جهان دروني كريستين هر چيزي از شكل ثابتش خارج مي‌شود. در دنياي مثال او، يك آدم مي‌تواند سگ باشد و يك ماشين بزرگ، در حد يك اسباب‌بازي كوچك مي‌شود.

نمايش «نان» ارجاعي هم دارد به «نان و عروسك» پيتر شومان. گو اينكه عروسك‌هاي شومان قرار است امپراتوري سرمايه را افشا كنند و با ماسك‌ها و ژست‌ها و شيوه جمعي توليد تئاترشان، همچون «نان» يك ضرورت باشند براي امكان احياي امر سياسي آن هم با تاكيد بر رهايي‌بخشي عروسك‌ها. اما از منظر نصير ملكي‌جو با توجه بر يادداشتي كه بر اجراي نان نوشته، با آن اختتاميه هراسناك و فاقد اميدورزي - كه در چيدن بلوك‌هاي آجري در مقابل چشم تماشاگران و ناپديد شدن چشم‌انداز روبه‌رو، آشكار مي‌شود - تئاتر بيش از آنكه يك ضرورت باشد، بهتر آن است كه به كار «خوب» كردن حال و روز مردمان خاورميانه بيايد كه نان‌شان اين روزها آجر شده. اينجاست كه به‌نظر مي‌آيد تجربه‌گرايي‌ فرمال نصير ملكي‌جو، در نمايش‌هايي چون نان، مسخ، كرگدن، كولا، سفيد برفي و هفت كوتوله در تمناي رسيدن به همين حال خوب باشد و نه بحراني كردن وضعيت موجود.

«عاشقانه‌های خیابان» به ابتذال کشیدن کارگر است، جایی که بدون گفتن واقعیت دستفروشان، از اسم و رسمشان، طبقه بورژوای تهرانی را ارضا می‌کنی و گیشه‌ات را پر پول.

نمایش از همان اول تصویری از مقصد ارائه داده و سپس به مسیر رسیدن به آن می‌پردازد. این نوع پردازش به شکل یک آزمایش روانکاوانه (به شکلی که ما دیدیم) بسیار ضعیف و الکن بوده و از هیچ نظام ساختاری تبعیت نمی‌کند. سه فرد در سیزده سال پیش جرمی را به اشتباه مرتکب می‌شوند و تاکنون با عذاب وجدان آن دست و پنجه نرم می‌کنند. آن‌ها در پی درمان خود در یک آزمایش شرکت می‌کنند تا شاید دردی از درد آن‌ها را دوا کند.

آریان رضائی در نمایش دروغ هنرمندانه عمل کرده و اجرایی زیبا، دراماتیک، گیرا و تئاتری ارائه داده است.

همانطور که سیزیف برای کیفر فریبکاریش از سوی خدایان محکوم به کاری بی‌فرجام و بی‌پایان شد، بازیگران و ستارگان عرصه سینما و تئاتر نیز در روزمرگی و پوچی حیات گرفتار هستند. به عبارتی آنها مجبورند برای خلق اثری جاودانه و نا‌میرا در چرخه زاییدن و میراندن نقش‌ها غرق و مشقت‌های بی‌شماری را متحمل شوند.

نمایش نفرین قحطی‌زدگان یک درام خانوادگی – اجتماعی با پایان تلخ است که اشکان خطیبی اجرایی محتوادار و دیدنی از آن ارائه داده است.

تازه‌ترین اثر حسین کیانی در دوشنبه‌های نقد کانون ملی منتقدان تئاتر ایران بررسی می‌شود.

ساناز بیان با کارگردانی – به معنای دقیق کلمه تئاتریش – موفق می‌شود بازیگرانش را در نقش‌های ویژه خود تثبیت کند و با دادن میدان آزادی دید به مخاطب، او را در ادراک و دریافت مفاهیم مدنظر مختار ‌کند.

«مختلف‌ الاضلاع»، نمایشی که کمی بدبینانه به تاریخ و شخصیت‌های مهم آن می‌نگرد. اثر قصد واکاوی شخصیت‌های تاریخی را ندارد اما برایش مساله است که چرا و چگونه به ماندگاری در تاریخ رسیده‌اند و چه کرده‌اند که از آن‌ها یاد می‌شود. یکی با نمایشنامه‌هایش، یکی با نقاشی، آن یکی با بلاهت و دیگری با دیکتاتوری. 

کرونوس،نمایشی با ایده ی شکست زمانی و فرجام بشر در سده های آتی ست. و از عامل به خاطر آوردن که مبتنی بر ادراک و شهود ذهنی و یادآوری خاطرات است، وجهی از زمان را به نمایش می گذارد؛ که اگر قادر باشد از تله ی زمانی عبور کند، نجات یافته است.

لیلی عاج قصد دارد برشی از زندگی کارگران کُرد را نشان دهد و ما را به همدلی با آنان دعوت کند؛ اما ابزار او برای این بازنمایی توارثی است که به بخشی از باور عمومی این مرد بدل شده است و گویا قرار نیست شکسته شود.

نمایش پروانه الجزایری نوشته پیام لاریان و کار و طراحی سعید حسنلو در دوشنبه‌های نقد تئاتر با توجه و تامل دو منتقد کانون ملی منتقدان تئاتر ایران واقع شد و یکی به لحاظ برخورد با قصه و دیگر در مواجهه با اجتماع توانسته‌اند برآیندی مطلوبی از یک تئاتر را به صحنه بیاورند.

«وقتی کبوترها ناپدید شدند» می‌توانست تلنگری به وضعیت ایران باشد؛ اما چنین نمی‌شود. در عوض نمایش به نفع پویایی فُرم و اجرا مسیری را طی می‌کند که در آن داستان‌گویی برجسته شود.

نمایش آپرکات در این اوضاع نابسامان اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران می‌تواند ترزیق کننده امید به جامعه به ویژه زنان ایران باشد.

حسن معجوني از چارچوب مفهومي اين نمايشنامه به جامعه معاصر ايران پل مي‌زند. او با هوشمندي، به همراه دراماتورژي جالب توجه مهدى چاكرى، موقعيت‌ها، ديالوگ‌ها، شخصيت‌ها و كنايه‌هايي را بيان مي‌كند كه به طور مستقيم به تماشاگر ايراني مربوط مي‌شود.

وقتي غمي نباشد لابد ماتمي هم نيست و سوگواري بي‌معناست. اما حداقل مي‌توان به ميانجي مرگ مادر، بار ديگر در كنار هم قرار گرفت و خانواده شد. در يكي از همان خانه‌هايي كه يادآور سليقه، ذوق و زيباشناسي دهه هفتاد شمسي است. خانه‌هايي مملو از چيزهاي سرد.

در نمايش «پروانه الجزايری» با اجرايي طرف هستيم كه با وجدان معذب بر اين نكته اعتراف مي‌كند كه توان روبه‌رو شدن با مصيبت زمانه را ندارد و ترجيح مي‌دهد از زندگي واقعي، بار ديگر به دنياي تئاتر پناه برده و گذشته را از نو روايت كند.

شتابزدگی، کمیته نان را از سطح دیگرکارهای لیلی عاج، پایین‌تر برده‌است.

در نقد و بررسی نمایش وقتی کبوترها ناپدید شدند نوشته سفی اکسانن و کار هستی حسینی دو منتقد کانون ملی منتقدان تئاتر ایران با تایید متن در خور تامل این انتخاب را اتفاق مهمی دانستند که منجر به اجرای چشمگیر شده است؛ نمایشی که به حضور و تجاوز بیگانگان در هر سرزمین اشغال شده‌ای هشدار می‌دهد که هیچ‌گاه در برابر آنان بی‌تفاوت و منفعل نباشیم.

حسن معجونی در «شهر ما» منتقدتر می‌شود. او فرصت را در نمایشنامه تورنتون وایلدر مغتنم می‌شمرد تا جامعه امروز ایرانی را در وجه کمیک بازنمایی کند و نشان دهد چگونه در این روزمرگی غرق شده است.

کسی که این وسط برد کرده و کارش را به درستی انجام داده همان سانسورچی ماست که نوعی سیاست‌زدایی تهوع‌آور را وارد فضای فرهنگی و هنری کشور کرده است. امروز او باعث رشد و شکوفایی کارگردانانی شده که از مارکس لامذهبی‌اش را شناخته‌اند و بس، به اسم کارگران تئاتر کار می‌کنند اما با رویکرد سیاسی آن هیچ کاری ندارند.